Tíminn - 07.12.1978, Blaðsíða 9

Jólablað 1978

9
V'V
Elsa E. Guðionsson
Dýrlingar frá
Draflastöðum
Ariö 1893 eignaöist Þjóö-
minjasafn tslads útsaumaö alt-
arisklæöi úr Draflastaöakirkju I
Fnjóskadal. Kom þaö til safns-
ins frá Siguröi Jónssyni óöals-
bónda þar á staönum.
Altarisklæöiö, sem er 100 cm
á hæö og 117 cm. á breidd mest,
er Ur ljósmóleitu hörlérefti. Er
þaö allt þakiö iltsaumi. Fletir
stórir sem smáir, eru saumaöir
meö refilsaumi, en útlinur aö
jnestu meö steypilykkju.
Útsaumsgarniö er aö langmestu
leyti islenskt ullarband, og md
greina af þvi niu liti; lingarn,
hvltt og á stöku staö blátt-hefur
þó einnig veriö notaö.
Aöalmunstur klæöisins er gert
úr niu hyrndum ferbogum. Milli
þeirra eru stilfæröar rósir, en
utan meö mismunandi bekkir
meö stilfæröu blaöa- og blóma-
skrauti. í ferbogunum eru
myndiraf Marlu meymeö Jesú-
barniö og ýmsum helgum
mönnum. 1 efstu röö frá vinstri
má sjá Jóhannes skirara og
óþekktan biskup, eflaust heilag-
an. Maríu meö barniö og hjá
þeim heilög Katrin frá
Alexandrlu, en lengst til hægri
Mariu, Jesúbarniö og heilögu
önnu, móöur Mariu. I næstu röö
gefur aö líta postulana Andrés
og Pál, fyrir miöju Mariu mey
meö barniö i hásæti milli
tveggja engla, og Jóhannes
postula og guöspjallamann
ásamt Pétri postula. I neöstu
röö eru tveir óþekktir dýrlingar,
ef til vill Magnús Eyjajarl og
Hallvaröur, þá tveir biskupar,
ef til vill Þorlákur helgi og Jón
ögmundsson (eöa Jón og Guö-
mundur góöi Arason?) og loks
heilög Dórothea og heilög
Katrin frá Alexandrlu.
1 heimildum um Draflastaöa-
kirkju — en elsti máldagi
hennar er frá 1318 — er fyrst
getiö um refilsaumaöa altaris-
klæöiö svo öruggt sé I vísitaslu
áriö 1631. Þaö mun þó vera
nokkrueldra, ekki þó frá 14. eöa
15. öld eins og þaö hefur áöur
veriö taliö, heldur frá öörum
fjóröungi 16. aldar. Kemur þetta
meöal annars og ekki hvaö sist i
ljós þegar Maríumyndin á alt-
ariskíæöinu miöju sem fyrr
var lýst (sjá litmynd á kápu) er
borin saman viö prentaöa mynd
I Niöarósbænabókinni
(Breviarium Nidrosiense) sem
prentuö var I Paris 1519. Enginn
vafi viröist á.aö mynd þessi I
bænabókinni eöa þá önnur mynd
frá henni runnin eöa henni ná-
skyld hafi veriö fyrirmynd aö
Mynd úr Niöarósbænabókinni,
Breviarium Nidrosiense, sem
prentuö var I Paris 1519. Maria
mey meö barniö I hásæti milii
tveggja éngla.
myndinni á klæöinu. Viö fýrstu
sýn er skyldleiki myndanna þó
einkum áberandi I stellingum
Jesúbarnsins, en viö nánari at-
hugunmásjá fleiraskylt, meöal
annars uppbyggingu myndar-
innar allrar, heildarsvip Mariu
meyjar, handaburö hennar og
klæönaö aö nokkru.
Til er frásögn af þvi aö
ögmundur biskup Pálsson haföi
tuttugu og fimm eintök af bæna-
bókinni meö sér till Islands úr
vlgsluför sinni 1522, og eftir
hennier sagtaösniöinhafi veriö
og prentuö, aö undirlagi Jóns
biskups Arasonar, bænabók á
Hólum, Breviarium Holense,
llklega ein fyrsta bókin sem
prentuö var á Islandi, 1534 (eöa
1535-7). Ekkert eintak af bók
þessari hefur þó varöveist, hiö
siöasta, er var I eigu Árna
Magnússonar, eyddist ibrunan-
um mikla i Kaupmannahöfn
1728.
