Tíminn - 09.06.1976, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
Miðvikudagur 9. júni 1976
Miðvikudagur 9. júni 1976
Arni Jóhannsson.
Síöari hluta júlimánaöar mun
sautján manna hópur frá Land-
búnaðarháskólanum i Kaup-
mannahöfn koma til Dalvikur og
gera tillögur um afnot og skipu-
lagningu opinna svæða á staðn-
um. Fer hér á eftir viðtai viö Arna
Jóhannsson, sem hefur haft veg
og vanda aö þessu einstæöa fram-
taki og er jafnframt eini íslend-
ingurinn i hópnum.
13 nemendur koma til
Dalvikur.
Á fimmtu hæð i Landbúnaöar-
háskólanum i Kaupmannahöfn
hitti ég Arna Jóhannsson ásamt
einum af kennurum hans L,s
Park. Veggir og borö eru þakin
teikningum ýmist af húsum,
óskipulögöum garðsvæðum,
fyrirhuguðum hraðbrautum
ásamt yfirlitskortum frá Dalvik.
Arni, sem sjálfur er Dalvikingur,
var við nám i Bandarikjunum
árið 1970 til 1971, en hóf siöan
garðyrkjunám við Garðyrkju-
skóla rikisins og lauk þaðan prófi
vorið 1974. Siðan hefur hann
stundaö framhaldsnám við Land-
búnaöarháskólann i Kaupmanna-
höfn.
— Hvaðan er sú hugmynd
runnin Árni að taka sér ferð á
hendur alla leið til Dalvikur og
skipuleggja þar gróðursvæði?
— Þegar ég byrjaði hér i
Landbúnaðarháskólanum haustið
1974, sat ég eitt sinn og var að
ræða við þrjá félaga mina um
námiðog skólannogkom þá fram
óánægja hjá okkur öllum með að
fá ekki meiri raunhæfa reynslu i
námi okkar. Datt mér þá i hug
friðland Svarfdæla og að gaman
TILLAGA UM GRÆNA
BYLTINGU Á DALVÍK
væri aö spreyta sig á þvi. 1 fyrst-
unni var hugmyndin sú, að viö
færum bara fjórir heim og ynnum
aö þessu, en þegar fariö var að
ræða málið hér i bekknum hjá
okkur, kom i ljós mikill áhugi á
hugmyndinni, þannig að ákveðið
var að kanna málið með það fyrir
augum að allur hópurinn, eða 13
nemendur, gætu tekið þátt i
ferðinni.
Góðar undirtektir —
danskar krónur.
Þegar Árni var spurður að þvi
hvernig undirtektirnar hefðu
verið heima, sagði hann þær hafa
verið góðar. Veturinn 1974 skrif-
aði hann bæjarstjórn Dalvikur
bréf þar sem hann stakk upp á
þvi, að gert yröi uppkast aö garð-
og útivistarsvæöum á Dalvik og
að fyrrgreindir nemendur sæju
um verkefnið. Urðu menn strax
hrifnir af hugmyndinni og lofaði
bæjarstjórnin að útvega vinnuað-
stöðu i skóianum en leyfa fólkinu
aö sofa i heimavistinni. Sagði
hann lika að bæjarstjórnin ætlaði
að veita þeim eina heita máltið á
dag.enaðöðrumkostiætluðu þau
að sjá um sig sjálf. - Eftir að
málið hafði fengið svo góðar mót-
tökur heima, samþykkti deildin
hér að skrifa meðmælabréf til
fjáröflunar fyrirtækinu. Siðan
gekk ég hér á milli sjóða I Kaup-
mannahöfn, leitaði fyrt til Nor-
disk Kultufrond en fékk afsvar,
þar sem ekki voru þrjú Norðurl.
sem þátt tóku i þessu. Var mér
bent á að fara til menntamála-
ráðuneytisins þar sem ég fékk
strax jákvæðar undirtektir og
sömuleiðis i forsætisráðuneytinu.
