Mánudagsblaðið - 20.09.1971, Qupperneq 3

Mánudagur 20. september 1971
Mánudagsblaðið
3
LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR:
Plógur og stjörnur
Höfundur: Sean O’Casey. — Leikstjóri: Alan Simpson
Vel lukkað verk í IÐNÓ
Lcikfélag Reykjavíkur heldur
enn áfram í vímu allsnægta bæði
fjárhagslega og andlega og virðist
nú, í upphafi nýs leikárs, að enn
hafi forráðamönnum þess tekizt að
velja verkefni, sem á eftir að gefa
auð annars vegar en skemmta hins
vegar og verður ekki kosið á betri
árangur fyrir nokkurt fyrirtæki.
Leikárið hófst í ár á sýningu
írska leikritsins Plógur og stjörnur
eftir Sean O’Casey, tragi-komedia
með alvarlegum „undirtón"
skemmtilega unnið verk og svo
mjög í írskum anda, að mönnum
finnst stundum að mælirnin sé
löngu fullur. En það er, eins og
flest frægustu verk íra á leiksviði
búið til í kringum hina eilífu sjálf-
stæðisbaráttu þjóðarinnar, sem tek-
ið hefur á sig fornaldar- eða mið-
aldablæ og reyndar haldið þessari
þjóð um aldaraðir frá allri þróun
og framförum. Enn í dag eiga sér
þarna stað vígaferli, sem minna
einna helzt á drauga fortíðarinnar,
allt frá galdrabrennutímabilinu.
Frelsisbaráttan, hatrið á Bretum og
svo fáránlegar trúarbragðastyrjald-
ir, auk næstum yfirnáttúrulegs órétt
lætis í þjóðlífi íra hefur orðið til
þess, að þjóðskáldin þeirra hafa
aldrei fundið að ráði annað verk-
efni en eilíft stag1 um sjálfa sig
frá þessu sjónarmiði.
Þe'tta vefður þó ekki til þess áð'
gera írska leikritun leiðinlega.
Þvert á móti hafa sumir af sonum
írlands, sem mestri frægð hafa náð,
samið undurfögur og einkar sér-
stæð og skemmtileg verk. Þau hafa
að vísu verið fullyrðingasöm, hat-
röm og oft einmunalega óréttlát
t garð þeirra, sem írskir þjóðernis-
sinnar liafa talið óvini sína, en
þannig er írska sálin og skiptir
engu um hvort þar sé hinn sanni
íri í heimalandinu eða innfluttur
lögregluþjónn í Brooklyn, New
York. Slagsmál og brennivín hafa
verið aðalsmerki þeirra frá upphafi
og blóðug átök sjálfsögð og næst-
um nauðsynleg til að viðhaida lr-
anum írskum.
O'Casey er okkur sæmilega kunn
ur en þó held ég að ekkert verka
hans komíst nálægt því, sem nú
er - sýnt í Iðnó. Heimsstyrjöldin
fyrri geysar í Evrópu en á heima-
velli, Dyflinni, geysar frelsisbar-
áttan með.engu minni tryllingi og
ósköpum. Raunar er það staðreynd,
að þegar þessu brölti íra lauk lá
borgin þeirra í rúst og heimahetj-
urnar supu seyðið af alserleiia von-
lausri baráttu með tapi veraldlegra
verðmæta og svo hörmungum sem
lögðust á borgarana. O'Casey tekst
að skapa.algjörlega.einstaeðar per-
sónur í þessu fjögurra þátta verki.
Línurnar eru svo skýrt dregnar að
nú fá leikarar ekki einu sinni að
reyna að skapa sjálfir, því raun-
verulega.býr höfundur þetta.alveg
fullkomið í hendurnar á þeim.
Ekkert er eftir annað en að vinna
úr yiðfangsefninu, ekki skapa held-
ur. fága. Andstæðurnar eru margar,-
hungur, ofsi, örvænting, taumlaus
gamansemi og heigulsháttur, blá-
kalt raunsæi koma þar-na fram án
þess að blandast eða semja sín á
milli. í lokin hefur ekkert breytzt,
tapið var fyrirsjáanlegt og, eins og
oft vil verða, þá var ekkert eftir
nema glorían, hversu mikil sem
hún kann að liafa orðið. Höfundur-
inn leggur ekki neina endaniega
dóma á það hvað páskauppreisnin
eða frelsisbaráttan í heild áorkaði
en leggur áherzlu á örlög sambýlis-
fólksins og þau verða sannarlega
eftirminnileg.
