Tíminn - 03.02.1976, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Þriðjudagur :i. febrúar 1976.
............ ' , ............... *
Ölafur Jóhannesson í umræðunum á Alþingi:
Tilgangurinn að grafa undan
dómstólakerfinu og veikja
traust fólks á dómstólum
EINS og fram kemur í for-
siðufrétt, urðu umræður
utan dagskrár í neðri deild
Alþingis i gær um afskipti
dómsmálaráðuneytisins af
Klúbbmálinu svonefnda og
Geirfinnsmálinu. Sighvat-
ur Björgvinsson hóf um-
ræðurnar, en að því búnu
svaraði Ólafur Jóhannes-
son dómsmálaráðherra
fullyrðingum þingmanns-
ins og hrakti þær lið fyrir
lið. Fer ræða dómsmála-
ráðherra hér á eftir, nokk-
uð stytt.
Píslarganga
þingmannsins
..Pingheimur hefur nú lifað há-
tiðlega stund, einkanlega þegar
siðustu orðin voru sögð og mælt i
þeim tón, sem verið væri að lesa
húslestur, að réttsýni og sam-
vizka þessa háttvirta vesalings
þingsmanns, Sighvats Björgvins-
sonar, hefði leitt hann hér upp i
pontuna til þess að endurtaka og
flytja inn i sali Alþingis rógskrif
Visis. 1 þessum rógskrifum eru
bornar mjög alvarlegar ásakanir
á dómsmálaráðherra og dóms-
málaráðuneytið. Þæreru að minu
mati mjög mismunandi alvarleg-
ar. Annars vegar er ásökun um
það, að dómsmálaráðuneytið hafi
fellt niður lokun veitingahússins
Klúbbsins. Hins vegar er ásökun
um það, að dómsmálaráðherra
hafi hylmt yfir og komið i veg
fyrir rannsókn á mannshvarfi, og
jafnvel látið að þvi liggja á milli
linanna, að dómsmálaráðherra
hafi með þvi verið að reyna að
hylma yfir morð og hindra að
morð væri e.t.v. upplýst. Það er
kannski táknrænt, hvað háttvirt-
ur ræðumaður eyddi miklu lengra
máli i fyrri sökina, sem er miklu
minni háttar, en þó virðingarvert
kannski, að hann færi hjá sér, að
fara mörgum orðum um hitt við-
kvæma málið og róta i þvi og
velta sér upp úr svaðinu i sam-
bandi við þann óhróður, sem bor-
inn hefur verið fram i sambandi
við það mál.”
Undirstöðuatriði
í lögfræði
Siðan vék dómsmálaráðherra
að slælegum undirbúningi Sig-
hvats Björgvinssonar vegna
þessa máls, og sagði:
,,Hefði nú ekki verið skynsam-
legra fyrir háttvirtan þingmann,
að gefa sér ofurlitið meiri tima og
undirbúa ræðuna ofurlitið betur
og koma fram með spurningar,
þá hefði verið hægt að svara þeim
um leið, en ég get upplýst þennan
háttvirta þingmann strax um
það, að þetta svokallaða Klúbb-
mál, sem hann gerði hér að um-
talsefni, liggur hjá embætti rikis-
saksóknara, og hefur þvi miður
legið þar allt of lengi, en það er
rikissaksóknari, sem fer með á-
kæruvaldið, en ekki dómsmála-
ráðherra, og ég hygg, að mest af
þeim tima, sem þetta mál hefur
verið i höndum rikissaksóknara,
hafi það verið i höndum vara-
rikissaksóknara, Hallvarðs Ein-
varðssonar, sem háttvirtur þing-
maður gerði sér far um að nefna
oft i sinni ræðu hér áðan, og það
sem mun hafa verið talið standa á
i sambandi við þetta mál er það,
að staðið hefur á bókhaldsrann-
sókn og að fá mann til þess að
framkvæma hana. Nú mun að
visu hafa verið úr þvi bætt og
maður fenginn sem bókhalds-
rannsóknari. Þess vegna getur
háttvirtur þingmaður alveg verið
rólegur i þvi efni, að þetta mál
hefur ekki verið hjá dómsmála-
ráðherra, heldur i höndum rikis-
saksóknara. En þá er nú að
leggja út i það verkefni, sem ég er
voðalega hræddur um að mér
verði ofraun, og það er að kenna
háttvirtum þingmanni Sighvati
Björgvinssyni fáein undirstöðu-
atriði i lögfræði.”