Siðan leitaði ég til tveggja
annarra sjóöa, Fondet for Dansk
— Islandsksamarbejde og Dansk
— Islandsk Fond, og fékk ég lika
góða fyrirgreiðslu þar. 1 allt
höfum við fengið styrk, sem
nemur um 900.000 isl. króna, en
samkvæmt kostnaðaráætlun sem
viö höfum gert mun sú upphæð
slaga hátt upp i þörfina.
Ég leitaði ekki til islenzkra
aöilja vegna þess að ekki er nema
eðlilegt að Danir greiöi kostn-
aðinn þar sem hér er um að ræða
fólk á vegum danska Land-
búnaðarháskólans og allt Danir
nema ég. Aftur á móti vonaðist
Árni tilaöhægtværiaðfá islenzkt
fjármagn til að útvikka þessa til-
raun enn frekar, þannig að sú
vinna sem nú yrði lögð í skipu
lagið kæmi einhverntima að
notum
17 mauna hopur —
leróaáætlun.
Árni sagði að fyrir utan þá
13 nemendur, sem þátt tækju
i ferðinni, yrðu með þeim 4 lekt-
orar. Þetta eru allt nemendur
sem ljúka cand.hortonom prófi
eftir tvö ár. Við leggjum upp 10.
júli frá Kaupmannahöfn og ætlum
okkur að dveljast þrjá daga á
Garðyrkjuskóla rikisins i Hvera-
gerði, þar sem hópnum verður
komið inn i islenzkar aðstæður
eftir föngum: 'Sérfróðir menn
munu kynna þar fyrir okkur
gróöurmöguleika við mismun-
andi aöstæður, veðurfar og
annað sllíkt. Siðan er ætlunin að
ferðast um landið, fara austur um
og norður yfir Sprengisand,
staldra við hjá Mývatni og á
Akureyri,áður en farið verður að
vinna á Dalvik. Siðan er búizt viö
að fara utan i lok mánaðarins.
Annars höfum við ekki endan-
lega ferðaáætlun enn sem komið
er, en við vinnum sleitulaust að
þvi að setja okkur inn i alla stað-
hætti áöur en við förum, þannig
að ekki þurfi að eyða miklum
tima i að kynna okkur landið. 1
þessu skyni gerum við likan af
þorpinu og næsta nágrenni þess.
Ég hef lika sýntmikiðaf myndum
frá Dalvik og vikulega höldum við
meö okkur fundi þar sem skipzt
erd skoðunum og fólk kemur meö
myndir úr blöðum og annaö i
þeim dúr, sem kynni að koma að
gagni. Ekki alls fyrir löngu hélt
Gisli Jakobsson arkitekt, fyrir-
lestur hjá okkur þarsem hann gaf
innsýn inn i skipulagningu grænu
svæðanna i Reykjavik. Þótt þetta
séu allt Danir, sem fara i þessa
Arni, ásamt einum kennara sinna, Lis Park, framan við loftmynd af Dalvik.
ferð eru allir á einu máli um, að
miða starfsemina fyrst og fremst
við Island og islenzkar aðstæður:
nota islenzkt hráefni og reyna
eftir megni að forðast innflutning
á erlendum hugmyndum.
Vinnutilhögun.
— Hvernig ætlið þið ykkur svo
að vinna þegar til Dalvikur
verður- komið?
— Við gerum fyrst og fremst
teikniskissur af þeim svæðum,
sem unnið verður með, siðan
verða teknar myndir, athugaður
gróður og möguleikar á gróður-
ræktun, gerðar tilraunir með til-
fallandi hráefni svo sem grjót,
torf o.fl. Einnig verða teknar
jarðvegsathuganir og með I
förinni verður sérfróður maður i
athugun veðurfars á gróður og
mun verða rannsakað seltumagn
i loftinu áhrif snjóalaga og annað
þvi likt. —
Árni fer að hlæja þegar hann er
spurðurað þvihvers vegnaDalvik
hafi orðið fyrir valinu: — Bæði er
það nú vegna þess ég er frá Dal-
vik og þekki staðinn þvi vel, og
svo má lita á Dalvik sem tákn-
rænan stað fyrir sjávarþorp á
tslandi. Takist okkur að vinna að
hugmyndinni þannig að góður ár-
angur náist, má segja sem svo, að
slikt megi gera i öllum þorpum á
landinu.
