Ísafold - 25.05.1882, Qupperneq 2

42
málanna vönduð, og að það, sem rjett er og
landinu gagnlegt, hvort það kemur frá herra
Tr. G., mjer eða öðrum þingmönnum, verði
hvorki »bælt niður« með ofsa nje undirróðri.
2. Herra Tr. G. hefir sjálfur játað at-
hugaleysi sitt á þingi, og mætti með því
vera úttalað, væri ekki sú lagfæring á at-
hugaleysinu eptir þing, sem hann er svo
hróðugur af — bráðabyrgðalögin — væri hún
ekki enn þá ver hugsuð, en breytingartil-
lagan sjálf. Herra Tr. G., sem er þing-
maður, fœr ráðherrann til að gefa vt bráða-
byrgðalög ofan i ný út komin lög um sama
efni, sem löggjafarvaldið í heild sinni hefir
samþykkt; hann ýtir undir ráðherrann —
og hrósar sjer af—að misbjóða anda stjórn-
arskrárinnar, og bókstafnum með (11. gr.),
því það »bar enga bráða nauðsyn til« neinna
bráðabyrgða ráðstafana, ekki einu sinni frá
s j ónarmiði þingmannsins s j álf s,með því lands-
höfðingi var með þýðingu sinni á spítalalög-
gjöfinni (Stj.tíð. 1882, bls. 9—10) þegar bú-
inn að bjarga málinu fullt eins vel eins og
bráðabyrgðalögin frá 16. febr. þ. á. gjöra.
Með þessu ráðlagi sínu hefir þingmaðurinn
komið stjórninni upp á það eptirleiðis, ef
henni þykir eitthvað að einhverjum lögum,
sem frá alþingi koma, og ef einhver hlut-
samur þingmaður, sem er á ferð 1 Kaup-
mannahöfn, »allraþegnsamlegast skýrir Oss
frá«, að sú eða sú grein í ný út komnum lög-
um »muni ekki vera samkvæm því, sem al-
þingi ætlaðist til«, o. s. frv.—þá annaðhvort
að hafna þeim, og gefa út bráðabyrgðalög í
staðinn, eða staðfesta þau, og þá breyta þeim
jafnsnemma með bráðabyrgðalögum. það
er einn af hyrningarsteinum sjálfsforræðis-
ins, að stjórnin getur ekki breytt lögum,
sem frá þinginu koma, eins og hún hafði
heimild til meðan þingið var ráðgjafarþing.
Um þennan hyrningarstein hefir herra Tr.
G. fengið ráðherrann til að losa, og ráðherr-
ann hefir ekki verið seinn til að ganga á lag-
ið. Hafði herra Tr. G. nokkurt umboð frá
alþingi til þessa? Hann hafði umboð frá
neðri deild þingsins í öðru máli; hvað
hefir hann þar afrekað? Herra Tr. G., og
sá flugnahöfðingi, sem hefir komið þessari
flugu í munn honum—því varla mun herra
Tr. G. hafa tekið þetta, heldur en sumt ann-
að, upp hjá sjálfum sór—hafa með þessu
skriflega og munnlega bruggi við ráðherrann
gefið öðrum hlutsömumþingmönnumískyggi-
legt eptirdæmi og stjórninni undir fótinn að
gjöra sjer eptirleiðis, þegar svo ber undir,
dælt við löggjafarvald þingsins. Og þetta
hafa þeir gjört án nokkurs umboðs frá þing-
inu og alveg að nauðsynjalausu, svo »hin
síðari villan er orðin argari hinni fyrri«.
En—herra Tr. G. hefir gjört þettaíbeztu
meiningu. Hann samdi breytingartillöguna
góðu í beztu meiningu, og gjörir yfir höfuð
allt, sem hann gjörir, í beztu meiningu, ann-
aðhvort við landið, eða við einstaka menn.
fó jeg sje ekki samdóma sálmaskáldinu um
það, að »góð meining enga gjöri stoð«, þá
er hitt víst, að sjer í lagi í opinberum
málum þarf meira með. Hinni góðu mein-
ingu þarf nauðsynlega að vera samfara dá-
lítil sjálfstæð hugsun, þekking og festa.
Bessastöðum, 15. maí 1882.
Grimur Thomsen.
Nokkur orð
út af »Brjefi til íslendinga um lærða skól-
ann frá Velvakanda og bræðrum hans«,
rituð af
Benedict Gröndal.
(Niðurlag),
4, Ejórða orsökin til hnignunar skólans—
ef annars má svo að orði kveða, því höfund-
urinn álítur hklega allt sem hnignun, af því
hann lifir í Ideölum—er hið bágborna bók-
lega ástand í skólanum. Fyrrum hafði skól-
inn sölu bókanna á hendi, og þá vantaði
piltana aldrei bækur ; nú er sumstaðar í
bekkjunum ekki til nema níu eða tíu bæk-
ur handa tuttugu og allt að þrjátíu mönn-
um, og varla það. En hjer við bætist nú
einnig tregða sjálfra piltanna til að kaupa
bækurnar—kann ske höfundurinn vilji kenna
kennurunum um það? Einu sinni var kenn-
urunum skipað að panta bækur handa pilt-
unum, hverjmn í sinni grein; en svo gengu
piltarnir hópum saman aptur úr skaptinu
um að kaupa það sem pantað hafði verið,
svo jeg var nærri því kominn i mál út af
öllu saman, og þakka eg framvegis fyrir það
embætti. Yfir höfuð má segja, að i skólan-
um sje lesið á tómar skruddur, sem engum
manni getur verið ánægja í að ljúka upp;
það er eins og engum manni detti í hug, að
fallegar útgáfur og vel vandaðar bækur geti
örfað mann til að lesa þær—en eptir skoð-
unum höfundarins getur enginn Bector og
enginn umsjónarmaður skyldað pilta til þess
að hver eigi sína bók, því hvar er þá frelsið,
sem piltarnir eiga að hafa ?
