Tíminn - 26.09.1978, Blaðsíða 12

Vílhjálmur Hjálmarsson I hlifti gai ðsins vift Asvallagötu 18.
jínií)
n tæma
i sUU
\á\twuv
nd\
at» ^wrvvVt^^^bvi veröi
bteWv*131_________
- utYl. __•—" *
getur
Hver vilt þií telja helstu viö-
fangsefni m enntamáiaráöu-
neytisins sl. fjögur ár, Vilhjáim-
ur?
— betta er i rauninni mjög mik-
ið mál og margþætt. Mennta-
málaráöuneyti Islands fjallar
bæöi um kennslumál og
menningarmál, önnur en skóla-
mál. Rösklega 70 manns starfa i
þessu ráöuneyti. Mjög margar
nefndir og starfshópar vinna aö
afmörkuöum verkefnum á vegum
þess.
Verter aö árétta.þegar lagt er
út i svona frásögn aö fjöldi verk-
efna eru langtimamál sem alls
ekki markast viö tiltekiö árabil
t.d. eitt kjörtimabil. Þaö er
nauösynlegt aö hafa þetta i huga.
Þaö auöveldar verulega þessa
upprifjun nú aö ég lagöi I vor
fram á Alþingi skýrslu um störf
ráöuneytisins. Er þar einkum
miðaö viö siöustu fjögur árin en
slik skýrslugerö er nýmæli.
Einnig var lögð fram i vor skýrsla
um framkvæmd grunnskólalag-
anna fyrstu fjögur árin en þaö var
gert samkv. ákvæöum I lögunum
sjálfum. Framkvæmd grunn-
skólalaganna er stærsta einstaka
verkefniö sem unniö hefur verið
aö þessi misseri, aö sjálfsögöu,
liggur mér viö aö segja. Samt
sem áður veröur hér aöeins
stiklaö á stóru eöa öllu heldur,
þaö veröur aö nægja aö nefna ein-
stök dæmi. Heildaryfirlit um viö-
fangsefni menntamálaráöu-
neytisins i fjögur ár veröur ekki
gefiö i blaöaviðtali.
Nií voru sett fjölmörg lög um
skólamál á tlmabilinu?
— Já. Alþingi hefur samþykkt
þessi lög um skóla: Breytingar á
lögum um Háskóla íslands m.a.
um stjórnun, nýjar námsbrautir
og skipan prófa. Lög úm stofnun
Leiklistarskóla islands. Lög um
Hússtjórnarkennaraskóla og
Hússtjórnarskóla, hvort tveggja
endurskoðuö eldri löggjöf. Lög
um viöskiptamenntun á fram-
haldsskólastigi, um skipulag og
þátttöku rikisins i kostnaði og lög
um Skálholtsskóla,hvort tveggja
ný lög. Lög um aukinn fjárhags-
legan stuöning við tónlistarskóla.
Lög um fjölbrautaskóla.breyting-
ar á fyrri Iögum m.a. varöandi
iönréttindi. Lög um Heyrn-
leysingjaskólann.þ.e. um stofnun
framhaldsdeildar. Sett voru lög
um sálfræöinga,réttindi þeirra og
um embættisgengi kennara. En
þau lög kveöa m.a. á um skilyrði
til þessað vera skipaður kennari
og svo um möguleika þeirra til
réttindaöflunar,sem stundaö hafa
kennslu um hriö en skortir full
réttindi. Lög um námslán og
námsstyrki, nýskipan þeirra
mála.
Af öörum lögum má nefna lög
um launasjóð rithöfunda, um
stofnun Húsfriöunarsjóðs, þjóö-
leikhúslög, leikiistarlög, lög um
almenningsbókasöfn, dagvistar-
stofnanir.um skil til safna og ný
lög um stofnun kvikmyndasafns
og kvikmyndasjóös.
I undirbúningi hafa verið m.a.
heildarlög um framhaldsskóla-
stigið, um Kennaraháskóla Is-
lands,um fulloröinsfræðslu,náms-
gagnastofnun, sinfónfuhljóm -
sveít, Myndlista- og handlöa-
skóla, um tannsmiðakennslu,
fuglafriöun, barnavernd ofl. Geta
má þess aö unniö hefur veriö aö
undirbúningi heildarlöggjafar um
málefni þroskaheftra I samstarfi
við önnur ráöuneyti og aö
menntamálaráðherra lagöi tvi-
Framkvæmd grunn-
skólalaganna var
stærsta
einstaka
verkefnið
'vegis fram frumvörp til laga um
meöferð stafsetningarmála.
