Tíminn - 01.11.1977, Blaðsíða 10

10
Þri&judagur 1. nóvember 1977
ísland fullgildi sáttmála
Evrópuráðs um tilhögun
ættleiðingarmála
Ólafur Jóhannesson dóms-
málaráðherra (F) mælti i gær
fyrir frumvarpi til ættleiöingar-
laga, sem koma skulu i stað iaga
um sama efni frá árinu 1953.
Sag&i ólafur m.a. i ræðu sinni, aö
ekki væri hér um stefnubreytingu
aö ræöa frá fyrrilögum þó ýmsar
breytingar og nánari ákvæöi væri
aö finna ilögunum. Þá vænti hann
þess, aö Alþingi sæi sér fært aö
afgreiöa máliö á jákvæöan hátt á
þessu þingi.
1 greinargerð sem frumvarpinu
fylgir segir m.a.:
, ,Upp úr 1920 voru lögfest hér á
landi öll frv. norrænu samvinnu-
nefndanna um sif jamálefni,
nema frv. um ættleiöingu. Var
þaö ekki, fyrr en 1953, aö lög voru
sett um þaö efni, og gilda þau enn,
þ.e.lög nr. 19/1953. Fram til þess
tima giltu dreifö ákvæöi er fest
höföu veriö i lögum, auk þess sem
beitt var i reynd reglum þeim,
sem lögmæltar höföu veriö á
Noröurlöndum á þriöja áratug
aldarinnar. A lögunum nr. 19/1953
hafa veriö geröar tvennar
breytingar. Meö lögum nr.
33/1969 var ákvæöinu um aldurs-
stig i sambandi viö þörf á sam-
þykki forráöamanna breytt svo,
aö þaö var lækkaö úr 21 ári I 20 ár
og meö lögum nr. 58/1975 var
heimilaö aö veita ættleiöingar-
leyfi, þegar hjón ættleiöa saman,
ef annaö þeirra hefur náö 20 ára
aldri, enda séu „sérstakar ástæö-
ur” fyrir hendi.
Ættleiöingarlöggjöf á hinum
Noröurlöndunum hefur tekiö
nokkrum stakkaskiptum siöustu
ár. Stafa þær breytingar m.a. af
tillögum norrænna samvinnu-
nefnda, er skiluöu sameiginlegu
áliti 1954. Stefndu þær tillögur og
siöar lagabreytingar aö þvi aö
gera ættleiöingu áhrifarlkari aö
lögum en áöur var, einkum f sam-
bandi viö erföatengsl, þ.e. aö lög-
festa I rikara mæli en áöur hina
svonefndu „sterku ættleiöingu”.
Þessi viöhorf hafa aö nokkru leyti
náö fótfestu hér á landi, sbr. 5. gr.
eföalaga og aö sinu leyti 7. gr.
hjúskaparlaganna frá 1972.
Nýveriö hefir ættleiöingarlög-
um enn veriö breytt, sbr. einkum
sænsk ættleiöingarlög frá 17.
desember 1970, er afnámu m.a.
heimild til aö fella niöur ættleiö-
ingu, nema þegar ný ættleiöing á
aö fara fram eöa þegar hjú-
skaparstofnun er ráöin milli kjör-
barns og kjörforeldris. Dönsk
heildarlög um ættleiöingu voru
sett 1972 (nr. 279). Þau ganga ekki
jafnlangt íaö þrengja kosti til aö
fella niöur ættleiöingu sem hin
sænsku lögin. 1 dönsku lögunum
er þaö markveröa nýmæli, aö
heimiluö er ættleiöing, þótt ekki
njdti viö samþykkis kynforeldris,
þegar alveg sérstakléga stendur
á, einkum þegar barn elst upp á
stof nun og foreldri skiptir sér eigi
af þvi („gleymd börn”). Þá er
betur vandaö til formreglna um
samþykki I nýju lögunum en
hinum eldri og ýmsum atriöum
varöandi samþykki hefir veriö
— Dómsmálaráðherra
mælir fyrir nýjum
ættleiðingarlögum
skipaö aö nýju meö þeirri löggjöf.
1 þessu sambandi má benda á
áhugaveröa breytingu, sem gerö
var á dönsku lögræöislögunum á
árinu 1972, sem felur I sér, aö faö-
ir óskilgetins barns geti, ef móöir
þess vill veita samþykki til ætt-
leiöingar, óskaö þess, aö honum
veröi fengin forráö barns. Metur
stjórnvald þá hvor kosturinn sé
barni fyrir bestu — aö ættleiöing
fari fram eöa forráö barns séu
falin fööur. — Er lagt til f 35. gr.
frv. til barnalaga, aö slikt ákvæöi
veröi lögfest hér á landi.