Sérstök svæði fyrir-
huguð.
— Eru það einhver ákveðin
svæði sem þið ætlið aötaka fyrir?
— A smum tima stakk ég upp á
þvi við bæjarstjórnina að við
tækjum svæðið meðfram Brim-
nesánni allt frá árós og upp i gilið.
Einnig svæðið fyrir neðan kirkj-
una, Lágina, gróðrarreitinn
sunnan Stórhóls og friðland
Svarfdæla, sem eru mýrarflák-
arnir suðaustur af bænum og ná
allt frá sjó og fram i Svarfaðar-
dal.
Við undirbúningsvinnu höfum
viö siuozt við kort og loftmynöir
sem okkur hafa verið send frá
Dalvik og sömuleiðis munum við
styðjast við likanið, sem ég
minntist á áðan. Siðan fer tölu-
verður timiiað setja sig inn i alla
staðháttu, og reyni ég að gera
mitt bezta i þeim efnum, bæði
með þvi að sýna myndir og kynna
danskinum hvernig hið daglega
lif gengur fyrir sig i bæ eins og
Dalvik. 1 þessu skyni hef ég tekið
saman söguágrip bæjarins. Við
munum eingöngu grófvinna
verkið á meðan við dveljumst á
Dalvik en i haust eftir að skólinn
er byrjaður, verður efnið finunnið
út i Kaupmannahöfn og eftir að
niðurstöður verða kunnar og við
búin að ganga frá öllum teikn-
ingum, langar mig að fara heim
og kynna Dalvikingum úrslitin,
þviéger sannfærðurum aðmikill
áhugi rikir hjá fólki heima að vita
hver árangurinn hefur oröið.
Dalvík vinsæll staður.
Aðspurður svaraði Árni að sér
fyndist ákaflega gott að vinna
með Dönum og samvinna væri
góð i alla staði. Ekkert af þessu
fólki hefuráður komið til landsins
og hér er oftar talað um Dalvik
heldur en nokkurn annan stað á
jarökúlunni. Ekki sagöist Arni
vita til þess að tekizt hefði verið á
viö hliðstætt verkefni, en þó hefði
hópur fólks frá Listaakademiinu
farið heim fyrir nokkrum árum
og mælt upp torfbæi viða um
landið.
Tilgangurinn
— Og hver er svo tilgangurinn
með þessari ferð?
— t sjálfu sér er tilgangurinn
margþættur, en þó er ein aðal-
ástæðan sú að vekja áhuga bæjar-
yfirvalda Dalvikur á
þeim svæðum, sem heyra undir
bæinn. Staðreyndin er sú að á
Dalvik, eins og svo viða annars
staðar, hafa bæjaryfirvöld snúið
sér til veggjar um leið og minnzt
er á ræktun útivistarsvæða, að ég
tali ekki um gróðursetningu trjá-
gróðurs eða blóma. Þvi er svo
ekki að neita að óviða á landinuer
fólkáhugasamara aðrækta garða
sina og fegra umhverfis hús áin. A
Dalvik eru óteljandi möguleikar á
þvi að gera umhverfið mann-
eskjulegra og það er von okkar
allra sem að þessu standa, að
okkur takist að vinna hugmynd
okkar þannig að hún megi koma
að sem mestu gagni, bæði bænum
sjálfum og fólkinu.
GA.
