Tíminn - 29.12.1978, Blaðsíða 12

12
Föstudagur 29. desember 1978
Silfurtungliö
eftir sjónvarpið
Að keppa við
sig sjálfan
RIKISÚTVARPIÐ/SJÓNVARP
Silfurtúngliö, eftir
HALLDÓR LAXNESS i
sjónvarpsgerB
HRAFNS GUNNLAUGSSONAR.
Leikmynd og búningar:
Björn Björnsson
Föörun og gervi:
Ragna Fossberg
HljóBupptaka:
BöBvar GuBmundsson.
Lýsing:
Ingvi Hjörleifsson.
Myndataka:
Vilmar Pedersen.
Tæknistjóri:
Orn Sveinsson.
Dansar:
Henný Hermannsdóttir.
Tónlist:
Egill Ólafsson og Jón Nordal.
Leikstjóri:
Hrafn Gunnlaugsson.
Stjórn upptöku:
Egill EBvarBsson:
Jólaverkefni — frumsýning
Jólaverkefni Sjónvarpsins var
aB þessu sinni SilfurtúngliB eftir
Halldór Laxness, þaB er aB segja
ný útfærsla þess, þvf i dagskrár-
kynningu segir á þessa leiB:
„SjónvarpsleikritiÐ Silfur-
túngliB byggir á yrkisefni sviBs-
verksins, en leikritiB hefur veriB
umritaÐ og þvi breytt eftir kröf-
um tækninnar. Mikilvægasta
breytingin er sú aö sviBsverkiB
gerist i fjölleikahúsi um 1950 en
sjónvarpsleikritiB f sjónvarpsstöB
i timaiausum nútlma, þar sem
skemmtiþátturinn SilfurtungliB
er i vinnslu og undirbúningi."
Laxness og leiksviöiö
ÞaB var ekki laust viB aB
nokkurrar eftirvæntingar gætti
hjá þjóBinni aB fá i jólagjöf 40
milljón króna stykki eftir Halldór
Laxness, sem nú hefur um hálfr-
ar aldar skeiB eBa rúmlega þaB
skipaB virBulegan sess á
menningarbekk Islands en þar
hefur hann setiB næst samvisku
þjóBarinnar, þótt misjöfn hafi hún
veriB aB vöxtum, hin sfBarnefnda
frá fyrstu tíB.
Halldór Laxness, hefur sannast
sagna átt fremur örBugt upp-
dráttar hjá þjóBinni sem leikrita-
skáld. Hann er skáldsagnahöf-
undur fyrst og fremst og almenn-
ur textahöfundur, en leiksviBiB
hefur ekki staBiB honum opiB
þannig séB, og hann hefur a.m.k.
ekki náB slnu besta þar..
Þó hafa verk hans sómt sér á
leiksviBi og má þar til dæmis
minnast Islandsklukkunnar sem
leikin var I gerB Lárusar heitins
Pálssonar viB upphaf ÞjóBleik-
hússins og einnig leikritsins um
hann Bjart I Sumarhúsum sem
Baldvin Halldórsson setti á sviB i
eigin leikgerB I ÞjóBleikhúsinu
fyrir fáeinum árum.
Þessar tvær sýningar sýndu og
sönnuBu, aB unnt er aB færa
skáldsögur Halldórs Laxness upp
I leikritsform, þótt minna veröi
úr leikritunum sjálfum, og er mér
þaB enda til efs aB SilfurtungliB sé
I miklu uppáhaldi meBan þjóBin
er sflesandi og lifandi komin I hin-
um miklu skáldsögum Halldórs
Laxness.
ÞaB virBist þvi öllu farsælla
fyrir leiklistina, leikhúsiB og film-
una aB bera niBur I skáldsögum
Halldórs Laxness en aB reyna viB
leikritin. Um þetta höfum viB
mörg dæmi, þau sem vitnaö var
til hér aB framan og eins Brekku-
kotsannál, sem ÞjóBverjar kvik-
mynduBu um áriB og hlaut al-
þjóBlegar viötökur. Brekkukots-
annáll vakti fögnuö hér og
ÞjóBverjar hafa fundiö til á sama
hátt, þvi þeir Þjóöverjar, sem ég
þekki og hitti aö staöaldri eru
hættir tala um hinar miklu Is-
lendingasögur, en ræöa þeim mun
meira um hann Björn I Brekku-
koti og hans fólk allt.
En ekkert er nýtt undir sólinni
og daginn fyrir SilfurtungliB var
okkur sýnd I sjónvarpinu Jóla-
saga (jóladraugasaga) (A Christ-
mas Carol) leikin kvikmynd
byggö á hinni miklu jólasögu
Charles Dickens, þar sem beitt
var svipuöum efnistökum og
áBurnefndum skáldverkum Hall-
dórs Laxness. Skáldsaga er færö
á leiksviB þar sem hún fær aB
vera hún sjálf og þarf ekki aö
ganga undir flókna uppskuröi sér
til yngingar og aö mæta til leiks
meB iörin úti I svokölluBum
„timalausum nútima”, og þaö er
rétt aö geta þess, aö Jólaævintýri
var skrifaB fyrir 135 árum, og er
þvl rúmlega hundraB árum eldra
en Silfurtungl Halldórs Laxness.
Ef þaö hefur veriö meiningin aö
finna Silfurtunglinu notalegan og
nýjan búning I samræmi viö kröf-
ur timans og önnur innantóm
slagorö þá hefur þaö ekki tekist.