Eg vil láta þaö koma fram aö
samvinna viö Alþingi var mjög
góö. Ogégtelaðýmsarnefndir og
starfshópar sem unnið hafa aö
undirbúningi þessara laga
ýmissa hafi unnið mjög þýöingar-
mikiöstarfogþá ekki sist nefndin,
sem haft hefur forystu um endur-
skoöun framhaldsskólastigsins.
Þú sagöir aö þú teldir grunn-
skólalögin og framkvæmd þeirra
stærsta einstaka verkefniö?
— Grunnskólalögin eru vitan-
lega arftaki fyrri fræöslulaga, en
fela i sér mörg nýmæli, sem sum
eru' komin i framkvæmd a.m.k.
að hluta. Má nefna stofnun
fræösluskrifstofa og ráöningu
fræöslustjóra, nýskipan náms-
efnis og námsmats, ráöningu
yfirkennara á vegum rikisins,
systkinastyrkina svo nefndu,
byrjunaraðgeröir til eflingar
skólasafna og stofnaö hefur veriö
til fyrstu samninganna um sam-
starf þeirra og almenningsbóka-
safna, eflingu sérkennslu og
verknáms o.s.frv. Gefnar hafa
verið út um 30 reglugerðir og
erindisbréf samkvæmt grunn-
skólalögunum og er þvi verki nú
langt komið.
Ég vil enn fremur geta þess aö
leitast hefur veriö viö aö auka
félagslif I skólum, efla bindindis-
fræöslU/fræÖGÍu um umferöarmál
og fleira. Þaö hafa veriö geröar
ráöstafanir til aö flýta endur-
greiÖ6lu skólaakstursins en þaö
er þýðingarmikiö fyrir sveitar-
félögin. Afgreiösla skólaáætlana
og reikninga skólanna gengur nú
greiöar en áöur vegna aðildar
fræösluskrif stof anna.
i þessu sambandi vil ég leggja
áherslu á mikilvægi þess aö auka
þátttöku héraöanna i stjórnun og
um leiö þjónustu viö skólana meö
þvi starfi sem unniö veröur á veg-
um fræösluhéraöanna. Ég vil
einnig láta I ljósi þaö álit aö já-
kvæö og myndarleg þróun I skóla-
málum veröur naumast nema til
komi öflugt samstarf og oft frum-
kvæöi þess fólks sem störfin vinn-
ur á hinum ýmsu vinnustööum.
En ég álit að i mörgum tilvikum
hafi þess einmittnotiö rikulega á
undanförnum árum.
— Kennslumál þroskaheftra
hafa tekiö verulegum framförum
á þessum tima?
— Þegar á allt er litiö held ég, i
sambandi viö framkvæmd grunn-
skólalaganna aö ánægjulegast
hafi verið að fylgjast meö þróun
sérkennslunnar og þar meö vax-
andi og eölilegri aöstoö viö
þroskahefta yfir höfuö. Styrktar-
félögin hafa unnið brautryöjenda-
starf og mótaö almenningsálitiö
og grunnskólalögin sjálf eru mjög
afdráttarlaus hvaö þetta snertir,
þóþausem slik feliekki isér fjár-
veitingar fremur en önnur hlið-
stæö lagaákvæði gera.
Af vinningum á þessu sviöi má
m.a. nefna: Nýtt skólahús i
öskjuhliö var tekiö i notkun.
Undirbúningur aö stórri nýbygg-
ingu við þann skóla er nú á loka-
súgiog byrjunarfjárveiting hefur
fengist til þess verks, einnig til
nýs skólahúsnæöis viö Lyngás-
heimiliö, en þar munu fram-
kvæmdir hefjast á árinu. Þá hef-
ur einnig veriö gerð viöbygging
viö Hliöaskóla vegna fatlaöra
nemenda sem þar hafa notiö
kennslu. Sérkennslureglugeröin
svonefnda sem setter samkvæmt
ákvæöum grunnskólalaganna er
mjög itarleg og hefur náöst mikil
samstaða um ákvæöi þeirrar
reglugeröar. Sérstakur sér-
FYRRI HLUTI
kennslufulltrúi er tekinn til starfa
i ráðuneytinu og stjórnvöld hafa
sýnt verulegan skilning m .a. með
þvi aö leyfa mikla fjölgun kenn-
ara, sem aö sérkennslumálum
starfa. Ráðning slikra kennara
hefur svo reynst möguleg vegna
þess að fjölmargir aðilar hafa
sýnt mikinn áhuga á þvi að efla
kennaramenntun einmitt á þessu
sviði. Þvi miður eru hér einnig
dökkar hliöar. Þrátt fyrir allt
skortir enn mjög á, að þörf fyrir
sérmenntað starfsliö sé fullnægt
og að fullkomin aöstaða sé fyrir
hendi. Ekki hefur t.d. reynst unnt
að manna skóla á Vesturlandi til
starfa fyrir þroskahefta, svo aö
einnig séu nefnd dæmi um hiö nei-
kvæöa. Hér eru þvi sem fyrr
gifurlega mikil verk aö vinna,
áöur en sagt veröi aö þroskaheftir
njóti sömu fyrirgreiðslu og heil-
brigðir eins o.g lög i raun og veru
mæla fyrir um.