Öryggissjónarmið,
en ekki
réttarrannsóknir
,,Og þá skulum við koma strax
að þvi ákvæði, sem hér er um að
tefla, 2. málsgr. 14. gr. áfengis-
laganna. Hún hljóðar svo, með
leyfi hæstvirts forseta:
„Áfengissölubúðir skulu iokað-
ar á helgidögum þjóökirkjunnar
og frá hádegi á laugardögum og
aðfangadögum stórhátiöa. Kinnig
þá daga er almennar kosningar
til Alþingis og sveitarstjórna fara
fram, svo og sumardaginn fyrsta,
1. mai, 17. júní, l.-júni og fyrsta
mánudag i ágúst.”
Þetta var nú fyrsta málsgrein.
Hana hefði ekki þurft að lesa
frekar en ýmislegt, sem háttvirt-
ur þingmaður las upp úr greinar-
gerð sem dómsmálaráðuneytið
helur birt og öllum er kunnugt
um, en i 2. málsgrein segir:
..Lögreglustjórum er heimilt að
loka áfengisútsölu eða banna vin-
veitingar á veitingastöðum, scm
leyfi hafa til áfcngisveitinga,
fyrirvaralaust um lengri eða
skemmritima, þegar sérstaklega
stendur á. Áfengis- og tóbaks-
vcrzlun rikisins, eða veitinga-
maður sem i hlut á, gctur skotiö
ákvörðun liigreglustjóra til dóms-
málaráðherra. Ekki frestar mál-
skot framkvæmd lokunarinnar.”
Þetta hefur nú óbreytt staðið i
áfengislögum alla tið frá 1935, er
þau voru fyrst sett. Og það er
komið inn i áfengislögin þetta á-
kvæði um heimild lögreglustjóra
til að loka vinveitingastað eða á-
fengisútsölu samkvæmt breyt-
ingatillögu, sem flutt var á Al-
þingi þá. Ég efast ekki um, að
háttvirtur þingmaður hefur kynnt
sér þetta mál til rótar, þar sem
hann hafði, að þvi er virtist, gert
sér svo mikið far um að rannsaka
það. Flutningsmenn þessarar til-
lögu voru þingmennirnir Héðinn
Valdimarsson og Stefán Jóhann
Stefánsson, og i framsöguræðu
um þessa breytingatillögu segir
Héðinn Valdimarsson, með leyfi
hæstvirts forseta, orðrétt svo:
„Annar liður þessarar 7. breyt-
ingatillögu B-liður er um að lög-
reglustjórum skuli vera heimilt
að loka útsölu- eða veitingastað
vina fyrirvaralaust um einn eða
fleiri daga, þegar þeim virðist á-
stæða til. Þetta álitum við nauö-
synlegt til þess, að hægt sé að
draga úr hættu á, að drykkjuskap
ur gangi svo úr hófi fram, að ó-
spekktum gæti valdið vissa daga,
eins og kosningadaga. Þetta
hefur verið framkvæmt, en okkur
virðist rétt aö setja i lög heimild
til þess.”
Það liggur sem sé ljóst fyrir, að
það sem vakti fyrir flutnings1
mönnum þessa ákvæðis i upphafi
var öryggissjónarmið, en stóð
ekki á neinn hátt i sambandi við
hugsanlegar réttarrannsóknir.
Þetta ákvæði hefur siðan verið
endurtekið i lögum en ekki verið
breytt.”
Ekki í sambandi
við réttarrannsóknir
,,Ég fullyrði, að það hafi ekki
verið tilgangur þeirra, sem að
endurskoðun löggjafarinnar
stóðu, að breyta i neinu þeim til-
gangi, sem á bak við þetta ákvæði
bjó. Og það hefur svo verið endur-
tekið i reglugerðum með mis-
munandi orðalagi, en þó þannig,
að það gefur allt til kynna þá
sömu skoðun á þessu efni. f reglu-
gerðinni frá 1954, sem mun vera
núgildandi reglugerð, segir t.d.
svo i 6. gr.:
„Lögréglustjórum er heimilt að
loku áfengisútsölu, eða banna
vinveitingar á veitingastöðum,
sem leyfi hafa til áfengisveitinga,
fyrirvaralaust um langan eða
skamman tima, þegar sérstak-
lega stendur á, Skal lögreglu-
stjóri tilkynna dómsn'iálaráðu-
neytinu slika ákvörðun svo fljótt
sem ástæður leyfa. Áfengisverzl-
un rikisins eða veitingamaður,
sem i hlut á, gctur skotið ákvörð-
un lögreglustjóra til dómsmála-
ráðherra” o.s.frv.
