Frjáls þjóð - 14.08.1964, Blaðsíða 4

Eyðfjörð
Fyrir skemmstu dvaldist ég
nokkra daga vestur á Snæ-
fellsnesi. Eg sat löngum um
kyrrt á fornu stórbýli. enda
veðri þannig háttað að ég sá
aldrei móta fyrir jöklinum.
Eg sagði „fornu" stórbýli.
Það er sem sé ekki stórbýli
lengur. Fyrir þremur árum
hætti bóndinn þar búskap og
fluttist burt. Hann var aldr-
aður ekkill, hafði búið þarna
lengi með sóma og átti nú
seinast ekki annarra kosta völ
en axla sín skinn Hann
leigði jörðina manni, sem bjó
þar næstu þrjú árin. Sá mað-
ur fluttist burt síðastliðið
vor og fór í annan landsfjórð
ung. Gamli bóndinn gerði þá
ítrekaðar tilraunir til að selja
jörðina. Athyglisverðasta til-
boðið, sem hann fékk hljóð-
aði upp á risíbúð í Reykja-
vík í skiptum fyrir stórbýlið.
Hann hafnaði því, og lái
honurn hver sem vill. Vera
má, að það verði senn réttur
skilningur á gildi verðmæta
á íslandi að leggja reykvíska
risíbúð og snæfellska stórjörð
að jöfnu; en gamli bóndinn
hefur ekki enn öðlazt þann
skilning. Þökk sé honum fyrir
það. En nú er jörðin hans i
eyði — nema húsið á henni.
Maður, sem vinnui í einu
þorpinu á nesinu um stund-
arsakir, leigði sér og fjöl-
skyldu sinni húsið í sumar.
Þau fara þaðan aftur um
næstu mánaðamót. Gr'asið
bylgjast óslcgið á túninu í
júlílok. Nágrannarnir ætluðu
þó að slá það við hentug-
leika. En jörðin verður að öll
um líkindum auð og mann-
laus næsta vetur. Og síðan
langa hríð, ef svo fer fram
sem horfir í íslenzkum land-
búnaði.
Minnkandi land
Eitt sinn var fleira fólk á
þessari einu jörð en nú er í
öllum hreppnum. Að vísu
var hreppurinn, innan núgild
andi marka, aldrei sérlega
fjölmennur; en þar eru nú
líka fleiri eyðijarðii en þessi
sem nefnd hefur verið. Einn
bærinn er gamalt frægðarset-
ur, sem skartar nú myndar-
legu og nýju steinhúsi. En
jrað eru engin tjöld fyrir rúð-
um þess, því jörðin er í eyði.
Önnur eyðibýli í sveitinni
eru rústir einar, hálfur vegg-
ur, tóttarbrot. Búskapur á
einni jörðinni enn kvað
standa pijög tæpt. Þetta virð-
ist vera deyjandi sveit. Hún
er því miður ekki einsdæmi.
Ýmsar aðrar sveitir eru jafn-
vel ennþá verr farnar, enda
örðugri til búsetu. En jafnvel
í góðum sveitum í þjóðbraut
sér vegfarandinn eyðibýli á
víð og dreif. Gamall sveita-
maður, eins og undirritaður
— sem hafnaði þó i höfuð-
borginni —- horfir á þau
hryggum huga. Við hér í þétt
býlinu gerum okkur ekki ella
grein fyrir því, hvernig byggð
in er að ganga saman víðsveg-
ar út um landið. Það er ill
jnóun. Landið er að minnka,
herpast saman í rembihnút á
Reykjanesi. Eg held fátt sé
nauðsynlegra en snúa þessuni
ferli við. Landnámshugurinn
þarf að eflast að nýju með ís-
lendingum. Þótt við flytt-
umst allir saman f eina
byggð yrðum við aldrei
nema smáborg. Við höfum.
verið stórþjóð fyrir það að
byggja víðáttumikið land frá
innstu dölum til yztu an-
nesja. Nú stefnum við að |)v/
að verða kotriki á einum ó-
frjósamasta skaga landsins.