Það er vart hægt að tala um
veika punkta í verkinu þótt 3. þátt-
ur sé bæði lakast skrifaður og eir.n-
ig lakast unninn. Að vísu eru þar
stórsnjallir sprettir, en átökin milli
hjónanna Noru og Jacks verða á-
kaflega óeðlileg og óraunhæf. Það
er t.a.m. ákaflega ólíklegt, að upp-
reisnarmenn á fiótta, með særðan
félaga að dauða kominn, nemi stað
ar utan við hús foringja síns, Jacks,
sem þár lendir í ástarerjum við
konu sína, atlotum og deilum um
ást, hjónaband og skyldu við mál-
efnið. Ekki bætir úr, að félagi hans
og undirmaður er að drepast úr sár
um og hann Iendir í hálfgerðri
orðasennu við liðþjálfa sinn.
Yfir þessari senu heyrast svo háðsk
ar drunurnar í Bessí, boldangskerl-
ingu, sem ekki er gefin fyrir ytfi
tilfiningar eða sjálfstæðisbaráttu
hinna írsku. Þetta er afar veikur
hlekkur í mjög sterkri keðju, en
þó ekki nógur til þess að slíta hana.
Hversu alvarlegur undirtónn höf
undar er skal látið ósagt. Honum
hefur rnáske, eins og stimir halda,
litizt miklu betur' átefniviðinn en
hina raunverulegu hugsjón, sem að
baki lá hjá uppreisnarmönnum.
Það vissu reyndar allir, að í þessa
daga var brezká' heimsveldinu allt
kærara en að gefa upp, eða .sleppa
millimetra af heimsvejdi sínu og
sveifst einskis til að hajda því, sem
það hélt að væri sitt. Bins og þessi
„bylting" var undirbúin, þá vissu
flestir að aðeins öfgafullir, ungir
írar myndu æða í baráttu við Bret-
ana eins og liðsmunur var mikill
og árangur vonlaus. En höfundur
drepur líka réttilega á þau vanda-
mál, sem þá voru með írúm og eru
í dag að gera þá þjóð alla að undri.
Leikstjórn Alans Simpsons er á-
ferðarfalleg, víða sterk og ytra borð
hennar öllum til sóma. Tímasetn-
ingin er skjót og örugg og víða
gætir óvæntrar hagsýni og hraða.
Þar er ekki, fremur en í verkinu,
auðn né andvaraleysi, því Ieikstjór-
inn keyrir á fuLIu út sýninguna.
Honum hefur yfirleitt valizt gott
lið, sennilega að ráði ■ Péturs Ein-
arssonar, aðstoðarmanns síns, en
nokkuð háði sýningunni, að leikar-
ar stömuðu óþarflega og stóðu fast-
ir í replikkum, en þær eru ,víða erf-
iðar og alls ekki eins. vel orðaðar
og skyldi, því málið er víða þung-
lamalegt og óþarflega .hátíðlegt án
þess að vera sérkennilegt, eins og
ætlazt er til. Leikurinn vár almennt
mjög góður hjá þeim, sem léku
stærri hlutverk, þó voru þar und-
antekningar. Mesta athygli fannst
mér vekja Helgi Skúlason, Peter,
mjög vel unnið hlutverk, Gísli Hail
dórsson, Fluther, vakti og geysilega
hrifningu í hlutverki smiðsins,
enda gætti Gísli einstaks hófs og
urðu atriðin miÍH hans og Helga
hrein snilld svo og milli Gísla og
Borgars Garðarssonar, Covey, en
Borgar átti þarna mjög athyglis-
verðan leik. Guðrún Stephenscn,
Bessí, skóp mjög eftirminnilegan
leik í hlutverki þessarar fyrirferð-
armiklu og hrjúfu sölukonu, drykk-
felld, kaldlynd á ytra borði, orð-
hákur mikill, en þó raungóð í lok-
in, unz drepin. Guðrún Asmuncis-
dóttir nær ekki eins vel og skyldi
blæbrigðum. Hún skiptir óeðlilega
skaphöfn, nær vel gleði og ást en
því miður verður leikur hennar ó-
bei ^*-ðar og fálmandi þegar til ör-
væntingar kemur, ósannur og of
oft grípur leikkonan tíl hávaða,
eins og til að fela þá hnökra, sem
hún máske finnur í leik sínum.
Þriðji þáttur bar þessa gleggst
merki, þótt hún bæti mjög vel við
sig í lokaþætti. Þorsteinn Gunnars-
son eiginlega hálfhvarf í haf þess-
ara sundurleitu og vel sköpuðu per-
sóna höfundar. Þetta er vandræða-
lilutverk eins og oftast verður þeg-
ar blandað er saman ást og her-
mennsku eða hugsjónum og höf-
undar vilja hvorugt særa. — Það
sem hann sannar í fyrsta þætti, af-
sannar hann í fyrrihluta 3. þáttar
og hringlar svo aftur til fyrri hug-
sjóna er hann hrindir Noru fra sér.
