Ísafold - 15.11.1881, Síða 1

ÍSAFOLD.
VIII 27-
Reykjavik, þriðjudaginn 15. nóvembermán.
1881.
SKYRSLA
ÓLAFS BÚFRÆÐINGS ÓLAFSSONAR,
TJM FERÐ HANS SUMARIÐ 1881
UM ÁRNESS-, RANGÁRVALLA-
OG SKAFTAFELLS-SÝSLUR.
Framhald frá bls. 105).
Er jeg hafði aflokið sáningunni o. s. frv.
í Hraungerði, 20. júní, fór jeg þaðan og aust-
ur á Síðu og Fljótshverfi. Kom jeg þaðan
aptur og að Hraungerði h. 4. júlí. Daginn
áður (3. júlí) hafði verið stórviðrisrok á land-
norðan, með mold og sandfoki. þ>á sá jeg
aðeins lítinn vott af spírum á skógfræi,
einnig hafði svigaviðnum farið vel fram,
einkanlega þeim, er var í garðholu þeirri,
sem heima er við bæinn. Sandurinn var
htið eitt farinn að koma í suður- og norður-
horn girðingarinnar. Fór jeg þá þaðan h.
5. júlí og vestur í Mýrdal, hvar jeg dvaldi
tilll. s. m., aðjeg fór enn austur aðHraun-
gerði, (þ. 10. var jeg veðurfastur á Höfða-
brekku, ásamt öðrum fleirum, af ofviðri á
landnorðan, með óttalegu sandfoki). þá sá
jeg ekki alllítinn vott þess, að grasfræið
hafði komið upp, reyrgras, stinnblaðað vin-
gull og sandmelgrasið, en hvítt hvingras
hafði ekki uppkomið; einnig var þá skóg-
fræið vel og jafnt upp komið, en svigaviðn-
um hafði lítið farið fram þennan tima.
H. 12. s. m. var rok á útsunnan; reif þetta
veður upp hinar veiku grasspírur, sem stóðu
svo yndislega deginum áður, en hafa nú
ekki lengur getað varizt, er stormurinn kom
svona fljótt þvert á móti. A sandmelgras-
inu gat heldur ekki þetta veður unnið eður
skógfræinu, enda var þá ekki búið að taka
mosann af skógfræinu, er jeg hafði yfir það
breitt; en þessa daga, er jeg nú dvaldi í
Hraungerði, 11.—14. júlí, tók jeg mosann
af, því allt skógfræið var nú svo vel og jafnt
uppkomið, að jeg þorði ekki að hafa hann
lengur yfir því.
Arferðið sem af er sumrinu, hefir verið
hið erfiðasta, svo lítil von hefir verið, að ó-
kunnar tilraunir geti heppnazt, þar allur
grasvöxtur er í versta lagi; bæði á túnum
og valllendi, er enn sumstaðar vart griphagi.
Svo er óáranin mikil, að helzt lítur út fyrir,
að flestir maturtagarðar ætli að bregðast.
Arfinn, hið alkunna illgresi í görðum manna,
hefir enn ekki getað vaxið.
J>ví miður varð jeg nú að fara vestur í
Rangárvallasýslu 0. s. frv., þótt jeg sæi
nauðsyn til bera, að vera í Hraungerði, til
þess að hirða hinar ungu plöntur, en til
þ'ess hafði jeg enga heimild, og svo líka
þótti mjer blettur þessi allt of lítill, til þess
að á hann legðist svo mikill kostnaður,
sem að jeg dveldi þar sumarlangt. Yarð
jeg því nú að skilja við plönturnar upp á
von og óvon, að jeg fengi nokkurn tíma að
sjá þær aptur.
f>á er jeg kom að vestan aptur, 8. sept.,
fullvissaðist jeg fljótt um það, er jeg áður
hafði ímyndað mjer, og fór jeg hálft um
hálft að iðrast eptir, að jeg hafði ekki tekið
mjer það »bessaleyfi« að dvelja sumarlangt
í Hraungerði; en #sá, sem er öðrum háður,
er ekki sjálfráður«., Var nú allt skógræið í
girðingunni einnig útdautt, og hafði það
auðsjáanlega visnað af hita og þurki, þar
enginn var til að hirða og vökva það; sá
maður enn, hversu vel þær höfðu upp kom-
ið, planta við plöntu, en nú allar visnaðar,
hver á sínum stað. Að eins 30—40 plöntur
af »pinus montana« eru enn lifandi, og hafa
þær auðsjáanlega komið upp eptir að megn-
ið af hinum var litdautt. Lítið af þeim
hefir sandi kafizt. Sandmelgrasið er enn
vel lifandi, en nokkuð af því hefir sandi
orpizt. Svigaviðnum hefir farið allvel fram,
einkanlega hefir salix viminalis vaxið mest.
Hver tegund hefir vaxið mest á hæð, það
sem nu greinir: hæst. sett niður. lifandi.
Salix smithiana 8.5" .. 15 st. . .. 11 st.
vittelina . QO 0 ...20—. -.11 —
laurifolia. 2.5" ..18 — . .. 5 —
viminalis aug.f. 13.0" ..20—. ..20 —
laurina ... 4. " ... 18—. ..23 —
caspica... 12. " ...13—. .. 4 —
Merkið " á eptir tölunum þýðir þuml., og
er 1 fet = 10 þuml. (Málið er desimalt).
