Mánudagsblaðið - 22.03.1965, Blaðsíða 2

Mánudagsblaðið
Mánudagur 22. marz 1965
þingvallahAti®
1930
TVÆR HVÍTASUNNU-
HÁTlÐIR 30 ÁRUM
SÍÐAR
Fyrir 35 árum var haldin
þjóðhátíð á Þingvöllum. Þangað
komu 35 þúsund gestir innlend
ir og útlendir. Þar sást enginn
maður ölvaður. Hátíðin var
vandlega undirbúin með góð-
hug og framsýni af áhugafólki
í byggðum og bæjum á Islandi
og af löndum í Ameríku. Þessi
hátíð var þjóðinni til gleði og
sæmdar. Ein af voldugustu
þjóðum Keimsins sendi íslenzku
þjóðinni fagra og þýðingar-
mikla gjöf. Styttu af Leifi
heppna á fótstalli úr einhverri
endingarbeztu bergtegund ver-
aldar.
Á þessum granítfleti stendur
ritað með glöggum stöfum:
„Leifur Eiríksson
Sonur Islandg
Fann Ameríku.
Frá Bandaríkja þjóðinni til
íslenzku þjóðarinnar á þúsund-
ára afmæli Alþingis."
ALÞIN GIRHÁTlÐIN
OG FRÆÆG®
LEIFS HEPPNA
Hin glæsilega afmælishátíð
varð meðal annars orsök til
þess að stjórn Bandaríkjanna
skar úr langri deilu um það
atriði hvort Breiðfirðingurinn
Leifur Eiríksson „sonur Is-
lands“ á lítilli skútu eða ein-
hver annar maður hafi upp-
götvað næst stærstu álfu heims
ins. Alþingishátíðin eins og hún
var var virt og dáð af gestum
úr helztu menningarlöndum
heimsins. Hátíðin bar loflega
vott um manndóm og menningu
Islendinga.
Síðan liðu 30 ár. Þjóðin efld-
ist á margan hátt á þessu tíma
bili, en jafnframt komu fram
sprungur í uppeldi fólksins.
Dreifbýlismenningin hafði í
mörgum efnum hörfað undan
nýjum tízkubylgjum. Þjóðin
var óbreytt en víða skorti
festu i uppeldismálum, enda
mátti vænta þeirra einkenna
með gerbreytingu á heimilis-
háttum almennings. Átakanlegt
dæmi um sprungur í uppeldis-
háttum þjóðarinnar kom fram
á Þingvöllum á einskonar af-
mælisdögum hinnar miklu Al-
þingishátíðar. Ungmenni af
landinu suðvestanverðu héldu
tvær hvítasunnuhátiðir á Þing-
völlum með eing árs millibili.
Fyrra árið komu 300 og seinna
vorið 400 hátíðagestir á þing-
staðinn.
Hér voru að verki nýlega
fermdir unglingar, sumir nokkr
um missirum eldri. Ungmenn-
in slógu tjöldum og reyndu of-
urölvi með ófullburða tilburð-
um að stytta sér stundir með
drykkjuskap og þeim dansæf-
ingum sem þar mátti við koma
Foreldramir vissu ógerla
hvar börn þeirra voru niður
komin en leituðu um síðir til
Þingvalla. Þar var óskemmtileg
aðkoma. Tværi kynslóðir á ný-
um og hættulegum vegum sem
áttu erfitt með að þekkja sína
nákomnustu vandamenn.
