Tíminn - 11.04.1979, Blaðsíða 10

10
Miftvikudagur 11. apríl 1979
Jónas Guömundsson:
Nú stendur yfir sýn-
ing á hluta af lifsverki
Ásgeirs Bjarnþórson-
ar, listmálara, yfirlits-
sýning manns, sem
hefur fengist við mynd-
listarstörf i 70 ár, en
listamaðurinn er fædd-
ur 1. april og þvi átt-
ræður um þessar mund-
ir, en að sögn hóf hann
teikningu þegar sem
barn. Hann eignaðist
liti innan við tiu ára
aldur og hóf að læra
myndlist þegar i æsku.
Ásgeir er fæddur á
Grenjum i Mýrarsýslu,
sonur hjónanna
Bjarnþórs Bjarnasonar
bónda þar og konu hans
Sesselju Soffiu
Níelsdóttur. Ásgeir
Bjarnþórsson segir svo
frá æsku sinni og námi,
eða listferli i sýningar-
skrá:
Æskuár og listnám
„Ég er fæddur á Grenjum i
Mýrasýslu þann 1. apríl 1899 og
þar af leiöandi hangi ég i aft
vera 19. aldar maöur.
Ég fór barn aft aldri aft teikna.
Niels Dungal gaf mér fyrstu
litkritirnar, en hann var sumar-
gestur foreldra minna, þegar
hann var barn.
begar ég var 10 ára gamall
hættu foreldrar minir bilskapog
futtu til Reykjavikur og þá
komstégfljótt ikynni viðvatns-
liti.
Fyrsti teiknikennari minn var
Sigriöur Björnsdóttir, Jónsson-
ar ráðherra. Þá fóru heilu tim-
amir i teiknikennslu, því ég
hjálpaði Sigriði við kennsluna.
Næsta vetur var það Laufey
Vilhjálmsdóttir er kenndi mér
og þegar krakkarnir fóru að
kalla i mig, sagði hún „nei,
Asgeir þarf að hafa tíma eins og
þið til að æfa sig.”
Þegar ég var 16 ára kenndi
mér snillingurinn Rikharður
Jónsson, betri kennara hef ég
aldrei haft. Hausana hans
teiknaði ég frá morgni til
kvölds. Stundum sagði hann við
mig „þreyttu þig nú ekki of
mikið”, endrottinnminn, þágat
maður unnið endalaust.
Næst kenndi mér Asgrimur
Jónsson hann jafnaðist hvergi á
við Rfkharð, en var liðlegur
kennari.
tizkuna eins oghUner i Ameriku
i dag.
Góður listamaður er aldrei
tizkumaður, hann er það sem
Guð gefur honum inn.
Sýningar
Sá er þessar linur ritar sá
fyrst mynd eftir Asgeir
Bjarnþórsson á unglingsárun-
um, ensúmynd hékk eða hangir
ef til viil enn i Skiðaskálanum i
Hveradölum, og ég undraðist
tækni þess er málað hafði, þessi
hönd hafði mikið vald.
Si'ðan hafa kynni min af mál-
aranum verið svipaðs eðlis, ein
og ein mynd i hUs, annaðhvort á
einkaheimiium, isto&iunum eða
á opinberum stööum, þar sem
verk hans eruhöfð til reisnar og
augna yndis.
Ég hefi lika kynnst honum
svolitið I hvassyrtum greinum i
blöð og öðrum yfirlýsingum, oft
tals.vert hörðum, og þá sem
þannig erudjarfir, tekur maður
oft alvarlegar en aðra menn.
Asgeir Bjarnþórsson hélt sina
fyrstu sýningu i Reykjavik, árið
1923, þá nýkominn frá MÚnchen
þar sem hann haföi dvalið
árlangt við nám. í umsögn um
þá sýningu er meðal annars
sagt að hann sé ástriðufullur og
óstýrilátur málari.
Næstu árin dvaldist Asgeir
Bjarnþórsson aö mestu erlend-
is. Hann tók þátt i sýningu
Lifsverkið andlits-
myndir
Það hefur verið hans helsta
sú krafa einstakra manna að
portret séu einnig málverk og
eigi að geta staðið fyrir sinu
sem slík.
ASGEIR BJARNÞ0RSS0N
öllu betur list mér á sumar
la ndslagsmyndir Asgeirs
Bjarnþórssonar, og vil ég nefna
myndirnar Hreðavatnsvegur,
Heiðmörk, Morgunn viö
Norðurá, Úr Grábrókarhrauni,
litla mynder nefnd er Landslag
(102),Uppstilling (119) Hvalfell,
tJr Grábrókarhrauni (132),
Sumarnótt við Laxfoss og mynd
frá Rey kjavikurhöfn (144).
Þessar myndir merkti ég við á
göngu minni um salinn, ef
einhvern varðar um það.
Arið 1919, þegar ég varð
tvitugur fór ég til Kaupmanna-
hafnar.
Arið 1922fór ég tilÞýskalands
og var um skeið 1 Berlin, en hélt
siðan til Leipzig og Dresden og
loks til Miinchen sem var minn
aðal námsstaður.