það eina sem vjer getum vonast til, er að
alþingi skerist í málið og láti gjöra breyt-
ingar á reglugjörðinni. En reglugjörð fyrir
skólann verður að ná yfir meira en kennslu-
greinarnar; skólinn er meira en kennsla. Yfir
höfuð finnst mjereldri reglugjörðin betri, og
þykist eg engan meiða með þessum orðum.
Hvað það snertir, að piltar og umsjónar-
menn sendist á »verstu fúkyrðum# (brj. bls.
5—6.), þá er óhætt að fullyrða, að þetta eru
hrein ósannindi og rangur áburður bæði upp
á kennara og pilta; og enda þótt einhverju
sinni hefði slegið í hart, þá þekkjum vjer
nóg dæmi til slíks annarstaðar, og væri það
því síður furða að slíkt gæti orðið hjer á
landi, þar sem skólasveinar hafa miklu meira
frelsi og sjálfræði en annarstaðar. það er
merkilegt að taka »hinar óþvegnustu sögur«
(brj. bls. 2) fyrir svo góða og gilda vöru, að
þær sjeu berandi á borð fyrir almenning,
gefa mönnum rangar hugmyndir og stæla
pilta upp til óhlýðni og illsku. Hvað um-
sjóninni viðvíkur, þá er eg ekki fær þar um að
dæma; eg veit einungis það, að hægra er að
finna að öllu en bæta, og svo má allt níða
að í ekkert gott sjáist.
Hvað þennan Heegaard snertir, sem höf.
er að vísa til, þá þekki jeg ekki þá bók,
og held jeg fari ekki að vera mjer út um
hana. Kann ske nú eigi að fá handa oss
danskan umsjónarmann, eins og danskan
landlækni.
það sem jeg einkum vildi óska að stæði i
reglugjörðinni, er þetta:
1. Að burtfararprófið félli alveg burt, en að
rector gefi piltunum burtfararvottorð sam-
kvæmt frammistöðuþeirraum allan skóla-
tímann, eptir því sem einkunnabækurnar
greina. Eða, ef burtfararprófið ekki verð-
ur afnumið, þá
a, að það verði haldið í júnímánuði í sein-
asta lagi.
b, að fyrri hlutinn reiknist fylhlega með.
2. Að tröpputal allra fræðigreina verði jafnt,
svo engin verði tekin fram yfir aðra.
3. Að engin geometria verði kend í neðsta
bekk, og engin skript í skólanum.
4. Að þýzka verði kend í öllum bekkjum.
5. Að náttúrusögu-kennslunni verði haldið
áfram upp eptir til enda, en ekki hætt við
hana um langan tíma, eins og nú er gjört.
6. Að piltum verði gjört að strangri skyldu
að eiga allar kennslubækur, og fátækir
piltar styrktir til að eignast þær.
7. Að trúarbragðakennsla verði minnkuð.
Piltar verða ekki heiðnir fyrir það ; þeir
halda bænir kvöld og morgna og fara í
kirkju á ákveðnum dögum.
8. Að þær reglur fyrir skólann, sem undir-
skrifaðar eru af stiptsyfirvöldunum og nú
útbýtt meðal pilta, verði innifaldar 1 aðal-
reglugjörð skólans (með breytingum).
Fleira man jeg nú ekki að telja að sinni,
endabýst jeg ekkivið aðneitt af þessu verði
tekið til greina. Jeg skrifa einungis mínar
eigin hugsanir.
þessi orð hefi jeg ritað af því mjer var
sent brjefið, en síður af því, að jeg finni mig
svo mikið snortinn af því, sem í þvl stendur,
og bið jeg nú »Velvakanda« að virða á hægra
vegfyrir mjer, og eigi taka orð mín svo, sem
jeg hafi ætlað að styggja hann eður meiða.
3. maí 1882.
Nokkur orð um mislinga1.
Með því að hætt er við, að mislinga-
sýki berist út um land í sumar og sá
sjúkdómur er flestum ókunnur, álít jeg
nauðsynlegt, að gefa almenningi nokk-
ura lýsing á honum. Haustið 1868
barst þessi sjúkdómur til norðurlatids,
og gaf þá hjeraðslæknirinn áAkureyri
út lýsingu á honum eptir undirlagi
amtmannsins í norður- og austuramt-
inu, og er eptirfarandi lýsing að mestu
leyti samhljóða henni.
Mislingasýkin byrjar að öllu leyti á
sama hátt og kvefsótt: með hósta og
hæsi, stundum hnerrum, höfuðverk,
beinverkjum, magnleysi, rennsli úr nefi
og augum; augun þola ekki heldur
birtuna. Stundum skiptast á kulda-
og hitaköst, og börn fá stundum óráð.
Sumir fá tak fyrir brjóstið, aðrir kverka-
bólgu, en aðrir ógleði og uppköst.
Allt þetta getur verið með vægara
eða frekara móti, og varað skemur eða
lengur; vanalega helzt það nálægt 4
dögum, og að þeim liðnum fer að slá
út rauðum blettum um hörundið. peir
byrja optast nær um niðurandlitið, en
færast þaðan niður eptir öllum líkam-
anum. Blettirnir eru litlir, kringlóttir,
standa lítið eitt fram á hörundinu, og
optast má sjá því líkast sem ofurlitla
1) Tekið eptir lausu blaði, er hinn setti landlæknir
hr. J. Jónassen hefir látið prenta og sent hjer-
aðslæknunum til útbýtingar.