Það liggur þess vegna Ijóst
fyrir, að þetta ákvæði, heimildin
til lögreglustjóra til þess að loka
veitingastað, er sett i þvi skyni að
tryggja það, að misnotkun i sam-
bandi við áfengisveitingarnar
eigi sér ekki stað, þannig að ó-
reglu valdi, en ekki i sambandi
við réttarrannsóknir. Hún er rétt-
aröryggisúrræði, en ekki réttar-
rannsóknarúrræði. Ákvæði um
réttarrannsóknarúrræði, þau úr-
ræði, sem rannsóknarmenn og
rannsóknardómarar mega beita,
eru i allt öðrum lögum en áfengis-
lögunum. Þau ákvæði eru i lögum
um meðferð opinberra mála. Þau
ákvæði eiga jafnt við um mál,
sem að einhverju leyti standa i
sambandi við áfengisverzlun eða
leyfishafa veitingastaðar, eins og
aðra, og brot, sem framin eru i
sambandi við þau mál, eins og um
önnur brot. Og til þessara rann-
sóknarúrræða má gripa við til-
tekin ákveðin skilyrði og það er
réttaröryggis vegna, búið um þau
með tilteknum hætti þannig að sá,
sem fyrir sökum er hafður, á þar
lika vissan rétt og getur komið við
vissum vörnum i þvi sambandi.”
AAisskildu
lagaókvæðið
„Ég vil að sjálfsögðu ekki segja
neitt misjafnt um þá ágætu emb-
ættismenn, sem háttvirtur þing-
maður vitnaði hér i. En ég leyfi
mér að halda þvi fram, að þeir
hafi misskilið þetta lagaákvæði.
Lögreglustjóri má ekki og á ekki
að beita þessari heimild að geð-
þótta sinum. Hann má þvi aðeins
beita þessu ákvæði, að það séu
fyrirhendi málefnislegar ástæður
til þess, og hann á að beita þvi
samkvæmt málefnislegum á-
stæðum og þeim úrskurði hans og
ákvörðun um það efni má skjóta
til dómsmálaráðherra. Það er
dómsmálaráðherra, sem fer með
lokaórðið i þvi efni. Og dóms-
málaráðherra er ekki frjálst að
láta það vera að taka nokkra á-
kvörðun i sliku máli, þegar þvi er
til hans skotið. Málinu er áfrýjað
til hans og honum er skylt að
leggja sinn úrskurð á það eins og
endranær þegar um er að ræða
málefni, sem skotið er til æðra
stjórnvalds. Það er ekki undir
geðþótta dómsmálaráðherra
komið, hvort hann lætur vera að
skipta sér af þessu máli eða ekki.
Hann verður að leggja úrskurð á
það og hann verður einnig að
leggja úrskurð á það eftir málefn-
islegum ástæðum."
Ekki á valdi
ríkissaksóknara
„Rikissaksóknari hefur ekkert
um þetta að segja. Þetta er alger-
lega i hendi dómsmálaráðherra.
Til hans er ákvörðun lögreglu-
stjóra áfrýjað, og það er eitt ein-
faldasta atriðið, sem menn læra i
íögfræði, — það er hin svokallaða
valdþurrð, að eitt stjórnvald get-
ur ekki gengið inn á svið annars
stjórnvalds, komið i þess stað,
farið að framkvæma athafnir,
sem er i þess verkahring eða
dómstólar geta heldur ekki geng-
ið inn á það svið sem er óumdeil-
anlega lagt undir framkvæmda-
valdshafa og framkvæmdavalds-
hafar auðvitað ekki inn á svið
dómstóla. 1 þessu lagaákv. er
valdinu skipað undir dómsmála-
ráðherra, og þess vegna hefur
rikissaksóknari ekkert um það að
segja. Það þarf ekki að eyða á það
orðum, hvort jafngrandvar og
heiðarlegur embættismaður og
margreyndur og Valdimar heit-
inn Stefánsson rikissaksóknári
hafi farið að skrifa bréf til dóms-
málaráðherra og gefa honum
leiðbeiningar, um það, hvort sem
Ólafur Jóhannesson á Alþingi i gær.