Jónas Jónsson frá Hriflu:
Foreldrarnir tíndu upp
barna sinna bein"
MISHEPPNUÐ
AFMÆLISHÁTlÐ
ORÐEO ISLENDINGUM
DÝR
Þetta var ömurlegt en því
miður ekki einstakt dæmi. Hlið
stæðar „skógar“-hátíðir hafa
verið og eru enn haldnar á
mörgum fegurstu stöðum lands
ins, þegar íslenzk náttúra reyn
ir að hrífa börn sin með dýrð
sumardaganna. Hér er um að
ræða sjúkleika í þjóðaruppeld-
inu. Ef erlendir hátíðagestir
hefðu heimsótt Þingvöll vorið
1930 og fundið alla íslenzku
gestina í .hvítasunnuástandi' síð
ari tíma, þá hefði engin menn-
ingarþjóð látið sér til
hugar koma að Leifur Dalamað
ur væri „sonur Islands“ og að
hann hefði fundið eina af
merkustu heimsálfunum. Fyrir-
litning á drýldnum drykkjulýð
hefði í augum menntaþjóða
komið í stað virðingar og
trausts, sem einkenndi dóma
um Alþingishátíðina.
Það mátti búast við þvi að
tvær hvítasunnuhátíðir á Þing
völlum hefðu vakið eftirtekt
valdamanna landsins. Það mátti
búast við að Biskup - landsinst-
prestastéttin, menntamálaráð-
herra og hinir mörgu samstarfs
menn hans við uppeldismálin,
dómsmálastjórnin, lögreglan og
síðast en ekki sízt foreldrafé-
lög, feður og allrafremst mæð-
ur, hefðu kvatt sér hljóðs um
hinar djúpu sprungur i þjóðar-
uppeldinu og krafizt úrbóta og
læknisaðgerða svo að heilsusam
legt menningarástand yrði að
nýju ríkjandi í landinu.
En meðan þeir, sem bera
mesta ábyrgð á vanmætti upp-
eldising í landinu láta málið
ekki til sín taka, mun almenn-
um borgurum leyfilegt að
benda á gömul heimilisráð sem
erlendir og innlendir hafa reynt
og hafa gefizt vel um boðun
góðra siða i skiptum manna
innbyrðis, á vegum ríkiskirkju
og ríkisuppeldis.
TRÉSMIÐURINN
SONUR JÓSEFS OG
MARlU
Fyrir nærri tvö þúsund árum
fann þrítugur trésmiður í
sveitaþorpi suður við Miðjarð-
arhaf hjá sér sterka löngun til
að tala við landa sina um mann
leg viðskipti og bræðralag.
Nábúarnir bjuggust ekki við
miklu af þessum heimamanni.
Þeir þekktu með nafni foreldra
hans og systkini. Þeir vissu að
hann fylgdi iðn föður síns
Jósefs. Enga vitneskju höfðu
þeir um önnur lærdómsstig
þessa tilvonandi meistara..
KENNSLUAÐFERÐ
MEISTARANS
En sonur Jósefs og Maríu
lagði af stað í iðnklæðum sín-
um á ilskóm fótgangandi og án
allra tignarmerkja til að sigra
heiminn. Hann fékk með sér
nokkra lítið bókfróða stallbræð
ur. Sumir þeirra voru fiski-
menn við Geneseratvatn. Krist-
ur fór um næstu byggðir með
lærisveina sína. Hann boðaði
nýja trú og nýja siði með mikl
um einfaldleika. Hann talaði um
flest af því sem mest kemur
mönnunum við: Samlíf þeirra
hér á jörðinni og um tilveru
þeirra eftir andlátið.
Lærisveinar hans lögðu á
minnið samtöl og kenningar
meistarans. Síðar voru þessi
samtöl og ræður bókfest og eft
ir langa stund þýddar á öll
tungumál veraldarinnar.
Engin bók er jafn fjöllesin
eins og nýja testamentið. I
henni er fólgin sá andi sem
hefur á nálega 1900 árum lyft
miklum hluta mannkynsins
upp úr vonleysi, eymd og
grimmd. Margir vondir menn
hafa á ýmsum öldum misbeitt
Nýja testamentinu og framið
illvirki á vegum afbakaðrar
valdastreitu.
En kenningar og spakmæli
trésmiðsins frá Nazaret halda
áfram að lyfta heiminum og
ekki sízt þjáðum og afvega-
leiddum manneskjum úr niður-
lægingu á hærra stig til mann-
legs þroska. Bók Krists erfyrst
og fremst hans orð og andi.
