Ísafold - 21.12.1880, Page 1

I S A F 0 L D.
VII 32.
Reykjavík, þriðjudaginn 21. desembermán.
1880.
Utdráttur úr skýrslu búfræðings
Ólafs Ólafssonar.
(Niðurl. frá bls. 121).
4. Álptaver.
Allar jarðir í Álptaveri liggja meira
eða minna undir sandfoki, að undan-
teknu prestssetrinu Mýrum. hó er
Hraungerði mest hætta búin af sand-
foki vestan af Mýrdalssandi.
5. Mýrdalur.
Hjer er það sjer í iagi Hafursá, sem
skemmir einna helzt tún og engjar
bæjanna Steigar, Ketilsstaða, Skeiðflat-
ar og, ef til vill, Hvols. Gjörði jeg þá
áætlun, að til þess að veitá Hafursá,
sem er jökulvatn og á stundum brunar
áfram með jakaburði, þyrfti að grafa
400 faðma langan skurð, að tenings-
máli 1111 teningsfaðma, hver tenings-
faðmur á 3 kr., í allt 3333 kr., samt
140 faðma langan flóðgarð, að tenings-
máli 323 teningsfaðma, hver á 3 kr., í
allt hjer um iooo kr., samtals hjer um
bil 4400 kr.
Sandarnir eru yfir höfuð vikur og
brunasandar, sem, þótt þeir nú komi
frá sjó, eru upprunalega frá fjöllum
sprottnir, jöklum og eldgosum. hafa
vötnin flutt þá til sjávar, en sjórinn skil-
ar þeim aptur á land upp. Er í sandin-
um nokkur urtafæða, sem sjest á ný-
græðingi þeim, er hvervetna kemur
fram, þar sem ekki er sandfok, t. d. í
Landbroti og austanverðu Meðallandi.
þ>að þarf ekki að taka það fram, hversu
skaðlegt það er að skera mel, slá blöðku,
rífa busku og sumtag. þ>ví með þessu
er burtnumið viðnámið gegn sandfok-
inu. Melur, blaðka, buska og sumtag
er allt sama jurtin (Elymus arenarius).
Melurinn er stöngin, blaðkan, blöðin,
buskan hinar fúnu og yngri, on sum-
tagið hinar eldri og grófari tágar og
rætur. þ>egar þetta hverfur, er öll vörn
gegn sandinum einnig horfin. Og hvort
menn eða skepnur eyða melnum, kem-
ur app á sama. Verði þvi nokkurstað-
ar gjörð tilraun til þess að stöðva sand-
fokið, þá er fyrst og fremst nauðsyn-
legt að friða melinn gjörsamlega, bæði
fyrir mönnum og skepuum. Slíkar til-
raunir ætti, að ætlan minni, helzt að
gjörast 1. í Hraungerði í Álptaveri og
2. Kirkjubæjarklaustri á Síðu.
Hraungerði liggur mjög undir sand-
foki vestan af Mýrdalssandi, sjer í lagi
síðan vötn þar, er Kælarar heita, breyttu
farveg sínum. Hefir sandurinn á síðast-
lignum 7 árum eyðilagt allt það gras-
lendi, er var fyrir vestan túnið, og nú
í 2 ár tekið af tvær dagsláttur af tún-
inu og skemmt það allt. Eru fyrir
sunnan Hraungerði þjettir melakollar
og sandfokið því miklu minna. Mætti
hjer sá í sandinn þeim grastegundum,
er vaxa í sandinum. En — hið fyrsta
og nauðsynlegasta er að friða plássið.
Hef jeg mælt þar út 2000 ferhyrnings-
faðma til afgirðingar. Ætti girðingin
að vera úr timbri (skíðgarður) og myndi
hún úr rekavið, sem fæst á fjörum lands-
sjóðsins, varla nema meira en 2 kr.
faðmurinn, eða fyrir 180 faðma 360 kr.
Katla vofir yfir öllu þessu svæði, en—
hvervetna er eitthvað að.