Að vilja sigra allt
Guðinundur Danielsson:
BRÓÐIR MINN HÚNI. Skáld-
saga. Almenna bókafélagið.
Rcykjavik 1976. 228 bls.
í umræðum um þessa nýju
bók Guðmundar Danielssonar
hefur komið fram, að nokkur
hluti hennar er áður kunnur.
Höfundur tekur upp i hana smá-
sögur sem birzt hafa i söfnum
hans, flestar óbreyttar. Þetta
geta lesendur séð með þvi að
fletta upp i bókunum Vængjaðir
liestar og Drengur á fjalli.
En Bróðir minn Húni er
skáldsaga og verður að meta
hana frá þeim sjónarhóli. Ytra
form hennar er meö þeim hætti
aö Siguröur Bergsson gefur út
handrit, sem bróðir hans Hún-
bogi (Húni) hafði látiö eftir sig I
vörzlu konunnar Eyju Brims og
hún raunar slegið á eign sinni. I
inngangi Sigurðar segir að Hún-
bogi hafi horfið ,,frá dvalar-
heimilisinu, Fifilgötu 10 i höfuð-
staðnum (húsi Eyju Brims)
nálægt sumarmálum á fjórða
áratugi þessarar aldar, tuttugu
og þriggja ára gamall, og hefur
aldrei fundizt, þrátt fyrir mikla
leit, um fjörur og heiðar og
hraun. Um ævidag hans mætti
segja, að árdegið hafiekki verið
liðið, þegar hann hvarf bak við
næturfjöll.”
Handriti Húnboga, þáttum úr
bernsku- og æskudögum hans
sjálfs i þriöju persónu, lætur
Sigurður fylgja innskot og við-
auka frá sjálfum sér til skýring-
ar. Þar er einkum vikið að sam-
skiptum þeirra bræðra við Eyju
Brims og er svo að sjá, að kynni
þeirra af konunni hafi reynzt ör-
lagarik og raunar kostað Hún-
boga lifiö. En sannleikurinn er
sá aö kona þessi er i sögunni
næsta óskýr, ef til vill að yfir-
lögðu ráði. Og hvernig háttað
var valdi hennar yfir Húna
fáum við aldrei að vita. En há-
tiðleg „mýstik”, sem samneyti
þeirraersveipað isögunni, birt-
ist glögglega i þessum orðum
Eyju i bréfi til Sigurðar: „Húni
drengur var brauð mitt og vta
og mitt frelsandi sakramenti.”
Hér er sem sé róiö á mið laun-
helga. Og öll er sagan þessu
marki brennd, en um leið er hún
að ýmsu leyti raunsæileg og
ljóslifandi lýding bernsku-
reynslu drengs i sveit á fyrstu
tugum aldarinnar.
Guðmundur Danielsson kem-
ur fram sem skáldsagnahöf-
undur á miðjum fjórða tug
aldarinnar. Kreppan og að-
vifandi sorti syrjaldarinnar,
skerptu mjög öll félagsleg átök,
og þjóöfélagshyggja var hið
rikjandi viðhorf i islenzkum
skáldskapá þessum árum, jafnt
ljóðlist sem sagnagerð. Guð-
mundur varð vitaskuld snortinn
af þessari hreyfingu og má sjá
þess merki i fyrstu sögum hans.
Þeirri spurningu er aldrei
svaraö nema meö almenn-
um orðum. í inngangi Sigurð-
ar hefur hann þessi ummæli
eftir systur þeirra bræðra: „Ég
var lengi búin að finna á mér að
hann Húni bróðir kæmi ekki aft-
ur. 1 Héraðsskólanum, þar sem
ég. var i fyrravetur, lærðum við
mannkynssögu, og þá varð mér
stundum hugsaö til Húna. Það
er i honum eitthvert Napóleons-
eðli: aö vilja sigra allt. Loksins
kemur aö þvi aö svoleiðis menn
biða ósigur og eru teknir til
fanga, og þeir veslast upp i
fangelsinu og deyja. En Siggi,
þú ert öðruvisi en hann Húni, þó r
aö þið séuð likir, — er það ekki,
Siggi?”