1 heimildum er þess getiö aö
Drafastaöakirkja hafi átt eitt
altarisklæöi áriö 1471, en 1631
átti hún tvö, annaö fornt en hitt
meö refilsaumi. Ekki er vitaö
um eigur kirkjunnar á 16. öld,
en frá 1538 er varöveitt heimild
um aö kirkjan hafi veriö upp-
gerö og endurbætt af Ormi
Jónssyni lögréttumanni, er þar
bjó, og vígö þá af Jóni biskupi
Arasyni. Viö kirkjuvígslu á miö-
öldum mun ætiö hafa veriö vigt
aö minnsta kosti eitt af ölturum
viökomandi kirkju, og er þvi
ekki f jarri lagi aö imynda sér aö
Draflastaöakirkju hafi einmitt
viö þetta tækifæri veriö lagt til
nýtt altarisklæöi, enda segir i
sömu heimild aö Ormur bóndi
hafi þá gert upp reikningsskap
kirkjunnar, fornan og nýjan, en
biskup Jón kvittaö.
Ekki veröur sagt meö vissu
hvar eöa af hverjum altaris-
klæöiö frá Draflastööum var
unniö. Aö efni ogfrágangi likist
þaö mjög tveimur öörum refil-
saumuöum altarisklæöum is-
lenskum, postulaklæöinu svo-
nefnda frá Miklagaröi, sem varö-
veitt er I Þjóöminjasafni Dana,
og biskupaklæöinu stóra frá
Hólum I Hjaltadal, nú I Þjóö-
minjasafni Islands. Skyldleiki
þessara klæöa er svo náinn aö
vart kemur til greina annaö en
aö þau hafi veriö saumuö á
sama staö og um svipaö leyti,
jafnvel aö þau séu frá sömu
hendi.
Af heimildum má sjá aö I
biskupstiö sinni lagöi Jón Ara-
Refilsaumaö altarisklæöi frá Draflastööum I Fnjóskadal
(Þjms. 3924)
son Hólakirkju til sex eöa sjö
refilsaumuö altarisklæöi —
þeirra á meöal þá sennilega
biskupaklæöiö — auk þó nokk-
urra annarra útsaumaöra
kirkjuklæöa sem trúlega voru
islensk verk. Má þar meöal ann-
ars nefna refilsaumuö tjöld um
allan kór kirkjunnar, tjald meö
borusaumi, altarisklæöi meö
krosssaumi og altarisvængi,
tvenna meö sprangi og eina meö
borusaumi. Svo vill til aö varö-
veist hefur próventubréf Helgu
Siguröardóttur, fylgikonu bisk-
ups, frá árinu 1526, þar sem
meöal annars segir aö biskup
Jón hafi mælt svo fyrir aö Helga
„skyldi sauma heilagri Hóla-
dómkirkju á hverju ári til tiu
aura meðan hún væri til fær.”
Samkvæmt handritum af Búa-
lögum frá seinni hluta 15. aldar
og siöar, jafngiltu tiu aurar
verölagi á Islensku áklæði. í
próventusamningi frá Mööru-
valiaklaustri frá um 1490 var
konu gert aö sauma eitt áklæöi
Framhald á 14. siöu
Refilsaumaö altarisklæöi frá Hólum I Hjaltadal (Þjms. 4380 b). A
þvi eru myndir Islensku dýrlinganna þriggja, Guömundar góöa
Arasonar, Jóns heiga ögmundssonar og Þorláks helga Þórarins-
I frumskógi umferíarinnor ereinn,
sem lœtur sig litlu skiptq, þntt hnnn fnri um mnlnruegi.
Yfir stokka og steina fer sá hinn trausti Allegro. Hann er lipurt og sterkt ”dýr” af þeirri tegund, sem
spjarar sig viö ótrúlega erfiðar aöstæöur, án þess að missa "fótfestu”.
"Hydragas”, er eindæma góö vökvafjöðrun, sem tryggir að hjólbarðarnir hafa stöðugt og öruggt tak
á veginum. Það er þess vegna ástæðulaust að hristast og skakast á holóttum malarvegum landsins.
Um Allegro má segja þetta: Hann er með framhjóladrif, sem tryggir liprar beygjur um leið og hjólbarð-
arnir hafa öruggt tak á veginum, jafnvel á erfiðum vetrarbrautum. Undir vélarhlífinni
malar þverliggjandi vél með hitastýrðri kæliviftu (hún er sterk, en drynur ekki). Fimm
stiga gírkassi (1500-gerðin) eykur sparneytni og ánaegju við akstur.
"Tannstangar” stýring tryggir öruggar og liprar hreyfingar. Sérstak-
lega styrktir diskahemlar á framhjólum auðvelda snögga hemlun,
ef nauðsyn krefur.
Þaö eina, sem sparað hefur verið í Allegro, er
reksturskostnaðurinn. Varahlutir fást fyrir hóflegt
verð; sama má segja um viðgerðaþjónustu og
Allegro lætur sér nægja tæplega
8 lítra á hverja 100 kílómetra.
Fáir gætu trúað að óreyndu,
hve þetta hlaupadýr er ódýrt.
nusnn
P. STEFÁNSSON HF. S££I
SIÐUMULA 33 SIMI 83104 83105