Á Kyrkjubæjarklaustri virðist einnig
rjett að gjöra ætti tilraun, með því að
veita ánni Stjórn yfir hina svo kölluðu
Klaustursanda. Má veita ánni tvær leið-
ir. 1. Sje henni veitt þvert yfir sand-
ana, þá þarf að byggja 3978 feta lang-
an, 5 feta háan (að meðaltali), að neðan
52 feta og að ofan 8 feta breiðan fióð-
garð, eða samtals rúma 2762 tenings-
faðma, á 5 kr. faðmurinn, eða í allt
kr. 13812,50. 2. Svo má og veita ánni
ofar. þ>yrfti þar 8 feta háan, 37 feta
þykkan og 1755 feta langan garð, alls
rúma 2369 teningsfaðma, hvren á 4 kr.,
eða samtals kr. 9479,20; enn fremur
þyrfti 1853 feta langan, rúmra 4. feta
djúpan, í botni 20 feta, og að ofan 37
feta breiðan skurð, alls 1104 tenings-
faðma, hver á 1,50 kr., samtalskr.1656.15,
og lagt við garðkostnaðinn kr. 11135 35,
Á skurðurinn að geta flutt iootenings-
fet vatns á hverri sekúndu, og nægir
það vatnsmegn á 450 dagsláttur. Og
setji maður kostnað af verkfærakaup-
um og verkfærasliti 2 kr. á dagsláttu
— en sandarnir eru 600 dagsláttur, —
þá bætast við nokkur útgjöld. Hvernig
sem því nú líður, hvort kostnaðurinn
Um
ínögulegleika akuryrkju á íslandi
ritað af
Hannesi biskupi Finnssyni.
(Niðurlag frá bls. II6).
Menn bæta jörðina upp á margan
máta, hvar af þeir sjerlegustu eru eptir-
fylgjandi: i. Votan akur og víðlend-
an, með þvi að grafa gegnum hann
djúpar grafir, svo margar sem þarf,
bæði þvert og endilangt, en því, sem
upp úr gröfunum er tekið, skal kast-
ast upp á akurinn. til að hækka hann,
og sjá svo til, að vatnið geti hindrunar-
laust runnið frá. þ>essi er ein sú allra-
nauðsynlegasta forbetrun. Sje hún for-
sómuð, kann allt annað ekkert að
hjálpa. 2. með plægíngunni verða menn
að forbetra akra, eða hvað betra er,
með að pæla jörðina upp og berja
moldina. þetta er betra en nokkur á-
burður og ætti í leirjörð, eða í fyrsta
sinni eitt akurlendi er brúkað, að ske
fyrst á haustin. og síðan aptur á vor-
in, þegar moldin er vel barin, gefur
hún frækorninu allan sinn frjóvgunar-
krapt, ræturnar ná að útbreiðast, og
draga til sín þennan krapt, loptið með-
deilir jörðunni þess betur sína frjóvgun,
illgresið minnkar, kornið vex fljótar og
verður fyrr fullkomið, og kornsker-
an betalar loksins ríkulega ómakið.
3. með að blanda saman aðskiljanleg.
um jarðartegundum. þ>etta er einnig
mjög nytsamiegt, því það sem skaðleg-
ast er við eina jarðartegund, er þvert
á móti við eina aðra, þar fyrir báru t. d.
egypzkir sand í sína akra, eptir að áin
Níl var hlaupin af, og hafði skilið eptir
mikla leirbleytu. Áburður er ein teg-
und af þessari jarðarblandan, hvar með
raenn forbetra magra og harða akra.
Áburður (mykja) gjörir tvennt, að feita
akurinn og leysa hann; mold er nógu
feit, og sandur nógu laus, þar fyrir er
það helzt leirjörð, sem hefir gagn af
áburði. En þar mykjan, sje hún of
mikil, gefur strá en ekki kjarna, og
óbrunnin mykja orsakar mikið illgresi,
svo hata þeir stóru akuryrkjumeistarar,
Túll og Du-Hamel forkastað áburði á
akra, en í hans stað útheimta þess fleiri
plægingar. þ>etta kennir, að menn í
hið minnsta brúka mykju varkárlega á
nýjum og feitum ökrum, eða jafnvel
aldeilis ekki.
Jeg vil ekki fleíra tala um þessar eða
aðrar forbetranir, heldur minnast lítið
á sáninguna, og það sem þar til heyrir,
og er þá fyrst fræið. Margir hafa gefið
ráð og reglur, hvaðan vjer skyldum það
fá, sem að sönnu eru góðar, en ekki
ætíð hægt eptir þeim að lifa. Sumir
vilja fá það frá Eæreyjum, aðrir frá
Finnmörkinni. sumir frá Guðbrands-
dölum í Noregi, aðrir _ frá Sunnmærí,
og nokkrir jafnvel frá íslandi. Frá ís-
landi? já, Skaptafellssýslukornið ætti
að útbreiðast um landið betur, og verða
með ræktaninni að höfrum, byggi eða
rúgi. Látið yður ekki koma þetta svo
undarlega fyrir; þar stærstu lærðir menn
og heil academia, eru enn nú á tvenn-
slags meiningum, hvort ekki vaxi upp
hafrar, þar sem sáð er rúgi, og þvert
á móti. því kynnu þá eigi sandhafrar
verða að rúgi? Jeg þori ekkert í þessu
að segja, en mín einföld triíárjátning er
sú, að hvað sem maður sáir. muni hann
uppskera, og svo sem af ernum koma