Þetta var óláns hlutverk og auk
þess linlega unnið af Þorsteini. Það
sópaði einkar skemmtilega af Sig-
ríði Hagalín, Gogan. Þarna var
snilldarlega skrifað hlutverk og
leikkonan gætti þess að láta ekkert
tækifæri, sem það gaf fara forgörð-
um.
Blærinn yfir sýningunni var eins
og bezt verður á kosið. Þetta var
írskt alþýðufólk eins og menn
þekkja það bezt úr skáldskap,
hrjúft á ytra borði, skemmtilegt
og drykkfellt, þegar ekkert a moti
blæs og ágreiningsefni eru ekki í
hávaða, en einmuna einþykkt og
kjánalega stolt í samskiptum við
aðra. Leikstjórinn hefur sannarlega
vitað hverju bar að ná fram, cg
hann hefur frá eigin sjónarmiði
sennilega náð því fram, sem hann
óskaði.
Þýðing Sverris Hólmarssonar var
þung í vöfum og einhliða. Setning-
ar ýrnsar fóru ekki vel í munni,
stirðar og óþjálar, sem reyndar kom
fram hjá leikendum. Tjöld Stein-
þórs Sigurðssonar voru skemmti-
lega raunveruleg og féllu skínandi
vel inn í verkið. Þau voru vel unnin
og sluppu alveg við hið venjulega
og óeðlilega leikhús-„andrúmsIoft".
Þetta er eitt af þeim verkurn,
sem ekki svíkur neinn leikhúsgest.
A. B.
P.s. Skrifað eftir sýninguna s.l.
miðvikudag.
Sána-böð
Framhald af 8 síðu.
og úrgansefni. Þetta herðir líkam-
ann og ver hann gegn sjúkdómum
yfirleitt. Sá sem stundar sánu er
nokkurn veginn laus. við kvef og
innkuls. Hin öra svitun er einnig
gott ráð við allskonar gigtarverkj-
um. Það bætir þessi heilsusamlegu
áhrif enn, ef menn fá nudd hjá
kunnáttumönnum eftir gufubaðið.
Walter Peters virtist ekki veta
alveg sannfærður þrátt fyrir þessi
rök: „Þolir líkaminn þessi snöggu
umskipti frá heitu lofti yfir í ís-
kalt vatn?” spurði hann áhyggju-
ftillur. En ég gat róað hann. Það
er alls ekki nauðsynlegt og jafnvel
ekki hentugt að herða líkamann
með því að stökkva þannig skyndi-
lega úr miklum hita í ískalt bað.
þótt ýmsir læknar segi það e.t:v.
Volgt vatn gegnir sama tilgangi í
byrjun. Síðan er hægt að fara í kald
ara bað. ,
Áður en Walter Peters yfirgaf
lækningastofu mína, gaf ég hon-
um eina ráðleggingu. Það er ekk-
ert vit í að ætla að bæta sér upp
það vökvatap, sem líkaminn verð-
ur fyrir í gufubaðinu, með því að
drekka bjór. Ef maður finnur til
mikils þorsta eftir gufubað, á mað-
ur ekki að drekka annað en ferskan
ávaxtasafa. Hann sagði að það
myndi ekki reynast auðvelt, því að
hann hefði ekkert á rnóti nokkrum
köldum bjórum.
>
c/5
Þci íóid
olloi Iryogingor
hjó okkur
Hinn 1. september voru'liðin 25 ár frá því að Samvinnutryggingar hófu starfsem! s!na.
Bjartsýni og stórhugur ríkti við stofnun félagsins og fullyrða má, að flestar öskir og vonir
hafa rætzt. Viðskiptavinum fjölgar stöðugt og margbreytileg verkefni vaxa dag frá degi.
Nauðsynlegar nýjungar hafa verið teknar upp og áföllum verið mælt með festu og öryggi.
Meginstefnan er og hefur verið hagkvæmar tryggingar og sanngjarnt ijónauppgjör.
Á þessum tímamótum er því ástæða til að gleðjast yfir þeim árangri, sem náðsí hefur,
og horfa björtum augum til framtíðarinnar. Félagið er enn ungt að árum, og framundan eru
manndómsárin. Á því aldursskeiði má vænta beztra afreka, þegar undirstaðan hefur verið Iögð
af kostgæfni og með ákveðið takmark í huga.
Á þessum tímamótum sendum við öllum viðskiptamönnum okkar beztu árnaðaróskir.
SAIMVirVIMJTRYGGIINGAR
ÁRMÚLA 3 - SÍMI 38500