„Alveg vafalaust Mæja, —
töluvert frábrugðinn honum.”
Sú bræðrasaga sem hér er
fitjaö upp á verður aldrei leidd
til lykta i bókinni. Eölisþættir
Húna, óbugandi viljastyrkur
hans og metnaður, sem sögunni
er ætlað að leiða I ljós, hljóta
ekki fulla staðfestingu f henni
sjálfri, og þá ekki heldur sáttar-
gerð hans við sjálfan sig undir
lokin. Þróunarferill Húna er
með öörum orðum ekki rakinn
skilmerkilega. Sagan er brot-
kennt verk, lauslega samansett,
meö einhverjum hætti ófullnað.
Ef til vill stafar þetta að
nokkru leyti af þvi að sagan er
En i rauninni er hann fyrst og
fremst hneigður til sálfræði-
legrar könnunar i sögum sinum.
Áhugi hans beinist að þvi að
„analysera manneskjuna” eins
og hann hefur einhvern tima
sagt sjálfur. Og i sögum hans er
með stilfærðum og einatt
feiknlegum hætti reynt aö
bregöa ljósi á þau öfl sem togast
á innra með manninum, lifs-
mátt og sjálfstortimingu. Og
þaö ræðst af styrkleikahlutföll-
um einstakra eðlisþátta i
manneskjunni hvort valdið verð-
ur yfirsterkara, fremur en sam-
félagslegar aðstæður marki
stefnuna.
Þetta sem nú var sagt á við
um sögu bræðranna Húnboga og
Sigurðar. Sá siðarnefndi verður
þó, likt og Eyja Brims, fremur
svipdaufur. Má þaökallast veila
i verkinu hve litil rækt er við
hann lögð þvi að hann getur þá
ekki orðið það mótvægi bróður
sins sem skerpt heföi drama-
tiskan kraft og örlagaþunga
þessarar harmsögu. Slikt mót-
vægi fær Húnbogi raunar ekki i
sögunni. En hliðstæðan, i skap-
gerð og örlögum föður
bræðranna vikkar þar á móti
svið hennar.
Hvers vegna ferst Húnbogi?
til orðin á löngum tima en ekki
hugsuð sem heild frá upphafi.
En ýmsir einstakir þættir henn-
ar eru svo vel og kunnáttusam-
lega ritaðir, að bókin ber
höfundarkostum Guðmundar
Danielssonar hið bezta vitni,
þrátt fyrir það að hún standi
ekki undir sér sem heilsteypt
skáldverkað minum dómi. Hér
má benda á þættina Viglsa,
Pytturinn botnlausi, Strið
(Tapað strið) og A fjalli
(Drengur á fjalli) sem allir eru
áður prentaðir. Einnig nefni ég
kaflana Leikbróðir og Sláttur.
Raunar eru þessir þættir hver
öðrum betri en benda má á
lýsingu fjallferðarinnar sem
tekur fram flestu öðru, sem ég
hef lesið um slika reynslu. I
þeim þáttum sem að ofan voru
nefndir nýtur sin i senn raunsæ-
isskyn höfundar, næmleiki hans
á umhverfi og náttúru og innsæi
I sálarlif unglings. Arangurinn
verður minnileg ritlist.
Einn kafli er enn ónefndur
sem lesandinn hlýtur að staldra
við: Kulvistör.Varthef églesiö
öllu óhugnanlegri lýsingu á
skefjalausri grimmd manns-
hugans: áhrifineru bláttáfram
lamandi. En ekki er rétt aö
svipta lesendur þeim með þvi að
rekja þennan kafla nánar.
Guömundur Danfelsson vill
gæða þessa sögu dauðahrolli.
