Ísafold - 04.02.1878, Blaðsíða 3

Ísafold - 04.02.1878, Blaðsíða 3
ÍSAFOLD. A/g78 erum og' að nokkru leyti á sama máli og hann um vin okkar „Styrbjörn“, en munum þó leyfa oss að bseta hjer apt- an við nokkrum orðum um málstað hans og fleira þar að lútandi, raunar öllu fremur til þess að reyna til að skyra betur sum atriði málsins m. fl., er oss virðist áríðandi að almenningi verði sem ljósust, heldur en til þess að bera hönd fyrir höfuð „Styrbirni11; því að það er hvorttveggja, að hann er eigi svo hart sóttur hjer, að þess gjörist þörf, enda mundum vjer, ef því væri að skipta, trúa honum bezt fyrir því sjálfum. En sakir rúmleysis getur speki (!) vor eigi komið fyr en [í næsta bi.] Nýr ritdómari. „Norðanfara“ hefir áskotnazt nýr ritdómari, er hann auðkennir með E. j3. Hann hefði eigi þurft þessarar auðkenn- ingar. „Málfærið, sumir sögðu, Segja til hver þú ert“. Engum, sem er sá lánsmaður að þekkja hinn fyrverandi forstöðumann landsprentsmiðjunnar í Reykjavík og yfirprentara yfir öllu ís- landi, nú stór-prentsmiðju-eiganda, eig- anda og stjórnanda „þrekvirkis“-prent- smiðjunnar frægu (sbr. þ. á. „pjóðólf', bls. 20), getur dulizt, að þessi nýi ritdómari er enginn annar en sá hinn þjóðkunni menntamaður (!) „hvers“ nafn uppljóm- ar hvern snepil, er frá þeirri glæsi- legu stofnun hefir „á þrykk út geng- ið“ í heilan mannsaldur, eða fram undir það. — Hann Einar þórðar- son orðinn ritdómari ! — Að vísu birt- ist í jýjóðólfi rjett fyrir jólin í vetur (21. desbr.) dálítil ritfregn, auðsjáanlega eptir sama vísindamann, um „Barna- gullið“ með myndunum sjö þeim hin- um fögru, er hann hefir sjál'fur gefið út [ogsamið?], en sett framan á það til gyllinga, að yfirkennari H. Kr. Frið- riksson •— höfundur bezta stöfunar- og Uppgötvan Leverriers. (Niðurlag). Úranus fannst árið 1781 — eigi fyr, — af Herschel, enskum stjörnu- fræðing miklum og nafntoguðum. Hann er 84 ár á leiðinni umhverfis sólina. Ár- ið 1846 voru því stjörnufræðingar eigi búnir að sjá til hans alla leið, en höfðu þó reiknað braut hans fyrir löngu, af því að þeir þekktu aðdráttarafl sólar- innar og reiknuðu út, hvað mikið mun- aði um átak hinna jarðstjarnanna, þeirra er þá voru mönnum kunnar. En brátt urðu stjörnumeistarar þess varir, að Úr- anus hagaði eigi göngu sinni alveg eins og þeim hafði reiknazt að hann mundi gjöra og hlyti að gjöra. þ>eir reiknuðu upp aptur og aptur, og fundu enga lestrar-kversins, sem vjer eigum — hafi lesið það yfir, þar sem áminnzt Barna- gull er kallað vandaff stöfunarkver, ó- dýrt, og prýði að myndunum í því, jafn- vel þótt hver heilskyggn maður, eða jafnvel hvert barn, sjái, aff hinn ytri frágangur á því er hraklegur [Um hinn innra má geta nærri], með því ovandaðasta af öllu því hroðvirknis-rusli, er sjest hefir frá framangreindri þrekvirkja - prent- smiðju, aff kverið er óhæfilega dýrt eptir kostnaðinum til þess [— myndirnar, sem eiga að hafa hleypt kostnaðinum fram, eru flestar teknar úr gamalli ruslaskrínu prentsmiðjunn- ar sjálfrar, þar á meðal nokkrar erfðafje frá Hrapps- eyjar-prentsmiðjunni! —], Og- Clð myndirnar, Hrappseyjarmyndirnar að minnsta kosti —hinar eru eptir vonum—eru hneyxl- anlegar ómyndir, nema gufuskips- myndin, sem hann Pay útflutninga- fulltrúi hafði í auglýsingunum sínum í blöðunum í fyrra, og útgefandinn hefir tekið hjá honum, líklega að láni. En varla mun nokkrum manni hafa til hugar komið, að þetta væri fyrirboði annars meira, sem sje þess, er nú renn- ur upp úr norðrinu, í „Norðanfara11 17. nóvbr f. á., líklega af því, að „pjóð- ólfur11 hefir eigi viljað verða svo auðsveipinn þjónn hins volduga prent- ara síns, að bera á borð fyrir almenn- ing þennan kostulega ávöxt anda hans, heldur en af því, að höf. hafi gryllt í hið forna spakmæli, að „enginn verður