En þaö er eigi aöeins réttlætis-
mál heldur jafnframt hagkvæmt
fyrir samfélagið bókstaflega frá
fjármálalegu sjónarmiði séö.
— Hvaö viitu segja um þróun
verkmenntunar þessi misseri?
— Flestir viröast nú á einu máli
um þaö að efla beri verkmenntun
með þjóöinni. Þess sjást merki
aö aösókn beinist i vaxandi mæli
að þeim stofnunum, sem slika
Rætt við Vilhjálm Hjálmars.
son, fyrrv. menntamálaráð-
herra um heistu viðf angsefni
menntamálaráðuneytisins
sJ. fjögur ár
Ráöherrastarfinu fylgja miklar bréfaskriftir.
menntun veita og örlitiö hefur
dvinað um leiö aösókn að einhliöa
bóknámi.
Þegarmenn bera saman gengi
mennta” og „bóknáms”, þá er
þar oft um villandi samanburð aö
ræöa. Háskólar eru alhliöa stofn-
anir, sem t.d. kenna verkfræði
jafnt og heimspeki og sinna þvi
einnig hinum verklegu greinum. i
grunnskóla og sumum fyrstu
bekkjum framhaldsskóla eru
nemendur búnir undir nám i bók-
legum greinum jafnt og verkleg-
um. Allt háskólanám erlánshæft.
En pám á framhaldsstigi er aö-
eins lánshæft i lista- og verk-
greinum, sem þvi má segja aö
njóti forgangs aö þessu leyti.
Stofnun Tækniskólans 1964,
Fiskvinnsluskólans 1971,
Hjúkrunarskólans nýja 1972 og
„verknámsskóla” iöngreina
(Reykjavik — Hafnarfjörður —
Akureyri) efla vissulega þátt
verkmenntá. Slikt hiö sama
stofnun fjölbrautaskólanna sem
menn þekkja og sameining
skyldra skóla og samræming
námsbrauta á ýmsum stöðum,
þótt ekki hafi þar verið um form-
lega stofnun fjölbrautaskóla að
ræöa ennþá.
Þá er það staöreynd að leitast
hefur verið viö aö efla verknám I
grunnskólum t.d. i sjóvinnugrein-
um og fleiri þáttum atvinnulifsins
og svo starfsfræöslu, en þetta
Vilhjálmur rifjar upp meö blaöamanni viöburöi frá fjögurra ára ráöherraferli.
veitingar og mannafli leyfa. Og
einnig hitt að við endurskoöun
framhaldsskólastigsins er kapp-
kostaö aö flétta saman bóknám
og verknám og eyöa blindgötum
og sem sagt að gera námsfram-
boöið fjölbreyttara og hinar ein-
stöku greinar eftirsóknarveröari.
Hvaö liöur endurskoöun fram-
haldsskólastigsins?
— Nefnd f jögurra deildarstjóra
i menntamálaráöuneytinu hefur
haft forystu um þessa endur-
skoðun en kvatt fjölda aöila frá
skólastarfinu og frá sveitarfélög-
unum til þátttöku i þessari endur-
skoðun. Frumvarp var lagt
fram á Alþingi 1976-1977. Þaö var
sent fjölmörgum til umsagnar og
siðan endurskoðað og flutt aö
nýju á siöasta Alþingi.
Þaðer raunar ekki unnt aöfara
út i einstök efnisatriöi i þessari
endurskoöun en ég legg áherslu á
að svo virðist sem mjög mikil
samstaða hafiveriö og sé aö nást
meðal skólafólks og sveitar-
stjórnarmanna um þessi efni.
Það er einkum fjárhagslega
hliöin hvernig skipta skuli
kostnaði sem vefst fyrir rhönnum.
En mestu máli skiptir aö allir
virðast nú á einu máli um, að það
skuli gilda hiö sama fyrir verk-
nám og bóknám gagnstætt þvi
sem á sér staö i dag.
