Ísafold - 17.03.1876, Blaðsíða 1

3 é « f o I fc.
III 5»
Föstud/iffinn 11. marzmánaðar.
ísra.
Eptirmæli ársins 1875.
ih.
Af landsstjórn er fált til frásagnar
árið sem leið. Ilið nýja löggjafarþing
reið í garð, að vísu í ótrauðum og fjör-
miklutn atorkuhug, en engin slórvirki
liggja eptir það þennan fvrsta fund,
sem ekki er heldur von, þar sem það
átti svo víða óruddar merkur yfir að
sækja, en samvinnu þsss markaður mjög
-stultur tími. Af þessum örstutta tíma
eyddist líka helzt lil mikið í hið ólán-
lega kláðamál; sá tími varð hjer um bil
ávaxtarlaus, eptir því sem áður er á
vikið. Að vöxtunum til fjekk þingið þó
furðumiklu aflokið ; það lagði mjög kapp
á að gefa sem flestum tillögum og ósk-
um þjóðarinnar einhvern gaum; en þær
voru margar, því lengi hafði slikt ver-
ið látið safnazt fyrir, eins og kunnugt
er. Nú þólt slik mikilvirkni sje siður
en eigi lastandi, er þó einsætt, að meir
ber að lita á hitt, hvsrt svo atorkusam-
lega hafi verið snúizt við þeim málun-
um, sem framfarir lands og lýðs eru
mest undir komnar, að vel megi við
una. Um það munu dómar manna eigi
á einn veg, og sumir næsta óbilgjarn-
ir. Engum getur þó dulizt, að þetta
þing kom þó af stað þeim málnm, er
vjer teljum framfarir vorar einkan-
lega bundnar við, en sem áður liafði
varla verið lofað að bæra á sjer; þaö
eru menntunar- eða skólamál vor, og
samgöngumálið. það veitti fje til að
koma á stofn hinum fyrsta gagnfræðis-
skóla hjer á landi (á Möðruvöllum I
Uörgárdal) og kom því tii leiðar, að
stjórnin skipaði nefnd til að íhuga skóla-
mál vor yfir höfuð að lala og búa þau
undir næsta þing. Með vegalögunum
og ályktuninni til að koma á gufuskips-
ferðum umhverfis landið má kalla við-
unanlega byrjað á samgöngumálinu.
Yegalögin leggja helztu fjallvegi lands-
ins undir allsherjarstjórn þess, og mæla
svo fyrir, aö kostnað til þeirra skuli
greiða úr landssjóði. Með fjölgun lækna
og yfirsetukvenna bætti þingið úr mikl-
um skorti, sem lengi hafði verið kvart-
að undan. Launalögin voru og þarf-
leg að því leyti, sem engin regluleg lög
voru áður til um laun embættismanna
úr landssjóði, en misjafnlega hefur
mælzt fyrir launabót þeirri handa hin-
um æðri embættismönnum, sem ný-
mælum þessum var látin verða samfara.
Stjórnarbaráttan við Dani lá að
miklu leyti niðri árið sem leið, og ljet
þingið sjer nægja að balda í horfinu;
til frekari aðgjörða var tíminn of stutt-
ur, með því líka mörgum þótti sem
málstað vorum mundi engu miður borg-
ið, ef vjer Ijetum reynsluna styrkja hann:
sýna, að vjer höfum gild rök við að
styðjast, þar sem vjer leljum stjórnar-
bót þá, er vjer höfum fengið, mjög svo
ónóga oss. þingið minntist að eins
ineð fám orðum á hin fornu skulda-
skipti vor við Dani, og ítrekaði þá sjálf-
sögðu kröfu frá vorri hálfu, að sett
verði nefnd manna, jafnskipuð Dönum
og fslendingum, til að rannsaka reikn-
ingaviðskipti hinnar dönsku stjórnar við
oss. Hið óheutuga fyrirkomulag á stöðu
ráðgjafa vors var annað umtalsefni
þingsins hjer að lúlandi, enda veilli
þetta fyrsta þing eptir stjórnarbótina
næga reynslu fyrir þvf, að það fyrir-
komulag má eigi án vera bráðra bóta.
Ilefði að líkindum mátt að miklu leyti
komazt hjá hinu óþægilega og vafnings-
sama kláðaþrasi á þinginu, efþarhefði
verið til andsvara maður, sem gat talað
afdráttarlaust í stjórnarinnar nafni, og
með fullri ábyrgð fyrir þinginu.