Breytingarhafa enn fremur átt
sér staö á ættleiöingarlöggjöf ut-
an Noröurlanda á slöustu árum,
þ.á m. I Englandi, Hollandi og
Frakklandi. Stefnir þróunin i
Evrópu aö hinni svonefndu
„sterku” eöa áhrifarlku ætt-
leiöingu, þ.e. meö algerum fjöl-
skylduskiptum, og er þróun vist
lengst komin I þvi efni I Englandi,
þar sem ættleiöing hefir m.a. í för
meö sér, aö rlkisfang barns
breytist sjálfkrafa viö ættleiöingu.
1 stórum dráttum má segja, aö
svipuö löggjöf gildi hvarvetna á
Noröurlöndum um ættleiöingu, en
helst skilur á milli, þar sem eru
ákvæöin um niðurfellingu ætt-
leiöingar, sem raunar hefir hvar-
vetna li'tiö reynt á. Samningar
milli Noröurlandarikja um ætt-
leiðingarmál, sbr. hér á landi lög
nr. 29/1931 og viðaukalög nr.
62/1954, stuöla m.a. aö
samræmdri framkvæmd þessara
mála i þeim löndum.
Hinn 24. apríl 1967 var gengið
frá sáttmála um ættleiöingu á
vegum Evrópuráös. 1 sáttmálan-
um skuldbinda samningsrikin sig
til þess aö skipa ættleiöingarmál-
um meö tilteknum nánarlýstum
hætti og haga framkvæmd á viss-
an veg, en hvorttveggja horfir aö
þvi aö tryggja hag og rétt barns.
Enn fremur eru önnur ákvæöi,
sem rikin heita aö kanna, hvort
unnt sé aö lögfesta. Sáttmálinn
tekur aöeins til ættleiöingar
barns, sem er yngra en 18 ára, er
ættleiöing fer fram, eöa er ógift
og ólögráöa. Er æskilegt aö Is-
land fullgildi sáttmála þennan.
Er ekki annaö sýnilegt en aö is-
lensk löggjöf og lágaframkvæmd
fullnægi áskilnaöi sáttmála
þessa, en viö samningu frv. þessa
hefir veriö tekiö tillit til sáttmál-
onc **
Z-an í nýj um búningi
— 11 þingmenn úr 4 þingflokkum leggja fram þings ályktunartillögu
um islenzka stafsetningu, sem m.a. gerir ráð fyrir að menn taki að
skrifa z-una að nýju
Lögö hefur verið fram fyrir
sameinaö þing tillaga til þings-
ályktunar um islenzka stafsetn-
ingu og eru flutningsmenn tillög-
unnar úr fjórum þingflokkum.
Þeir eru: Sverrir Hermannsson
(S), Gylfi Þ. Gislason (A), Gunn-
laugur Finnsson (F), Steingrimur
Hermannsson (F), Jónas Ama-
son (Abl), Þórarinn Þórarinsson
(F), Helgi F. Seljan (Abl), Lárus
Jónsson (S), Jón Arm. Héöinsson
(A), Pálmi Jónsson (S) og Ellert
B. Schram (S).
Efni tillögunnar er eftirfar-
andi:
„Alþingi ályktar, aö um
Islenzka stafsetningu skuli gilda
þær regiur, sem voru ákveönar I
auglýsingu 28. febrúar 1929 og
fariö var eftir á timabilinu 1929-
1973, meö þvi fráviki, aö um ritun
zskuli gilda eftirfarandi ákvæöi:
1. Rita skal z fyrir upprunalegt
Tekjutap fyrir
Reykj avikurbor g
— sagði Albert um frumvarp til
breytinga á lögum um tekju
stofna sveitarfélaga
1 efri deild Alþingis fór I gær
fram framhald fyrri umræöu
um tekjustofna sveitarfélaga,
en þaö frumvarp flytja fjórir
þingmenn Alþýöubandalagsins,
og hefur áöur veriö gerö grein
fyrir framsögu Ragnars Arn-
alds, fyrsta flutningsmanns. t
gær kvaddi Albert Gömundsson
(S) sér hljóös og mælti gegn
samþykkt frumvarpsins, en efni
þesser í meginatriðum, aö þeim
fyrirtækjum I landinu, sem
greiöa landsdtsvar, veröi fjölg-
aö og þess I staö þurfi þau ekki
aö greiða aöstööugjöld.