Aður jeg skil alveg við þessa girðingu,
skal jeg geta þess, að jeg dagana 12.—13.
sept. plantaði þar í suðurhomið á girðing-
unni, 1 hest af sandmelgrasi, og var það
nóg á 414 □ fet. Hvernig þetta heppnast,
veit jeg ekki enn, en þar mig vantaði hið
nauðsynlega verkfæri, plöntunarspaðann, í
hvers stað jeg varð að brúka pál, gat jeg
ei sett plönturnar svo djúpt, er jeg vildi, en
að öðru leyti gætti jeg þeirrar reglu sem
tfðkast á Jótlandi.
1 garðsholu þeirri, sem heima er við bæ-
inn, og sem einnigí er hrein sandjörð, standa
allar plönturnar ágætlega vel, einkanlega
fjallafuran (pinus montana). Hvítt greni
(abies alba) stóð einnig allvel, en þó ekki
eins. Svigaviðurinn (salix) stóð einnig
mjög blómlegur. á hæð: Hafði hver tegund vaxið hæst. settniður.
Sahx smithiana . ....17.5" ... 8st. lifandi öll.
viminalis aug.,.18.5" ... 4
laurina ....10.0" ...4
laurifolia... .... 7.0" ... 4
vittelina ... ...12. 5" ...3
Salix caspica dó þegar út á fyrstu vikunni
í vor.
2. f>á er jeg hafði aflokið æflunarverki
mínu í Hraungerði, 20. júní, fór jeg austur
í Meðalland, Síðu, Fljótshverfi og Skaptár-
tungu, í þeim tilgangi, að veita tilsögn, ef
bændur vildu nota hana, í því sem kunn-
átta mín tilnær í búnaðarlegu tilliti. Kom
jeg á þessari hringferð minni á 5 bæi í
Leiðvallahreppi og 16 í Kleifarhreppi.
|>egar jeg kom að austan aptur, 4. júlí, kom
jeg að Hraungerði; hjelt jeg þá áfram h.
5. s. m. og vestur í Mýrdal. Kom jeg þar
á 5 bæi. Fór jeg þá austur aptur að Hraun-
gerði, 11. s. m., hvar jeg var um kyrrt til
h. 14. s. m., að jeg fór vestur í Mýrdal apt-
ur ; kom jeg þar þá á 6 bæi. Að kveldi h.
16. s. m., fór jeg yfir Sólheimasand. Hef
jeg þannig aflokið þessari hringferð minni
í Yesturskaptafellssýslu í þetta sinn á 26
dögum og komið á 32 bæi; allt eptir beiðni
ábúenda.
A engum þessara bæja hef jeg við verk
verið, hvergi byrjað á neinu verki, enda
voru flestir sem óðast að búa sig á stað í
kaupstaðarferðir og sumir þegar farnir.
Sinntu þeir því mjög lítið ferð minni; kom
hún þannig að miklu minni notum, en
hún hefði annars gjört, og svo hitt, að klaki
var enn svo mikill í jörðu að óhægt var til
verka; þannig gat jeg hvergi leitað að Ttió-
taki, til hlítar, fyrir gaddi (J—1 alin að
klaka).
Ahuginn er heldur ekki mikill enn, í bún-
aðarlegu tilliti, eður öðrum framförum, enda
eru þeir víst mjögfáir, er glæða hjer fegurð-
artilfinningu manna; þó er framfarahugur
víst töluvert að vakna, hjá allflestum, og
»mjór er mikils visir«. f>að er ekki von að
fólki, sem hjer er uppalið og aldrei hefir
hjeðan farið, fleygi áfram á menntunarinnar
vegi; á þessum útkjálka landsins, sem því
nær er öllum erfiðleikum undirorpinn. f>ar
sem allar samgöngur við önnur hjeruð lands-
ins, eru svo strjálar og allur tími eður því
nær allur, sem afgangser daglegum störfum
heyskap, skepnuhirðingu o. s. frv. fer í hin-
ar löngu og erfiðu aðdráttarferðir; svo sá
tími af sumrinu, sem annarsstaðar verður
notaður til jarðabóta fer hjer forgörðum.
f>á standa landþrengslin þeim mikið fyr-
ir framförum, þar nær því hver verður að
troða skóna ofan af öðrum. Verður því
hver og einn að streitast við a,ð halda lífinu
í sjer og hyski sínu, og þar við lendir sí og
æ. f>essi land- eða jarðþrengsli eru eðlileg
afdrif vatns og sands, því jarðirnar ganga allt
af úr sjer ár frá ári, bæði af sandi og vatni.
Verður iðulega að flytja bæina undan þess-
um ágangi, svo sífellt þrengist, t. a. m.
Grímstaðir í Meðallandi hafa þrisvar verið
fiuttir á þessum mannsaldri. f>egar nú býl-
um ekki er fækkað, þá fylgir það af sjálfu
sjer, að ábúendur jarða þeirra, er mest
ganga af sjer, verða að láta fjenað sinn ganga
upp á öðrum, en eptir þvi sem graslendið
gengur af sjer, verða skepnur einni^ að
fækka. Eptir því verður fólkið meir að
ræna sandinn eða rjettara, að lifa á og
nota sjer sem bezt rætur þær, er á sandin-