Frummyndin yfirfærist ekki —
þvl miöur. Halldór er textahöf-
undur og enn sem komiö er skrif-
ar hann skiljanlegri texta en Is-
lenska sjónvarpiB gerir, og þvl vil
ég ekki skipta. Sem dæmi má
nefna aö eftirminnilegustu
setningar þessa leikrits fá ekki aö
fljóta meB I líknarmoröinu. Tals-
máti GuBlaugs sem aldrei varö
þingmaöur (Laugi) og hin áhrifa-
miklu lokaorö. AB visu flókinn I
texta, en hæföu þó vel I markiö.
Silfurtungl sjónvarpsins
Silfurtungl sjónvarpsins er þvi
tiltölulega litiB eftir Halldór Lax-
ness,meira eftir aöra menn og
viröist mér áminningin um hina
upphaflegu gerö einkum vera aö
finna I hinu einstæ&a lagi Jóns
Nordals sem Laxness á slnum
tima notar á sérstæöan hátt, bæöi
sem vöggulag og eins sem dans-
lag („hún argar vöggulagiö I
öfgafullum jasstakti.dyrnar opn-
ast út” HKL).
En þaB er ekki þar meö sagt,
aö Silfurtungl sjónvarpsins sé öll-
um heillum horfiB. Sem visinda-
skáldsaga og sérstakt verk er þaö
mörgum kostum búiö. Margar
senurnar voru stórar I sniöum og
hinar furBulegustu og þaö ein-
kennilega geröist aö þarna léku
þeir best sem aldrei hafa á leik-
skóla komiB og liklega aldrei á
leiksviB heldur, sumsé Egill
Ölafsson, sem lék Feilan af mik-
illi kúnst og er greinilega hæf-
asti kvikmyndaleikari og sama
má segja um son hans Egil Ólaf
Egilsson, sem er furöu meöfæri-
legt barn miBaö viö almennt
barnalán 1 landinu aB minnsta
kosti og Sigrún Hjálmtýsdóttir
bar lika af á sinn hátt, enda lik-
lega oröin vön kvikmyndavélum,
Egill ólafur Egilsson og Sigrún Hjálmtýsdóttir
þvi hún haföi stórt hlutverk I
Brekkukoti á sinum tima og getur
auk þess sungiB betur en flestar
ungar stúlkur I þessu landi.
Uppátæki leiksins eru mörg og
misjöfn llka, og þaö er ekki
minnsti vafi á þvl aö skærunum
hef&i mátt beita öllu meira en
gert var. AB visu er þaö ljóst, aö
kvikmyndastjórinn fetar þaö
kunna einstigi aB ekki skipti öllu
máli hvaöa söguþræöi sé fylgt
heldur hvernig. Þess vegna eru
senurnar stuttar og breytingarn-
ar „chokerandi” eins og I ítölsk-
um filmum þegar HtiB er annars
aö segja en fyrir bragöiö veröur
framvindan ekki eins þreytandi
eöa afgerandi.
Fumlegasta senan fannst okkur
vera þegar fjallkonurnar stigu út
úr hamrinum og byrjuöu aö tvista
1 Almannagjá. Sú sena var nú al-
deilis frábær og I fullri alvöru má
ætla aö þar hafi leikurinn endaö
þó höfundur kjósi aB láta hann
snúast áfram um fólk utan af
landi.
Sennileg niBurstaöa þegar á
heildina er litiö er aö Silfurtungl
sjónvarpsins sé tilfinning fremur
en saga en á þann hátt skilgreina
margir nútlma ljóölist, svo dæmi
séu nefnd.
Búningar og leikmynd var sér-
lega vel heppnuB, þótt ekki hættu
menn sér mikiö undir bert loft,
enda sjálfsagt komiö of mikiö
haust, þegar vinnan stóB sem
hæst, llka er þaö hugsanlegt aB
árstlBir hafi hindraö hinn tima-
lausa nútima og þvi gert illt
verra.
Sjálfsagt finnst mörgum mis-
jafnlega hafa tekist I jólagjöf
sjónvarpsins. Þetta mun vera
þriöja áriö I röö sem allt kvik-
myndafé þjóBarinnar (sjónvarps-
ins) er tekiö undir sömu menn.
Fyrst I BlóBrautt Sólarlag,svo I
Stigagang og nú seinast I 40
milljón króna Silfurtungl.
ÞaB nær vitanlega ekki
nokkurri átt aö fastir starfsmenn
rikisfjölmiölanna eBa sjónvarps-
ins taki allt kvikmyndafé þess ár
eftir ár og verji til eigin áhuga-
mála meöan bunkar af verkum
eftirýmsa merkishöfunda liggja I
hillum og rykfalla þar. ÞaB er aö
minnsta kosti staBreynd, aö þaö
eru sömu menn og fjalla um aö-
sent efni til sjónvarpsins, sem
kjósa eigin verk fremur en ann-
arra en á grófara máli heitir þaö
aö dómarinn fjalli um sina eigin
glæpi og réttarfariö verBur þá
eftir þvi.
Er þvl mál aö linni.
Höfundar Silfurtunglsins hafa
þvl ekki aöeins skapaB nýstárlega
filmu, þeir hafa ltka axlaö mikla
ábyrgö meB þvl aö keppa aöeins
viö sig sjálfa.
Jónas Guðmundsson
Egili ólafsson