Ísafold - 24.05.1890, Blaðsíða 1

Ísafold - 24.05.1890, Blaðsíða 1
ÍCemur út á miðvikudögum og íaugardögum. Verð árgangsins (I04arka) 4 kr.; erlendis 5 kr. Borgist fyrir miðjan júlimánuð. ÍSAFOLD. Uppsögn (skrifleg) bundin v ð áramót, ógild nema komiu sje til útgefanda fyrir I.okt. Af- greiðslust. í Austurstrœti 8. XVII 42. Reykjavik, laugardaginn 24. mai 1890 Verzlun kaupmanna og kaupfjelögin. Meðal nýunga tímans á þessu landi, Bem annars er aptarlega í lestinni að því -er breytingar til framfara snertir, eru verzlunar- eða kaupfjelögin, eða sú hreif- ing í viðskiptalífinu, er miðar að því al fækka milliliðum þeim, eða rjettara sagt komast af, að nokkru leyti, án þeirra milliliða, kaupmanna, sem til þessa þykja hata verið um of sjerdrægir með tilliti til ■ágóðans af verzlun þeirra. þ>að verður heldur eigi varið, að verð- lag hjá kaupmönnum á mjög mörgu er afarhátt, í samanburði við það, sem vör- Urnar kosta í innkaupum; en hjer til er á- stæða, sem hvorki síður nje fremur er verk kaupmanna en landsmanna yfir höfuð. þ>að er hin kostnaðarsama lánsverzl- un. En fátt er svo með öllu illt, að eigi boði nokkuð gott, og sannast þetta að þvi er snertir lánsverzlunina; því það er hún, sem með annmörkum þeim, er henni fylgja, hefur verið og er að miklu leyti orsök vörudýrleikans hjá kaupmönnum, en einmitt þetta háa verð á útlendri vöru hjer er það, sem mest hefur knúð menn til að panta sjálfir nauðsynjar sínar, til að stofna pöntunar- og kaupfjelög. Jeg segi að þetta sje það, sem mest hefur stutt að myndun verzlunarfjelag- anna, því það er Hka önnur fjöður, sem á sinn þátt í þessu og hefur eins og lypt undir með, sú, að á seinni árum er lif- ■andi fjenaður orðinn aðalútflutningsvara iandbóndans, en kaupmenn hafa einhvern veginn ekki komizt upp á, eða ekki kom- ið því við, eða-ekki viljað blanda sjer til neinna muna inn í þá verzlun. En með afskiptaleysi sínu hjer hefur kaupmanna- stjettin, líklega óviljandi, að nokkru leyti vikið sjálfri sjer úr sínu sæti, því sæti, að vera einn milliliður í öllum viðskiptum við önnur lönd. En þótt kaupmenn hvorki skiptu sjer af sölu nje kaupum á þessum lifandi pening, þá gat samt þessi verzlun orðið þeim í hag, ef þeir hjer hefðu nógu vel sjeð sinn hag; hefðu þeir látið sjer lynda að leggja hæfilega á vörur sínar fyrir öllum tilkostnaði og ómaki sínu, svo að þeir hefðu selt þær með líku verði og þær fást með í fje- lögunum, þá hefðu seljendur fjenaðarins aldrei hugsað um annað en að taka pen- inga hjá kaupendum, og keypt svo fyrir þú hjá kaupmönnum; en af því að verð- munurinn er fremur lítill, þótt peningar •sjeu i boði, eða með öðrum orðum: af iþví að vörur pantaðar i fjelögum eru ó- dýrari en þær fást hjer hjá kaupmönnum fyrir peninga, þá hafa menn gjört sam- tök um að fá sjer vörur fyrir sauði sína og hross, en ekki peninga. þannig hafa kaupmenn hjer látið mikið fjármagn ganga úr greipum sjer. En hjer fer líka fleira á eptir. Allir vilja sitja við þann eldinn, sem bezt brennur. Sjávarbóndinn sættir sig heldur ekki við vöruverðið hjá kaupmönnum; hjer mynd- ast því líka kaupfjelög, og þau eru í raun og veru enn tilfinnanlegri fyrir kaupmenn, af því að hjer verður sú vara að koma á móti hinni útlendu, er áður hefur gengið óskert til kaupmanna, fisk- urinn. Á síóari árum hefur mjög farið í