Jafnvel þótt íslandsráðgjafinn sje f
einni og sömu persónu og einn af
dönsku ráðgjöfunum, verður að geta
þess hjer meðal fslenzkra frjetta árið
sem leið, að nvr maður komst í þessa
tign, um það leyti sem árið var hálfnað,
í stað Kleins, stjórnarskrár-«föðurins».
Hinn nýji ráðgjafi heitir Nellemann, pró-
fessor f lögum við háskólann í Kanp-
mannahöfn og landsþingismaður, að
vfsu valinkunnur maður og einhverorð-
lagðasti vísindamaður f sinni fræðigrein
á Norðurlöndum, en fjarstæður hefir
hann verið talinn flokki framfaramanna
f Danmörku. Oss íslendingum er hann
lítl reyndur enn, enda er líkara, að
ráðgjafar vorir verði s^int.svo lang-
gæðir í tigninni, ef þeir eiga að verða
áfastir dönsku ráðgjöfunum, að tími
verði til að reyna þá.
— ( stjórnardeilu vorri við hina dönsku
stjórn hafa danskir blaðamenn sumir
lengi haft það lag, til að gjöra vorn
málslað sem ískyggilegastan, að eigna
þras þetta þjóðlegri óvild vorri við
17
bræður vora, hina dönsku þegna kon-
ungs vors, er einslakir menn hafi kveykt
og alið með vjelum og klækjum, og er
eigi trútt um, að nokkrir vor á meðal
hafi orðið til að ganga f lið með þeim,
sjálfsagt óviljandi, með þvf að slengja
saman stjórnmálaviðureigninni og við-
skiptum beggja þjóöanna að öðru leyti.
Af þeim toga er það spunnið, að koma
konungs hingað i hitt eð fyrra átti að
eyða allt f einu öllu stjórnmálaþrasinu,
átti að mýkja svo skap vort og blíðka,
að vjer gleymdum sökum vorum á hend-
ur stjórninni f Danmörku. Á sama
hátt litu þessir menn á þjóðhátíðargjöf
Kaupmannahafnarbúa, likneski Thor-
valdsens, sem var afhjúpað hjer i höf-
uðstaðnum á afmælisdag hans 19. nóv.
f. á., og sömuleiðis á samskotagjafir
konungs vors og annara Dana, handa
öskusveitafólkinu f Múlasýslum; gætandi
eigi þess, að slík hjálpsemi við bág-
stadda menn á ekkert skylt við stjórn-
arviðskipti, enda láta bæði Danir og
aðrir hana koma engu sfður niður á
þjóðum, sem slanda þeim mjög fjarri,
bæði að kyni og stjómtengdum. Sams-
konar hjálpsemi og vinahót höfum vjer
fslendingar og leitast við að sýna ein-
mitt Dönum, eptir vorum veika mætti,
þegar þeir hafa orðið fyrir einhverju
óláni, og það þótt vjer ættum f megn-
asta þjarki við þá, ut úr fornum og
nýjum skuldaskiptum og stjórnarmálum
vorum, og höfum hvorki búizt við nje
ætlazttil, að slíkt hefði nein veruleg áhrif
á þá viðureign/ Að ætlast til að vina-
hótin eða bræðralagið komi fram f þvf,
að sleppa rjetti sfnum og gjöra sig að
undirlægju, nær engri átt; bræðralagið
gelur því að eins orðið fullkomið, að
því fylgi algjöriegt jafnrjetti. —
Vjer megum eigi ljúka svo þess-
um eptirmælum, að vjer látum þess ó-
getið, að land vort átti árið sem leið
að sjá á bak nokkrum meðal nafnkennd-
ustu merkismanna vorra. |>að voru þeir
Jón Guðmundsson, málaflutningsmaður
Og ritstjóri þjóðólfs, Fjetur Havstein,
amlmaður, og Jósef Shaptason hjeraðs-
læknir. Máttu þeir allir heita mikil-
menni, eptir þvf sem hjer er að skipta,
en voru hnignir að aldri og fjöri,. er
þeir fjellu frá. Jón Guðmundsson stóð
lengst æfi sinnar sem hetja f brjósti
fylkingar undir þjóðinerkjum vorum, og