Arið 1926 fór ég til Parisar og
Luxemborgar. Seinna dvaldist
ég i Róm um nokkurt skeið og er
hún sannkölluð höfuðborg
Vesturlanda.
Arið 1932 kom ég svo heim til
íslands, eftir að hafa dvalir aö
mestu erlendis um 12 ára skeið.
Ég hef haldið nokkrar sýning-
ar bæði hér heima og erlendis.
Ég hef sýnt i Kaupmannahöfn,
Londonog Róm og að s jálfsögðu
einnig i Reykjavik.
Siðasta sýningin er ég hélt
erlendis var samsýning i Kaup-
mannahöfn fyrir nokkrum ár-
um. Hérheima hef égekki sýnt i
tæp 10 ár.
Þegar ég var aö byrja á lista-
brautinni var nýtt tizkutlmabil
aö hefjast og ég var talinn
gamaldags og ófær 1 alla staði.
Nú þegar ég er kominn á
niræöisaldur er ég kominn I
„óháðra listamanna” I gömlu
Landakotskirkjunni, Alþing-
ishátiðarárið 1930, og ár-
ið 1932 hélt hann einkasýningu
á verkum sinum i Reykjavik, en
margir telja að með þeirri sýn-
ingu hafi brautin I raun og veru
verið mörkuð, og þau einkenni
flest komu fram, er siðan varða
list hans.
Yfirlitssýningu hélt hann á
verkum sinum árið 1940 eða
fyrir næstum þvi fjórum
áratugum. Myndir eftir hann
voru einnig á vorsýningum
Myndlistarfélagsins árið 1962 og
1963.
Vandvirknisleg vinni±>rögð og
mildir litir eru einkenni mál-
verka Ásgeirs Bjamþórssonar.
Myndir hans eru ekki i sam-
ræmi viðþær skoðanir, eða þær
ályktanir sem maður dregur af
þvi er hann segir eitthvað á
opinberum vettvangi. Hann er
heimur útaf fyrir sig, en mér er
þó til efs aö hæfileikar hans sem
myndlistarmanns heföu notið
sin verr, þótt eigi hafnaði hann
með öllu tiskuheimi myndlistar-
innar.
viðfangsefni, að þvi er virðist,
aö mála andlitsmyndir af fólki.
Mest forstjórum og íinum
kerlingum, lika börnum og ung-
um sætum stúlkum. Þeir sem
eftirsóttir eru til slikra starfa,
ráða ferð sinni ekki sjálfir: fyrr
á öldum hefði Asgeir liklega
málað hertoga og konungborið
fólk eins og Goya gerði.
BjörnTh. Björnsson, listfræð-
ingur, segir i íslenskri
myndlist: ,,t þeim verkum
bregftur hann hvergi viljandi frá
nákvæmri — ef nokkuft fegraftri
— svipiikingu, og hann notfærir
sér fá sem engin áhrifabrögð
önnur til þess aft túlka skap-
gerftareinkenni efta viðmót þess
er hann málar”
Gerð mannamynda, eöa
portret, er viötækara hugtak en
menn halda i fljótu bragði,
portretáaðgefamynd af manni
hvemig hann leit Ut, og það á aö
vera lýsing á honum i viðtækri
merkingu, ef á öllu er rétt til
haga haldið. Sú túlkunaraðferö,
sem Asgeir velur sér, að maður-
inn geymi innrætiði' nákvæmum
svip sinum er siður en svo út i
bláinn, og breytir þar engu um
Einstakar myndir
Besta myndin á sýningunni,
sem málverk, fannst mér vera
myndin af Friðrik Jónssyni,
kaupmanni (115) og þekki ég
hann eða þekkti samt ekkert og
myndin af séra Bjarna er nokk-
uð lik þvi sem ég sé hann fyrir
mér þegar ég loka augunum og
virði hann fyrir mér. Þetta em
ágætar myndir að vom mati.
Mörgum varð starsýnt á
Kjarval og þótt það sé svipmik-
iö verk, kallar það Kjarval ekki
fram eins og ég man hann, enda
á öðru aldursskeiöi þá er ég
man hann og kalla fram.
Það er fróðlegt að skoöa
handbragð Asgeirs Bjarnþórs-
sonar. Auðvitað mun sagan
dæma hann og marka llfsverki
hans sinn bás. En menn með
slika hæfileika dæma sig lika
’ sjálfir, gleymum ekki þvi. Ég
hefði kosið mér Ásgeir
Bjarnþórsson sem meira leit-
andi listamann, sem brautryðj-
andafremur ensporgöngumann<
þvi handanna vegna voru hon-
um og em allir vegir færir.
Og við minnumst lokaorða
málarans i sýningarskránni að
listamaður er „það sem Guð
gefur honum inn”.
Hvort sem menn lita á sýn-
inguþessa sem persónusögu eða
myndlistarsýningu, eða hvort
tveggja i senn, h'efur Asgeir
fólk í listum
Bjarnþórsson verið köllun sinni
trúr.
Jónas Guftmundsson
HELDUR YFIRLITSSÝNINGP