spámaður í sinni fósturbyggð11, og því leitað í annan landsfjórðung. J>essi dómadags-dómur, er eigi birtist nema upphafið á, virðist eiga að verða ein- hver allsherjardómur um flesta íslenzka rithöfunda og flestar ritsmíðar hjer á landi um vora daga. Hann byrjar, sem vera ber, á stóru-spámönnunum, tveim helztu rithöfundum vorum, en steypir sjer samt alltíeinu niður í flokk hinna smærri, og þar verða þá fyrir honum „gamli11 (þjóðólfur og ísafold. villu hjá sjer; niðurstaðan varð jafnan hin sama. Gátu þeir sízt í því skilið, hvernig þessu viki við, nema svo væri, að einhverstaðar í geimnum fyrir utan Úranus væri enn ein jarðstjarna, og henni væri um að kenna óregluna • á braut hans. En þar var ekkert að sjá, í beztu sjónaukum, —■ ekkert nema tóm- an geiminn. þ>ó voru stöku stjörnu- meistarar fulltrúa um, að svo hlyti að vera; þar hlyti að vera einhver draug- ur á ferð, þótt hann sæist eigi. Bessel í Königsberg var kominn á rekspöl að finna hann með reikningi, eins og Le- verrier gjörði síðan, en hann dó skömmu áður, á bezta aldri. Uppgötvan Leverriers var samt sem áður hið mesta frægðarverk, og róma mestu talnameistarar reiknings-skarp- leik hans. Hann reiknaði, hvar draug- ur þessi hlyti að vera staddur, úr því að hann gæti ónáðað Úranus, eins og hann gerði; hversu hart hann færi á 11 Til þess að dæma rjett, þarf bæði vit og vilja, eins og allir vita. Vitiff þessa dómara látum vjer liggja milli hluta, og þurfum raunar heldur eigi að leggja neinn dóm á viljann, þar sem nefnd blöð eiga hlut að máli, með því að vjer göngum að því vísu, hvað flestir muni ímynda sjer um hann, er þeir gæta þess, að Isafold hefir brotizt undan ríki hins há-volduglega yfirprentara og komið sjer upp nýrri prentsmiðju, jafn- hliða hans, og þannig að líkindum gjört enda á einveldi hans og einokun- arvafdi, en að þ>jóðólfur hvílir enn spakur í hans föðurslcauti; — hvað Ijúft honum muni vera það, skulum vjer láta ósagt. [Niðurlag síðar]. Mikils þótti þeim við þurfa. Skarphjeffinn. í Nf. stendur stutt grein um alþing- ifekosning síra Arnljóts, á Fossvelli í vor, er var, og hefir bæði Norðl. (T. Eyfirð- ingur) og Skuld (P. Olafsson) ætlað sjer að kveða þá grein niður til fulls. þ>essi 2 blöð hafa skipt þannig með sjer verkum, að Norðl. vill halda uppi ágæti síra A., sem verðandi þingmanns, en Skuldar-greinin ágæti höfundarins (P. 0.) sjálfs; og þó mjer komi eigi í sjálfu sjer við, að svara greinum þess- um, þá verð jeg þó að fara nokkrum orðum um þær, þar eð jeg þykist sjá það á ýmsu í báðumgreinunum, að mjer er ætluð Nf.-greinin. í Norðl.-greininni ersami andi og mergur, erjafnan hefir verið í því blaði, og er því líklega of- ráð fyrir mig að svara öðrum eins prje- dikara og T. Eyfirðing, sem talar af svo mikilli andagipt, að hann að voru áliti, hefði heldur átt að titúlera sig því virðu- lega nafni: Tómas, postuli Eyfirðinga, en þar sem hann, líklega „af sannri meðaumkun hjartans11, aumkar mig fyr- irþað aðjeg skuli eigi hafa haft kosn- ingarrjett, þákann jeghonum og sögu- manni hans þökk fyrir hjartagæzkuna, enda hefi jeg eigi öðru þar til að svara, en að jeg eigi það að þakka hinni skörpu dómsgreind síra Stefáns Halldórssonar, sem sjálfsagt má álíta jafnoka Tómas- ar postula. Aptur á móti verður T. að braut sinni og hvað þungur hann væri. Jafnfrægan sigur hafa vísindin sjaldan eða aldrei unnið. J>arna finnur mað- ur, með tómum reikningi, með andans auga einu saman, jarðstjörnu, sem er 600 miljónir mílna burtu frá honum ! [Skrásett eptir „Morgenbl.11 danska (sept. 1877) að mestu leyti, og ætlað alþýðu, en eigi „stúdeniðum;‘ mönnum, er allir þekkja þessa einkar-merkilegu og frægu uppgötvan, og náttúrulög þau, með fleiru, sem hjer er lýst].

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.