Sagöi Albert, aö hann teldi
aöstööugjald óréttlátan gjald-
stofn og stefna bæri að þvl aö
leggja hann niður, hins vegar
taldi hann ekki rétt aö fara aö
hræra I þessum málum án þess
aö heildarendurskoöun færi
fyrst fram. Hann minnti á aö
meginhugsunin, sem nú sé
stuöst viö sAaö fyrirtæki greiöi
aöstööugjöld til þess sveitarféi-
ags sem þaö nýtur fyrirgreiðslu
frá. Siöan tók hann sem dæmi,
aö hótel á Húsavík greiði
aöstööugjöld til HUsavikurbæj-
ar, en spuröi hvort viöskiptavin-
ir þeirra væru fyrst og fremst
Húsvikingar, ef svo væri ekki
bæri hótelinu að greiöa landsút-
svör samkvæmt rökstuöningi
flutningsmanna þessa frum-
varps.
Þá benti Albert á, aö ef frum-
varp þeta yrði aö lögum þýddi
þaö um 149 milljón króna tekju-
missi fyrir Reykjavíkurborg
enda virtist þaö miða einkum aö
þvl aö hafa tekjur af borginni.
Ragnar Arnalds (Abl) tók þá
til máls og kvaðst ekki hafa
þessar nýjustu tölur fyrir áriö
1977 sem Albert hefði, en sjálf-
sagt væri aö skoöa þær i nefnd.
Hann taldi hins vegar aö nokk-
urs misskilnings gætti I útreikn-
ingum Alberts frá þessum töl-
um og t.d. væri nettó tap
Reykjavfkurborgar ekki rétt
fundið út frá þessum tölum.
tannhljóð ( d, ö t) +s I stofni, þar
sem tannhljóðið er falliö burt i
skýrum framburði, t.d. hanzki
(hand-ski), lenzka (lend-ska),
gæzka (gæö-ska), józkur (jót-
skur), nizkur (níö-skur),
anza(and-ska), beizla (beit-sla),
verzla (verö-sla), unz (und-s).
2. ef stofn lýsingarorðs eöa sagn-
orðsendará d, öeöa t( einföldum
samhljóöa) og tannhljóöiö fellur
burt I skýrum framburöi á undan
hástigsviöskeytinu st eöa sagn-
orðsendingunni st skal rita z, t.d.
nyrztur (nyrö-stur), elztur (eld-
stur), beztur (bet-stur), þú leizt
(leit-st), þú hézt( hét-st), þú
lauzú laut-st),ég læzt (læt-st), ég
stenzt (stend-st), ég bregzt(
bregö-st), seztu (set-stu), láztu
(lát-stu).
3. Ef I stofni orö er tt (tvöfaldur
samhljóöi) og á eftir fer s, skal
rita fullum stofum tts, t.d. kletts,
spottskur, styttstur, þdbattst.ég
hef settst.hann hefur fluttst, þeir
hafa hittst, þaö hefur rættst Ur
honum (af rætast, hins vegar
hefur ræstaf aö ræsa).
4. Ef ö helzt i framburöi á undan
st, skal rita öst, t.d. ég gleðst,
hann hefur glaöst, þeir hafa
mæöst, hUn hefur náöst.
5. Zkki skal rita z I miðmynd-
unarendingum sagna, nema
sagnstofninn( boöháttur eintölu)
endi á tannhljóði, sem fellur burt i
skýrum framburði. Dæmi: svo
hefur reynst, margt hefur gerst,
hún hefur grennst, hann hefur
lagst, billinn hefur festst, þeir
hafa hresstst, þiö finnist, þiö
fundust, hann hefur farist, þau
hafa glatast.
6. Rita má z i oröum sem eru er-
lend aö uppruna.
Reglur þessar gilda um staf-
setningarkennslu I skólum, um
kennslubækur gefnar út á kostnaö
rikisins eöa styrktar af rikisfé og
um embættisgögn, sem út eru
gefin.
Ef talin verður þörf á siöar aö
athuga um breytingar á islenzkri
stafsetningu, skal leita um það
álits og tillagna sjö manna
nefndar, sem verði þannig
skipuö: einn tilnefndur af
deildarráði heimspekideildar Há-
skóla tslands úr hópi prófessora I
islenzkri málfræöi, einn tilnefnd-
ur af tslenzkri málnefnd úr hópi
nefndarmanna, einn tilnefndur af
stjórn Félags islenzkra fræöa og
skal hann vera móðurmálskenn-
ari á grunnskóla- eöa framhalds-
skólastigi, einn tilnefndur af
Landsbókasafni tslands úr hópi
bókavarða, einn tilnefndur af
stjórn Félags islenzkra bókaút-
gefenda, einn tilnefndur af stjórn
Blaöamannafélags tslands og
einn tilnefndur af menntamála-
nefndum Alþingis. Nefndin kýs
sér sjálf formann. Tillögur
nefndarinnar skulu lagöar fyrir
alþingi til staöfestingar.