Nýja testamentið er ennfremur
fullkomnasta rit í heimsbók'
menntunum.
Á íslenzku er bók Krists að
mjög verulegu leyti þýdd á
gullaldarmál af Sveinbirni Eg-
ilssyni og Haraldi Níelssyni,
viðurkennda meistara íslenzkr-
ar tungu.
ÞJÖÐKIRKJAN SVIPT
RlKI SlNU FYRIR
HÁLFRI ÖLD
Slík bók er gimsteinn jafnt
í húsum auðmanna sem öreiga.
Fyrir hálfri öld flutti alþingi
kristindómsfræðsluna frá prest-
unum í skólana. Kirkjan hefir
eftir vinsælt verkefni, með-
höndlan alls hins yfirskilvitlega
og allra helgisiða. Skólarnir
hafa lítinn tíma og aðstöðu til
að kynna ungmennunum anda
kristindóms. „Faðir vorið“ er
oft ókenndur texti í huga 80%
af fermingarbörnum þegar þau
koma á kirkjugólfið. Það er
ekki rétt að saka kennarana
um þessa vanrækslu. Þeir hafa
hvorki aðstöðu né tima til eig-
inlegrar kristniboðunar.
Þetta hlutverg bíður eftir
foreldrum og kennurum. Til
þeirrar kennslu verður að verja
nægilegum tíma. Þangað kemur
kennarinn, búinn eftir íslenzk-
um hætti einfaldlega eins og
lærisveinar meistarans. Kennar-
inn og allir nemendur hefðu
sömu útgáfu af nýja testa-
mentinu. Nemendur og kennar-
ar lesa til skiptis upphátt úr
bók Krists og skýra jafnframt
hinar einföldu og djúpsæju
kenningar. Þar er andi meist-
arans fólginn, sá sem hefur
sigrað heiminn. Jafnhliða boð-
un meistarans er nýja testa-
mentið sígild bók, frumtextinn
og þýðingin. Hver lesgrein verð
ur umtalsefni. Þar sem jafn-
framt er brotið til mergjar dag-
legt líf hverrar kynslóðar.
Þannig gerist kristniboð á öll-
um öldum.
Frumsýning Þjóðleikhússins
á hinu nýja leikriti Agnars
Þórðarsonar, „Sannleikur í
gifsi“ vakti talsverð vonbrigði,
því heita mátti, að aldrei næði
sýningin tilætluðum tökum á
áhorfendum og bar margt til.
Höfundur er nú orðinn ærið vel
kunnur íslenzkum leiklistarunn-
endum, en verk hans eru orðin
allmörg og hafa átt ótvíræðum
vinsældum að fagna hjá al-
menningi. Efnisval hðfundar er
nokkuð keimlíkt, utan „Þeir
koma í haust“, fjallar um borg-
araleg málefni oftast í skop-
stíl, einatt skemmtilega en í
nokkuð bitrum tón.
Sannleikur í gifsi fjallar um
góðborgarann, fégræðgi, sam-
vizkubit og svo ýmislegt, sem
auðkennir okkar nýríka, en
ennþá nær alveg kúltúrlausa
þjóðfélag. Agnar drepur víða
niður penna sínum, stingur á
mörg þau kýli, sem einatt um
heim allan hrjá hið unga, tra-
dition-lausa þjóðfélag, sem
skyndilega skreppur úr fátækt
í efni, og vill kaupa allt pen-
ingum, jafnvel menninguna
sjálfa, sem er algjörlega fram-
andi þeim eljumönnum eða
svindilbröskurum, sem skapa
fyrsta ættlið hins nýríka þjóð-
félags.
