Ísafold - 14.03.1883, Page 1

Árgangurinn, 32blöð, kostar
3 kr. innanlands, en í Danm.,
Svíþjóð og Norvegi um 3*/2
kr., í öðium löndum 4 kr.
Borgisti júlim. innanlands,
erlendis fyrir fram.
ÍSAFOLD,

Auglýsin'gar kosta þetta
hver lína : aur.
inniend íraeð meginletri • .. 10
IIIIUUllUl \ * rl . • (með smaletn ... .. 8
• íMarímeðmeginletri- ..15
“ M smáletri...

.p'öntun er bindandi fyrir ár. — Uppsögn til áraskipta með tveggja mánaða fyrirvara.
X 6.
Reykjavík, miðvikudaginn
14. marzmán.
18 8 3.
Almenn kirkjusaga
frá upphafi kristninnar til vorra tíma,
höfundur:
Helgi Hálfddnarson,
1. hepti.
Reykjavík 1883.
Rit það, sem byrjar með þessu hepti,
er hin fyrsta almenna kirkjusaga, sem
rituð er á íslenzkri tungu. jþað er mik-
ilsvert fyrir islenzkar bókmenntir og
sjerstaklega fyrir guðfræðisþekkingu
vor íslendinga, að eiga von á að eign-
ast ritaða á vorri tungu sögu kristn-
innar, eina aðalfræðigrein guðfræðinnar.
Höfundurinn á því meiri þakkir skilið,
þegar þess er gætt, að hann hefur enga
fyrirrennara að styðjast við, sem samið
hafi almenna kirkjusögu á íslenzku á
undan honum; hann er hjá oss hinn
fyrsti, sem brýtur isinn í þessu efni,
en það er jafnan erfitt og vandasamt
verk. Af því að ekki liggur enn þá
fyrir af þessu riti nema fyrsta heptið,
er ekki unnt að kveða upp álit um það
í heild þess. En eptir því sem þetta
fyrsta hepti er úr garði gjört bæði að
efnisvali, niðurskipun, meðferð á efninu
og orðfæri, og með því að telja má
víst, að höfundurinn muni halda áfram
í sama anda og í sömu stefnu, er það
fyllsta sannfæring vor, að þetta kirkju-
sögurit muni verða ekki að eins ágæt
kennslubók fyrir stúdenta prestaskólans,
heldur og bók, sem bæði lærðir menn og
leikir munu hafa fróðleik og ánægju af
að lesa. þ’ví þó meðferð höfundarins
og niðurskipun á efninu í riti þessu sje
vísindaleg og fullnægi vísindalegum
kröfum, þá hefur honum að voru áliti
tekizt fimlega að sameina hið visinda-
lega og alþýðlega, og að haga frásögu
sinni og efnisútlistun svo, að bókin
verður fullskiljanleg hverjum greindum
alþýðumanni. Orðfærið er lipurt, frá-
sagan ljós og gagnorð, og það svo, að
höfundurinn segir víða frá jafnmiklu
efni á einu blaði í bók sinni, eins og
lesa má í mörgum kirkjusögum að teygt
er sundur á mörg blöð (sbr. t. a. m. §
5 og § 6 um upphaf kristninnar á Gyð-
ingalandi og í heiðnum löndum, § 16
og § 17 um guðsþjónustuna, siðferðið
og kirkjuagann §19 um samhljóðun og
stefnumun hinnar postullegu kenningar,
§ 33 um einingu kirkjunnar og stöðu
Rómabiskups o. s. frv.). þ>au tíma-
skipti, sem höfundurinn hefur sett, og
ætlar að fylgja í frásögu sinni, verðum
vjer að álíta mjög heppileg, því að þau
eru byggð á lífskjörum kirkjunnar
sjálfrar; en það er galli við sumar
kirkjusögur, jafnvel frá síðari tímum,
að tímabilaskiptin virðast að vera sett
þar stundum næstum því af handahófi,
en ekki vera miðuð við aðalstöðvarnar
í gangi kirkjulífsins sjálfs.
Sumir lesendur þessa heptis kunna,
ef til vill, að sakna þess, að í inngang-
inum er sleppt sumum þeim atriðum,
sem menn vanalega finna tilgreind í
almennum kirkjusögum, t. a. m. atrið-
inu: um samband kirkjusögunnar við
náskyldar vísindagreinir, um undirstöðu
(fontes) kirkjusögunnar, og hjálparvís-
indi (subsidia) hennar; enn fremur at-
riðinu: um þær fræðigreinir, sem kirkju-
sagan gefur yfirlit yfir og tekur inn í
sig í stuttu ágripi, en sem stundum eru
útlistaðar á yfirgripsmeiri hátt eins og
sjerstakar fræðigreinir, t. a. m. kristni-
boðssagan, saga trúarlærdómanna, trú-