Skipkirkja
Nú er mikil grózka í kirkju
byggingum, einnig á Snæfells
nesi. í Ólafsvík cr lil dæmis
verið að reisa mikið kirkju-
bákn, enda þótt þar sé fvrir
sæmileg kirkja sem stendur
tóm allán ársins hring. En
hún þykir standa of nálægt
umsvifum hafnarinnar, jrótt
hún hafi mjög frjálst rými á
þrjá vegu; þess vegna var tek-
ið til að smíða nýja kirkju.
Það er eitt af jressum fárán-
legu húsum, sem smekkleysið
tildrar upp á íslandi um þess
ar mundir. Hún á nefnilega
ekki að vera kirkja. heldur
skip — af því Ólafsvíkingar
hafa Iengi verið sjómenn góð
ir. Aðalinngangurinn í kirkj-
una er um fokkuna. Þakíð á
meginbyggingunni ei ekki
þak, heldur stórsegl; og kór-
inn er í laginu eins og stafn
á skipi. Það er sagt, að prest-
andstæðinga segir:
1. grein. Samtökin heita Sam-
tök hernámsandstæðinga.
5. grein. Héraðsnefndir starfa á
milli landsfunda að því að fram-
kvæma stefnu samtakanna. Fyrir
landsfund boðar hver héraðs-
nefnd til almenns fundar her-
stöðvaandstæðinga á starfssvæði
sinu. Á þeim fundi skal kosin ný
hóraðsnefnd, sem velur fulltrúa
á landsfund og gegrtir störfum,
unz héraðsfundur hefur verið
haldinn til undirbúnings næsta
iandsfundi.
Fyrir hvern landsfund skal
miðnefndin boða til almenns
stuðningsmannafundar í Reykja-
vík og velji hann kjörnefnd, er
gangi frá vali fulltrúa fyrir
Reykjavík, og gegni að þvi leyti
hlutverki héraðsnefndar í Reykja
vík.
Um 1. grein. í svonefndum
varnarsamningi íslands og
Bandaríkja Norður-Ameríku
er uppsagnarákvæði. Ekki
verður talið tilefni til annars
en að ætla að Bandaríki
Norður-Ameríku flyttu á
brott her sinn, ef íslar.d segði
samningnum upp. Heiti sam-
takanna er jrannig rangnefni.
Samtökunum ber 'að velja
nýtt heiti. Gott nafn væri
Varnarsamtök íslendinga
Um 5. grein. Eins og fram
kemur í þessari grein, eru
Samtök hernámsandstæðinga
ekki byggð upp af félögum
„hernámsandstæðinga'" eða
„stuðningsmanna." Sem slík
eru samtökin ekki annað en
héraðsnefndir, sem kosnar
eru af tilkvöddum hópi „her-
stöðvaandstæðinga", og lands
nefnd, kjörin á landsfundi af
fulltrúum, kosnum af til-
kvöddum hópum ,,herstöðva-
andstæðinga" eða „stuðnings
manna".
í landinu starfa engin al-
tnenn félög, sem vinna gegn
erlendri ásælni. Á því verður
Heimsþing esperantista,
hið 49. í röðinni, var haldið
í Haag dagana L—8 ágúst.
Þingið sóttu hálft þríðja þús-
und esperantistar frá fjöru-
tíu löndum. I sambandi við
jringið starfaði him. árlegi
sumarháskóli á vegum Al-
menna Esperanlosambands-
ins, Jrar sem háskólapiófessor-
ar og kennarar frá ýmsum
löndum heims fluttu fyrir-
lestra á esperanto jafnhliða
aðalþinginu voru haldin í
Haag S4. alþjóðaþing blindra
esperantista og 9. alþjóðamót
Jfft
að ráða bót. Og það virðist
verkefni næsta landsfundar
Samtaka hernámsandstæð-
inga. Tilveruskilyrði samtak-
anna kunna meira að segja
að vera komin undir því, að
samtökin hafi forgötigu um
stofnun félaga í byggðum
landsins, sem orðið geta
starfsvettvangur fólks, sem
vinna vill saman gegn er-
lendri ásælni á íslandi
Reykjavík, 26. júli 1964.