Húni drengur kemst ungur að
þvi „hvað það kostar að vera
lifandi vera á jörðinni: að það
kostar strið”. Þátturinn Vigsla
lýsir þvi á eftirminnilegan hátt
hvernig þessi sannindi renna
fyrst upp fyrir drengnum. En
höfundur leggur of mikla á-
herzlu á atburði af þessu tagi.
Ekki sjaldnar en þrisvar i
sögunni er lýst skepnudrápi.
Eitt þeirra, viðbjóðsleg slátrun
ær, sem örmagnast i marga
daga rekstri sláturfjár til
Reykjavikur virðist öldungis ó-
þarft i samhengi sögunnar. Sá
atburöur verður tilefni þess að
hnykkt sé enn á hetjuskapar-
stefnu Húna: „Gefstu ekki upp!
Gefstu ekkiupp!”, hvislar hann
æ ofan i æ að lambinu, sem rölti
aftast i hópnum. „Ekki gefast
upp! Sá sem gefst upp er skor-
inn á háls. Það eina sem gildir
er að gefast ekki upp”. Þrálátar
yfirlýsingar af þessu tagi veikja
söguna miklu fremur en hitt.
Eins og vænta má i frásögn af
æskureynslu skiptir hinn kyn-
ferðislegi þáttur miklu. 1
reynslu Húna af konum ætlar
höfundur augljóslega að fela
„hina dýpri skirskotun”
verksins: „Eitt er þó vist”,
segir i eftirmála Sigurðar:
„konan sýnist alla tið hafa
orðið Húna örlagárik: amman
Randiöur, móðir okkar, stúlkan
úr mýrinni, Eyja Brims.
Ósjálfrátt koma mér i hug
dularfull orð Njálu um einn af
sonum Siðu-Halls, Þiðranda,
„þann er sagt er að disir
vægju.”
Þessi mýstik, sem sérstak-
lega er dregin fram bæöi i inn-
gangs- og lokaorðum Sigurðar
er sá þáttur verksins, sem
örðugast er að festa hendur á.
Hér er augljóslega komið aö
þungamiðju, sjálfri harmsögu
Húna drengs. En nú spennir
höfundurinn bogann of hátt,
ætlar sögunni meir en hún ris
undir. Hátiðleiki hans þegar
vikur að þessum dularfullu
kvennamálum verður einatt til-
geröarlegur, uppskrúfaöur,
fjarri þvi raunsæi, sem annars
er aðal verksins. Má þar benda
á kaflann um „gyðjuna” Fata
Morgana. Sá þáttur er að veru-
legu leyti samhljóða smá-
sögunni Faðir og sonur, en við-
bótin varpar skýru ljósi á tvi-
skinnung verksins: við raunsæi-
lega og lifandi frásögn prjónar
höfundur háspenntri og þoku-
kenndri dulspeki. Þetta tvennt
fellur ekki saman með eðlileg-
um hætti i vef sögunnar.
Ég hygg að Bróöir minn Húni
sé að ýmsu leyti gott sýnishorn
af skáldskap Guðmundar Dani-
elssonar. Annmarkarnir i
heildarsniöi verksins eru ef til
vill ljósari en ella sökum þess
hvernig bókin er til komin. En
innan spjalda hennar má einnig
finna prýðileg dæmi þess hvers-'
höfundur er megnugur þegar
honum tekst upp. Hann getur
sagt sögu af iþrótt sem margur
mætti öfunda hann af. Þar er
hann sigurvegari— á heimavig-
stöðvum. Gunnar Stefánsson
TÍMINN
13

Olíuverzlun íslands hefur
Á næstunni mun nýtt, íslenskt einkenni
Bensíntankar, birgöageymslur, bifreiöar
og tæki félagsins veröa m.a. þannig
merkt framvegis. Olís hefur þó áfram
umboö fyrir BP og MOBiL olíur og aörar
vörur þessara framleiðenda.
OLÍUVERZLUN M
ÍSLANDS HE (ul@