arjátningarfræði (Symbolik), hin kirkju-
lega fornfræði (Archæologi), o. s. frv.
En til þessa má svara: að þar eð þetta
rit meðfram er ætlað til þess, að vera
kennslubók fyrir stúdenta á prestaskól-
anum, þá gefst kennaranum tækifæri
til að fræða lærisveinana um þessi at-
riði í hinni munnlegu tilsögn í kennslu-
tímunum, og að því er aðra lesendur
bókarinnar snertir, þá er höfundinum
innanhandar, ef honum svo lízt, að til
færa þessi atriði aptan við kirkjusög-
una í eptirmála. í yfirlitinu yfir helztu
kirkjusögurit að fornu og nýju (§ 4.)
finnst oss, að geta hefði átt meðal
kirkjusöguritara á 18. öld hins nafn-
fræga guðfræðings J. L. Mosheim í
Göttingen ý 1755, sem segja má um,
að gjört hafi tímaskipti í niðurskipun
og meðferð á kirkjusögunni, og þess-
vegna er talinn að maklegleikum mesti
kirkjusögusnillingur þeirra tíma, og
sumir hafa jafnvel kallað hann „föður
hinnar nýju kirkjusögu“. Aðalkirkju-
sögurit hans: institutionum historiæ
ecclesiasticæ antiquæ et recentioris
libri IV, er og verður jafnan eitt hið
fremsta snildarrit meðal kirkjusögurita.
Vjer orðlengjum ekki framar um
þetta fyrsta hepti í einstökum atriðum,
en lýsum því áliti voru um það yfir-
höfuð, að það sje trygging fyrir því,
að kirkjusaga herra H. Hálfdánarson-
ar muni verða íslenzkum bókmenntum
til mikils sóma. Áframhaldsins biðum
vjer því með eptirvæntingu og tilhlökk-
un, og óskum þess, að höfundinum
gefist tækifæri til, að geta lagt ritið
allt sem fyrst fyrir almennings sjónir.
Á landa vora, sem eru hneigðir fyrir
sögulegan fróðleik, skorum vjer, að
þeir láti sjer umhugað um, að útvega
sjer og lesa vandlega þetta sögurit, sem
flytur þeim lífssögu kristilegrar kirkju,
þá sögu, sem er lifæð og kjarni mann-
kynssögunnar. S. M.
Aðsent.
(Frá frú Th. Melsted).
Skólastúlkur í Reykjavíkur kvenna-
skóla
veturinn 1882—83.
(Niðurlag frá bls. 19).
Jafnframt framanskrifuðu stúlknatali
bið jeg hinn heiðraða ritstjóra Isafoldar að
taka í blaðið eptirfylgjandi athugasemdir,
sem jeg verð að gjöra út af viðbæti þeim, er
hann setti aptan við grein mína um kvenna-
skólann í Isafold 31. jan. þ. á. Meðal ann-
ars segir ritstjórinn : «1 brjefi nefndarinnar
27. sept. 1881, kveðsthún að eins afsala sjer
fyrir skólans hönd styrk, sem búið var að
veita úr jafnaðarsjdðunum, að svo miklu
leyti, sem hann væri bundinn skilyrðum,
er nefndinni þætti óaðgengileg fyrir stofnun-
ina». En brjef nefndarinnar, sem ritstjór-
inn vitnar til, sem er ritað á dönsku, og jeg
hef handa í millum, segir með berum orð-
um: »At Komitéen har besluttet(\) at fort-
s«fíeKvindeskolensHri/í(!), uden at ty til den
Understöttelse af Landskassen, som Finants-
loven stiller i Udsigt». Og litlu síðar í
brjefinu : «at Komitéen giver Afkald paa den
bevilgede Understöttelse frá Sönderamtets og
Vesteramtets Kepartitions Fond», Nefndin
afsegir þannig ekki »að einsn að þiggja styrk
af jafnaðarsjóðum, S. og V. amtsins, held-
ur og einnig þann styrk, sem af landssjdðn-
um gat fengizt.
þegar nú kvennaskólinn með talBverðri
fyrirhöfn var kominn svo vel á veg, að hn.nn
í öllu verulegu var orðinn opinber stofn-
un — og það mátti heita rnikil framför —
þá er það alveg óskiljanlegt, að nokkrum
manni skyldi geta komið sú endaleysa til
hugar: að það væri ísjárvert, að láta skól-
ann framvegis njóta styrks af opinberum
sjóði, og standa undir amtsráðinu, enda
þótt nefndin sjálf yrði að vera amtsráðinu
undirgefin. Hið sanna er, að nefndin —
hún veit sjálf af hvaða ástæðum — brást
þá algjörlega, eða gleymdi algjörlega mál-