Þaö er nauösynlegt aö taka
fram aö á meöan unnið er aö
þessari lagasmlö hafa ýmsar
breytingar orðiö á þessu skóla-
stigi og nýir skólar hafa tekiö til
starfa, svo sem fjölbrauta-
skólarnir t.d. á Suðurnesjum og
Akranesiog svo fjölbrautaskólinn
i Breiöholti sem hóf störf á þvi
timabili sem hér er fjallaö um og
hefur veriö undirbúiö áöur. Og
þaðhafa ýmsarbreytingar átt sér
staö i skipan framhaldsskólanna
og nýjar framhaldsdeildir hafa
verið stofnaöar viö grunnskóla.
En þaö hefur veriö leitast viö að
haga þessum breytingum — sem
eru i raun og veru aöeins óhjá-
kvæmileg þróun — þannig að þær
féllu að væntanlegri skipan þessa
skólastigs.
Hvernig hafa málefni há-
skólans þróast?
— Grunnskólalögin voru af-
greidd voriö 1974 og það ár var
tekiötil viö endurskoöun laga um
framhaldsskólastigið. Þaö er þvi
eölilegt aö athygli manna hafi
einkum beinstað þessum tveimur
skólastigum undangengin
misseri. En á háskólastiginu
hefur einnig veriö unniö mikiö
starf þó hljóöara sé um það. A
vegum Háskóla Islands hefur t.d.
veriö unnið aö nýrri heildarreglu-
gerð. Reglugerö háskólans er
mikil um sig og þaö þarf oft aö
breyta henni þvi að háskólanám
er lifandi starf og sifellt i mótun.
Þessi endurskoðun hefur veriö
mikiö verk. Samtimis hafa tekiö
til starfa nýjar deildir innan Há-
skóla íslands og þar hefur oröiö
margvisleg þróun.
Löggjöfin um Kennaraháskóla
islands hefurveriö endurskoöuöá
þessum misserum og frumvarp
til nýrra laga lagt fyrir Alþingi.
Kennaraháskólinn er nýr sem
slikur og málefni hans þvi mjög i
mótun þegar af þeirri ástæöu. Við
báða háskóiana hafa nemendur
og kennarar og svo rektorar skól-
anna lagt fram mjög mikið starf
við endurskoöun og mótun starfs-
hátta.
Þrátt fyrir allt er oft rætt um
stöönun og seinagang I islenska
skólakerfinu?
— Já, það hefur veriö gagnrýnt
að seint gangi aö móta nýja
menntastefnu og nýja skóla-
skipan og rætt er um, aö hér sé
hver höndin upp á móti annarri aö
þessu leyti. Og sumir halda þvi
fram að islenskir skólar standi
langt að baki erlendum mennta-
stofnunum.
Nú ætla ég ekki aö fella neinn
dóm um þetta. En mér sýnist aö
náðst hafi býsna góö samstaöa
um megin linur m.a. á þeim
grundvelli sem lagöur var meö
lögum um skólakerfi og grunn-
skóla 1974. Ég sé ekki betur en
vinnuhraöinn i þeim þróunar-
störfum, sem yfir standa sé nokk-
uö viö hæfi eins og högum háttar
okkar á meöal. Og þótt islenska
skóla skorti ýmislegt þaö sem
rikar m illjónaþjóöir hafa á
boöstólum, þá er þaö engu aö
siöur staöreynd aö islensk ung-
menni — meö islenskan undir-
búning — skila oft og einatt
ágætum árangri við erlenda há-
skóla sem teljast I fremstu röö. —
Ég er þvi bjartsýnn um þróun is-
lenskra skólamála þegar á heild-
ina er litið.
glæöir skilning á nauösyn fjöl-
breytni i námi og á tengslum
skóla og atvinnulifs. Hér hefur á
mörgum stööum notiö skilnings
og frumkvæöis skólafólksins
sjálfs, kennara og skólastjóra.
Það má lika nefna aö vissulega
hefa verið byggö ellegar þá leigö
húsfyrir verklegukennslunat.d. I
Breiöholtinu, á Akureyri, fyrir
Tækniskólann o.s.frv. Þaö er lögö
aukin áhersla á öflun búnaðar ,
handa þessum skólum. En allt
þetta styrkir auðvitaö stööu
þeirra og gerir verknámið eftir-
sóttara. Þaö má enn láta koma
fram aö unnið er og hefur verið aö
nýjum námsskrám fyrir verk-
greinar ýmsar eftir þvi sem fjár-
öskjuhliðarskóli.
Þriöjudagur 26. september 1978
Þriöjudagur 26. september 1978