Tíminn - 30.04.1977, Blaðsíða 11

Laugardagur 30. april 1977
11
Afbrot, lögbrjótar
og nvjar leiðir
Grein sú, sem hér fylgir er
eftir dómsmálaráðherra
Norðmanna, Inger Louse ,
Valle, og birtist nýlega i
norsku riti sem fjallar um
refsimál, Kriminal omsorg.
Þar sem mér finnst margt af
þvi sem norski ráöherrann
segir um þessi mái eiga er-
indi við okkur tslendinga,
hcf ég leyft mér að þýða
greinina, og vona að þar
komist það til skiia er ráð-
herrann drepur á.
Þessi mál eru einnig i
sviðsljosinu á tslandi, þótt
oft sé um þau fjaltaö af litilli
þckkingu og enn minni skiln-
ingi.
Helgi Gunnarsson, forstööu-
maður á Litla Hrauni
Þegar maður ræðir refsingar
og afbrot við venjulegt fólk, þá
hefur það oft mestan áhuga á
þessum hefðþundnu afbrotum og
hafa þá yfirleitt þá afstöðu til
málanna, aö dómar séu alltof
mildir oe vfirvöldin of slapphent
á þessum körlum, og fangeisis-
refsingar séu alltof stuttar.
Þessi afstaða kemur aðallega
fram þegar rætter um afbrota-
unglinga, unglinga sem stela,
unglinga sem aka of hratt og þá
stundum drukknir, unglinga
sem ónáða fólk á götum úti o. s.
frv. Þessi afstaða fólks stafar
yfirleitt af hræðslu við þessa
unglinga og er það útaf fyrir sig
skiljanlegt sjónarmið og skal
ekki rakið meira að sinni.
Eins og við vitum er fortfð
þeirra manna sem gista fang-
elsin, að minnsta kosti flestra,
sú, að þar má tala um andlegan
og likamlegan skort i misstór-
um mæli frá barnæsku, þetta
fólk hefur máttupplifa vöntun á
ýmsum sviðum og þá einkum
skort á umhyggju og ástúð,
sem flestir foreldrar vilja gefa
börnum sinum. Skortur á fé-
lagslegu og andlegu sambandi
við sfna nánustu, og umhverfið i
heild setur sin merki á þetta fólk
að meira eða minna leyti, Þegar
foreldrar og umhverfið bregzt
þessum börnum, verða þau að
vera mjög sterk til að þola þau
andlegu áföll sem þessu fylgja.
Að flest af þessu fólki liður af
öryggisleysi og vöntun á sjálfs-
trausti verður okkur fljótlega
ljöst, er við förum að kynnast
þvi, og þetta setur á þaö ákveðið
svipmöt. Þá er skólagangur
þessara manna oft ein hrak-
fallasaga, kunnátta þeirra i
námsgreinum er yfirleitt langt
fyrir neðan meðallag i tilsvar-
andi aldursflokki utan fangels-
anna, þö er oft hér um að ræða
að greind beggja flokkanna get-
ur verið svipuð og oft ekkert
lakari hjá þeim sem inni sitja.
Bæði meðan á fangelsisvistinni
stendur, og fyrir hana og á eftir
glima svo þessir menn við sál-
ræna og félagslega erfiðleika.
Fyrir utan þá efnahagsóreiðu
sem fylgir þeim eins og skugg-
inn. Þá ganga áfengi og eiturlyf
eins og rauður þráður gegnum
lif þeirra.
Það liggur þvi djúpstæð and-
stæða i þvi að þjóðfélagið setur i
gang sitt refsikerfi i formi sjálf-
stæðissviptingar gagnvart hópi
þjóðfélaginu sem er verulega
hjálparþurfi. Þetta hefur þau á-
hrif að erfiðleikar þessa hóps
aukazt verulega. Þessi mótsetn-
ing liggur i þvi að löggjafinn
hygst ná tilgangi sinum þeim að
skapa löghlýðni hjá almenningi,
þannig að þeir sem verða fyrir
refsingunni verða ekki þolendur
þess markmiös löggjafans,
heldur þeir sem ekki gerast lög-
brjótar. Þeir sem refsað er,
verða þvert á móti afgangshóp-
ur, sem ekki er hægt að með-
höndla eins og flest fólk og
verða utangarðs i þjóðfélaginu.