Stafsetningarreglum þeim,
sem ákveönar eru með ályktun
þessari, veröur eigi breytt án
samþykkis Alþingis.
Greinargerð
A undanförnum árum hefur
komizt á mikil ringulreiö I staf-
setningu Islenzkrar tungu I staö
þeirrar festu, sem áöur haföi rikt
i hálfa öld. A tæpum fjórum
árum, frá 4. september 1973 til 28.
júni' 1977, hafa þrivegis veriö
gefin út fyrirmæli um breytta
stafsetningu. Reyndin er hins
vegar sú, aö lesefni þjóöarinnar
er enn aö miklu leyti gefiö út meö
hinni rótföstu stafsetningu
undanfarinna áratuga.
Nauösynlegter aö koma aftur á
festu I stafsetningu íslenzkrar
tungu. Það veröur eigi gert nema
fest veröi i sessi stafsetning, sem
er þjóöinni töm og ber henni viö-
ast fyrir augu. Þvl er I þings-
ályktunartillögu þessari lagt til,
aö tekið veröi af skarið I þvl efni.
Æskilegast væri aö halda staf-
setningunni frá 1929 óbreyttri. Til
sátta viö þá, sem telja gildandi z-
reglur krefjast meiri þekkingar á
islenzku máli en ætla megi Is-
lendingum almennt, er þó I tillögu
þessari gerður kostur á tilslökun
til málamiðlunar”.
Þing-
pallur
Lúövik JÓsepsson (Abl)
mælti I gær fyrir frumvarpi til
laga um stofnun Iönþróunar-
stofnunar Austurlands „sem
vinni aö eflingu iönaöar á
Austurlandi”.
1 annari grein frumvarpsins
segir:
„Verkefni Iönþróunarstofn-
unar Austurlands skulu m.a.
vera þessi:
1. Aö hafa forgöngu um aö
koma á fót nýjum iðnfyrir-
tækjum á Austurlandi og efla
þau, sem fyrir eru.
2. Aö koma á sem hagkvæm-
ustu sölufyrirkomulagi á iön-
aöarframleiöslu fjóröungsins.
3. Aö veita fjárhagslegan
stuöning og fyrirgreiöslu til
stofnunar nýrra iönfyrirtækja
þar sem sérstaklega veröi
leitazt viö aö koma upp sam-
rekstri nokkurra byggöarlaga
um iönaðarframleiöslu."
Þá mælti Jónas Arnason
(Abl) fyrir frumvarpi til laga
um breytingu á lögum um
fuglaveiðar og fuglafriöun, en
efni frumvarpsins er aö banna
haglabyssur, sem taka fleiri
en tvö skothylki, viö fugla-
veiöar.
alþingi
Lækkun
kosning-
araldurs
BenediktGröndal (A) mælti
I gær fyrir frumvarpi til laga
um breytingu á lögum um
kosningarétt til sveitastjórna.
t frumvarpinu felst aö
kosningaréttur til sveita-
stjórna veröi færöur niöur úr
20 ára aldri I 18 ára aldur.
Sagöi Benedikt aö hér værium
áfanga aö ræöa og gera yröi
ráö fyrir aö hiö sama gilti um
kosningarétt til Alþingis innan
ekki allt of langs tima. Hér
væri hins vegar hægt aö
breyta til meö einfaldri iaga-
setningu og stefna bæri aö þvi
aö 18 ára heföu kosningarétt
til sveitastjórna viö næstu
kosningar.
Siöan færöi Benedikt rök
fyrir máli sinu og benti á aö
vföa I nágrannalöndum okkar
væri þessi háttur haföur á og
allar hrakspár um afleiöingar
hans áöur en til þeirra
breytinga hafi komiö hafi
reynzt ástæöulausar og
reynslan sýnt aö hvergi hafi
þetta leitt til rasks eöa óeöli-
legra breytinga.
Þá sagöi hann aö ekki væri
siður ástæöa til aö sýna is-
lenzkri æsku þaö traust aö
færa kosningaaldurinn niöur I
18 ár.
Viö umræðurnar töluöu
slöan Ragnhildur Helgadóttir
(S), Jónas Arnason (Abl) og
Karvel Pálmason (Sfv) og
mæltu öll meö samþykkt
frumvarpsins. Aöeins Jóhann
Hafstein mælti gegn frum-
varpinu og taldi langt I frá aö
18 ára fólk heföi nægan þroska
til aö kjósa til Alþingis.