Haraldur Jóhannsson
barna og unglinga, sem tala
esperanto. í lok þingsins til-
kynnti dómnefnd, að íslend-
ingur, Baldur Ragnarsson,
hefði hlotið viðurkenninguna
„Esperantohöfundur ársins"
fyrir þýðingar sínar á esper-
anto úr íslenzkum fornbók-
menntum og á tveimur Ijóða-
bókum Þorsleins frá Hamri.
Eftir Baldur Ragnarsson hafa
áður komið út tvær frum-
samdar ljóðabækur, önnur á
esperanto, hin á íslenzku.
(Frá Sambandi íslenzkra
esperantista.)
HEIMSHORNASYRPA
urinn ætli á námskeið í Stýri
mannaskólanum í haust.
Hermennska
f fyrri viku var bandarískt
herskip á siglingu á Tonkin-
flóa, undan ströndum Kína
og Norðurvíetnams, þúsundir
mflna frá heimahöfn sinni.
Allt í einu kváðu við skot i
húminu. Sjóliðarnir urðu
voðalega hræddir, eins og her
mönnum sæmir, og hugðu
síðustu stund sína komna. En
þeir sluppu með óttann; eng-
in kúla hæfði skipið, enginn
maður meiddist. En í Wash-
ington var gefin út tilkynn-
ing um jrað, að árás hefði
verið gerð á Bandaríkin; og
henni var svarað hiklaust og
af miklu hugrekki: flugvélar
stórveldisins hófu þegar í stað
sprengjuárásir á tuttugu og
fjóra staði í kotríkinu. lögðu
lítinn flota þess að mestu
leyti í rústir — sagði Ríkisút-
varpið — og sprengdu í loft
upp níu tíundu hluta af olíu
birgðum landsins. Morgun-
blaðið lýsti þegar stuðningi
sínum við árásirnar og kvað
nauðsynlegt að sýna komm-
únistum í tvo heimana. Nú
hefur bandarísk nefnd kann-
að málið og gefið út yfirlýs-
ingu þess efnis, að það hafi
ekki verið ætlun víetnömsku
fallbyssubátanna að ráðast á
þetta bandaríska herskip —
sem þeir hæfðu heldur ekki!
Væntanlega bjóða þá Banda-
ríkin Norðurvíetnam bætur
fyrir olíuna; og vitaskuld
geta þau ekki verið þekkt
fyrir annað en senda Hó Sjí
Mín herskip í stað þeirra sem
sökkt var fyrir honum. Eða
gilda kannski önnur lögmál
um hermennsku en venjuleg
mannleg samskipti:>
Athafnir
Greinar Jóns Baldvins hér
í blaðinu að undanförnu
hafa vakið rnikla athygli Eg
hef ekki hitt neinn mann,
sem ekki finnist höfundur
hafa lög að mæla. En það er
ekki nóg að finnast greinar
athyglisverðar eða viður-
kerina sannindi jreirra. Orðin
eru kannski til alls fyrst, en
athafnirnar verða þá að
fylgja þeim. Við vinstrimenn
og sósíalistar og ])jóðfrelsis-
menn getum ekki lengur
hörft upp á jrað aðgerðalaus-
ir að landið skríði undir okk
ur í pólitískum skilmngi. Við
getum ekki lengur látið það
viðgangast, að afturhald þess
ara hundrað steinge’rvinga í
Sósíalistafélaginu setji okkur
stólinn fyrir dyrnar, heldur
verðum við að hefjast handa,
fylkja vinstraliðinu á nýjum
grundvelli á meðan von er
um árangur, og gefa alþvðu
aftur þá trú á heilbrigða
vinstri stefnu sem hún er að
glata jjessi árin. Steingerv-
ingar eru vitni fortíðar og
dauða og eiga heima djúpt i
jörð. Framtíðin og lífið heyr-
ir öðrum.
Blásteinn
Varnarsamtök
, , .115(1 srnee lil snsr
í lögum Samtaka hernáms-
Esperantohöfundur ársins
er Baidur Ragnarsson
4
Frjáls þjó'ð — föstudaginn 14. ágúst 1964.