Litum við á orsakimar sem
liggja til þessarar utangarðstil-
veru, sjáum við fljótt að þetta
fólk þyrfti fremur á hjálp að
halda en refsingu. Ef hinn
mannúðlegi tilgangur refs-
ingarinnar á að nást, stöndum
við frammi fyrir þeirri alvar-
legu staðre'ynd. Hvernig getur
refsing orðið til hjálpar og hven-
ær er hún til ills? Við sem störf-
um að þessum málum verðum að
vona að við getum fundið lausn
á þessu vandamáli með við-
hlitandi árangri. Fangelsisrefs-
ing er, þegar litið er á árangur
löggjafans af henni annars veg-
ar og einstaklinga, sem fyrir
henni verða, hins vegar, ófull-
nægjandi lausn á alvarlegu
vandamáli, þ.e. afbrotum, en
kostar hins vegar þjóðfélagiö
mikla peninga. Þannig er talið
að fangi sem situr inni i Noregi
kosti þjóðfélagið sem svarar
10.000 kr. isl. á sólarhring. Við-
urkenning á þessu vandamáli
hefur komið hvað eftir annað
fram bæði i Noregi og á alþjóða-
ráðstefnum hingað og þangað i
heiminum, en enn sem komið er
hefur engin fullkomin lausn
fundizt á þessu máli. Spurnmg-
in hlýtur þvi að vera sú hvort
hægt mundi vera að ná betri
árangri með þviað byggja upp
kerfi sem væri sveigjanlegra i
framkvæmd heldur en það sem
við notum nú, og reyna jafn-
framt að ná betri árangri með
frelsissviptingunni, þar mætti
hugsa sér aukið skilorðseftirlit
o.fl. Eittaf þvi erfiðasta sem við
er að fást á þessu sviði er að
styðja fangana sem afplánað
hafa sinn dóm út i lifið á ný, eða
út i atvinnulifið eins og stundum
er sagt. Þetta er ofthægara sagt
en gert vegna þess að þess-
ir menn sem styðja þarf út 1 at
vinnulifið, hafa margir hverjir
litið komizt i snertingu við það
einkum þeir unglingar sem nú
sitja i fangelsum og þetta gerir
þennan stuðning ekki léttari.
Þar að auki fækkar stöðugt
þeim störfum sem ófaglærðir
menn vinna I þjóöfélögunum en
sérhæfingin eykst að sama
skapi og oft er likamskröftum
þessara manna það áfátt eftir
langa óreglu, að þeir eru litt
færir til likamlegrar vinnu.
Við höfum nú á siðustu árum
byrjað að færa skólana inn i
fangelsin ef svo má segja. Þann
er þvi slegið föstu að þjóðfélag-
inu sé skylt að gefa þessum
mönnum aögang að námi, likt
og þaö gefur öðrum þegnum sin-
um kost á að mennta sig. Menn
ættu samt ekki að vænta neinna
kraftaverka af þessari tilraun
en halda henni ákveðið áfram.
Nú hefur i ýmsum löndum
verið talað um að koma upp
vinnumiðlunarskrifstofu fyrir
fanga, sem látnir eru lausir á
skilyrðum, eöa þeim sem fá
reynslulausn, og einnig er
meiningin að öll félög á vinnu-
markaðinum séu tengd þessari
vinnumiðlun á einhvern hátt.
En samhliöa þarf að byggja upp
stuðning við þessa fanga með
fleiri þáttum og gera það með
myndarskap, annars munum
við ekki ná neinum árangri. Ef
við ekki náum árangri með
endurhæfingu eru öll markmið
sem við kunnum að stefna að i
þessum málum ónáanleg og það
fyrirhittir ekki aðeins lögbrjót-
inn heldur og allt samfélagið
sem honum er ætlað að lifa og
starfa i. Þetta er ekki spurning
um manneskjulega meðferð,
vinna að þvf einnig að reyna éin-
Mér finnst að við ættum að
vinna að þvieinnig að reyna ein-
hverjar nýjar aðferðir, sem
komið gætu i stað fangelsisút-
tektar og þar vil ég minnast á
það sem Englendingar netna
Communty Service eða sem
kalla mætti samfélagsþjónustu.
Þessi aðferð fellst i þvi að lög-
brjótnum er hjálpaf meðþvi að
hann er látinn vinna ákveðinn
klukkustundafjölda i fristund-
um sinum og þá án nokkurrar
greiðslu við ýmis hjálparstörf i
þjóðfélaginu t.d. við lagfæring-
ar á ibúðum eldri fólks og
fatlaöra eða við að aðstoða
sjúka og hjálparþurfi. Auk þess
mætti hugsa sér, að þeir yrðu
látnir taka til hendi við ýmis
konar þrif á viðkomandi bæ eða
þorpi. Það vinnst ýmislegt við
að láta lögbrjótinn greiða sam-
félaginu til baka með vinnu
sinni. i fyrsta lagi: Hann greiðir
fyrir brotið. 1 öðru lagi er þetta
leið til að koma honum aftur I
sáttvið það samfélag sem hann
áður var upp á kant við. Þetta
. verður þó að fara hægt af stað
og yrði nánast um tilraun að
ræða en það breytir ekki þvi, að
við verðum að taka upp þær
nýjungar sem koma fram á
þessum sviðum sem öðrum. Og
full ástæða er til að hinar svo-
kölluðu menningarþjóðir láti til
sin taka á þessum sviðum.