Má vera, að Agnari hafi stig-
ið „success“-árin, sem hann
sjálfur hefur notið undanfarið
sem leikritahöfundur, nokkuð
til höfuðs, hin gamla vand-
virkni hins unga höfundar sé
ekki eins og hún var meðan
almenn viðurkenning var ekki
fyrir hendi, hafi minnkað eða
sjálfsgagnrýnin sljóvgazt. Þetta
er algengt og því máske mögu-
leiki hér. Gallinn á verki Agn-
ars, þ. e. aðalgallinn, er sá, að
hann vinnur ekki nægjanlega úr
þeim atriðum, sem hann með-
höndlar, en þar erfitt um vik,
því höfundur er einfaldlega
ÞJOÐLEIKHUSIÐ
íannleikur í gífsi
Höíundur Agnar Þórðarson.
Leikstjóri: Gísli Alíreðsson.
alltof stórtækur — dreþur á
alltof mörg atriði, en vinnur
ekki að gagni úr þeim. Verfdð
í heild skortir áherzlumar á
sjálft megintemað, þ. e. for-
stjóraskiptin vegna gjaldeyris-
svindlsins í stóra fyrirtækinu.
En áherzlan verður svo létt —
aukaatriðin kæfa oft það, sem
ætla mætti að væri kjarninn.
Of oft minnir höfundur okkur
á mann, sem er svo mikið niðri
fyrir, að frásögnin verður gufu
kennd og eins hlaupið úr einu
í annað. Orðaskipti hans, sam-
tölin, eru heldur allg ekki eins
leiftrandi og í öðrum verkum,
sem ber aðeins að skýra sem
fljótfæmi og oftrú á sjálfum
sér.
Mér barst handrit af leikrit-
inu tæpri viku fyrir frumsýn-
ingu. Lá þá £ augum uppi, að
ef sýning ætti' að takast, þá
yrði stykkið að „leikast upp“
eins og kallað er. Á sjálfri
frumsýningunni kemst maður
svo að raun um það, að miklar
breytingar hafa skyndilega orð-
ið á verkinu, sérlega síðast þar
sem höfundur og leikstjóri hafa
beinlínig „steingelt“ Finnboga,
aðalpersónuna og þannig rask-
að enn meira því jafnvægi, sem
ekki þoldi minnstu röskun. Eg
er hissa á því, að þeir mennt-
uðu leikhúsmenn, höfundur,
leikstjórar og „stjömu“leikarar
Þjóðleikhússins skyldu ekki
hafa betri dómgreind en svo,
að skera lok verksins niður við
trog, alls ekki til neins annars
en að dauðadæma það með öllu.
Frúmraun Gísla AlfreðsSon-
ar, leikstjórans, spáir hvorki
góðu né illu um framtíð hans
í leikstjórn. Hún er hinsvegar
nokkuð annað og betra. Leik-
stjóm Gísla er dæmigerð ís-
lenzk leikstjóm hvar leikstjór-
inn ekki ræður við leikara, sem
vegna vinsælda og fáránlegs
stolts, taka ekki leikstjórn. Yf-
ir verkinu grúfði ein lélegasta
mynd af stjömuleik, karakter-
leik, óviðkunnanlegum farsa og
ungmennafélagsskopleiks. Leik-
stjórinn hefur góðan smekk,
það þekkjum við úr öðrum
verkum. En hann hefur hvorki
þor né aðstöðu til að höndla
svipuna. Fullyrða má að t. d.
Róbert Arnfinnsson, hinn ágæti
leikari og „stjarna" hefur alls
ekki sinnt leikstjóm. Stjömu-
leikur Róberts varð því verri,
að hann skopstældi kunnan
borgara í öllum hreyfingum og
skóp skoplega, en heldur um-
komulausa persónu, er varð leið
inlegt er á leikinn leið, enda
seinkaði hið íhyglisverða göngu
lag hans og seimingur leiknum
um hóf fram. Gerfið, einskonar
búddiskur skalli, var ósköp ó-
frumlegt — sköllóttur og krúnu
Framhald á 5. síðu.
Róbert Arnfinnsson og Guðbjörg Þorbjarnardóttir.