Kl. 16.00 á laugardag, 30.
april, opnar Jónas Guömunds-
son, rithöfundur og listmálari
málverkasýningu að Kjarvals-
stöðum. Sýningin stendur til 8.
mai, sem er sunnudagur.
Á sýningunni eru rúmlega 70
myndir, mest vatnslitamyndir,
og eru þær málaöar á þessu og
siðasta ári.
Þá eru einnig nokkur eldri
verk með á sýningunni, þar af
nokkur sem eru i einkaeign.
Jónas Guðmundsson heldur
innan skamms til V-Þýzka-
lands, þar sem sýning á verkum
hans verður i Galleri Clasing, en
honum var boðið að halda þar
einkasýningu. Veröur su sýning
opin i tvo mánuði og er árleg
„vorsýning”, sem stofnunin
heldur til kynningar á þýzkum
eöa erlendum listamönnum.
Jónas Guðmundsson með
myndum sinum. Efri myndin er
af Drafnarstig og sýnir Skáholt
og Mörk, og greina má hús Eld-
eyjar — Hjalta.
Neðri myndin er ollumálverk af
Eldeyjarbanka.
Jónas sýnir
að Kjarvals-
stöðum
Happdrætti til styrktar
Alþýðuleik húsinu
Starfshópur, er starfar á vegum
Alþýðumenningar, Reykjavik,
hefur ákveðið að efna til happ-
drættis til stuðnings Alþýðuleik-
húsinu.
Þeir sem skipa þennan starfs-
hóp hafa fylgzt af miklum
áhuga með starfsemi Alþýöu-
leikhússins og hrifizt mjög af
sýningum þess á Krummagulli
og Skollaleik, sem leikhúsið hef-
ur þegar sýnt viðs vegar um
landið. Góð aðsókn og mjög góð-
ar undirtektir hafa sannað gildi
leikhússins.
Félagar Alþýðuleikhússins
hafa fullan hug á að halda starfi
sinu áfram, og I ágúst er fyrir-
hugað aö leggja upp I leikför
noröur og vestur um land og
halda uppi sýningum allt fram á
vor 1978. Þessar fyrirætianir
steyta þó viða á skerjum og er
það, sem fyrr, fjárhagslega
hliðin sem mestui . vandkvæð-
um veldur.Vantarenn talsvert
á að endar nái saman, þrátt fyr-
ir þaö, að fjölmargir aðilar hafi
stutt leikhúsiö af miklum
rausnarskap.
Með happdrættinu vill starfs-
hópurinn gefa sem flestum kost
á að leggja sitt af mörkum til að
tryggja starfsgrundvöll leik-
hússina. Jafnframt vill starfs-
hópurinn knýja á um að hið
opinbera veiti ieikhúsinu verö-
skuldaöan fjárhiagslegan stuðn-
ing.
Vinningar eru málverk eftir
kunna listamenn og bækur aö
eigin vali.
Steindórskvöld
hjá Framtíðinni
Stúkan Framtiðin heldur ár-
lega svokölluð Steindórskvöld,
sem kennd eru við Steindór
Björnsson frá Gröf, og verður
Steindórskvöldið þessu sinni I
Templarahöilinni mánudaginn 2.
mai og hefst klukkan hálf-niu.
Þetta er opinn fundur.
Steindór Björnsson frá Gröf
stofnaði styrktarsjóö stúkunnar á
fimmtlu ára afmæli hennar 1968,
og eftir hans dag var gerð skipu-
lagsskrá, og var þá látinn renna I
hann jaröarfararsjóöur, sem
Steindór haföi stofnað löngu áður,
ásamt fleiri mönnum.
Steindór hafði teiknaö minn-
ingarspjöld fyrir þennan sjóð og
Sjúkrasamlag Reykjavikur, og
eru þau nú notuö litið breytt fyrir
„hjálparsjóð til minningar um
Steindór Björnsson frá Gröf” eins
og sjóöurinn heitir nú. Fást þau I
Bókabúð Æskunnar á Laugavegi
56 og hjá Kristrúnu Steindórsdótt-
ur, Kleppsvegi 102.
A Steindórskvöldinu eru ávallt
einhver skemmtiatriði, auk kynn-
ingar á ævistarfi Steindórs.-Verða
nú til sýnis dæmi um ljóöaþýðing-
ar hans og ljóöagerð hans og
nokkurra ættmenna hans. Syst-
urnar sjá um kaffið, en gjaldiö fer
I sjóðinn.