vöxt samkeppni í verzluninni; leiðir það bæði af fjölgun kaupmanna, en einkum af verzlunarfjelögum þeim, sem risið hafa upp á síðari árum, þótt sum þeirra hafi átt sjer stuttan aldur. Samkeppni þessi hefur óefað átt nokkurn þátt í að bæta um verðlag hjá kaupmönnum, á útlend- um varningi, en þó ekki svo sem ætla mætti, og vil jeg nú reyna að sýna fram á, hver ástæða er til þess. Jeg hef ekki heyrt neinn taka til þess, enda er það eigi tiltökumál, að kaup- menn ráði verðlagi á hinni útlendu vöru; en hitt veit jeg að mörgum handhöfum hinnar innlendu vöru svíður, að geta ekki ráðið neinu um verðlag hennar, sviður, að kaupmenn skuli einnig hjer hafa tögl og halgdir. £>að er nú ekki mikill vandi að leysa úr því, hvers vegna þetta hefur verið og er svo. þ>að er af því, að sam- göngurnar við önnur lönd hafa að öllu leyti verið í höndum kaupmanna; kaup mennirnir hafa líka verið hinir einu ferjumenn landa á milli; en af því að vjer sjálfir höfum eigi getað komið vöru vorri á útlenda markaði, þá höfum vjer orðið að selja hana hjer með því verði, sem kaupmenn hafa sjálfir ákveðið, eða sitja með hana að öðrum kosti, með öðr- um orðum: vera útilokaðir frá verzlun. En þrátt fyrir það, þótt svo mætti sýn- ast, þar sem eins stendur á og hjer, sem engin leið vfæri að því að seljendur inn- lendu vörunnar gætu ráðið eða búizt við að ráða verðlagi á henni, þá hafa bæði einstakir menn og jafnvel heil fjelög gjört tilraun til að skrúfa út hærra verð fyrir vöru sína en kaupmenn hafa upp- haflega kveðið upp úr með; hefur þetta bæði átt sjer stað um sveitabóndann að því er ullina snertir, en þó einkum um sjávarbóndann að því er fiskinn snertir Og þessar skrúfur hafa því miður bor- ið árangur; kaupmenn hafa opt látið til- leiðast að hækka verðið. Jeg segi, að því miður hafi skrúfur þessar verkað, af því það er ekki mein verzlunarinnar á pessum tímum (það voru þeir tímar, er samtök í þessum tilgangi hefðu þurft að eiga sjer stað, en þá voru engin samtök), að kaupmenn gefa of-lítið fyrir þessar 2 aðalvörutegundir, ull og' fisk, heldur er það meinið öllu fremur að þeir opt gefa of mikið fyrir þessar vörur, eptir gangverði þeirra á mörkuð- um utanlands; þeir gefa jafnvel meira fyrir þessar vörur hjer á landi en þáer seljast ytra, og tapa því beinlír.is á þeim, en að eins dálitla stund; þeir taka við tapinu, en að eins til þess að færa það yfir á hina íslenzku bændur vorið eptir með verðhækkun á fleiri eða færri út- lendum vörutegundum. J>ar sem nú svona gangur er á við- skiptunum, þar siglir verzlunin undir „fölsku flaggi“; það eru falskir prísar á hinni innlendu vöru, og eins verður með hina útlendu; hún verður miklu dýrari en hún þyrfti að vera, af því að á henni þurfa kaupmenn að ná sjer upp, og þetta er aðalástæðan til þess, að útlendar vör- ur haldast í mjög háu verði, þrátt fyrir samkeppnina, sem á sjer stað að hinu leytinu. En með þessu fyrirkomulagi er kaup- fjelögunum gefið undir fótinn og greitt fyrir stofnun þeirra; því þótt það komi í ljós, að minna fáist í slíkum fjelögum fyrir pund af ull eða skpd. af fiski en hjá kaupmönnum, afþví að í fjelögunum fæst að eins hið sanna verð, þá lætur enginn það fæla sig; hagurinn á útlendu vörunni er svo margfaldur í samanburði við það. Greinilegt dæmi til sönnunar því, er jeg nú hef sagt, er verzlunarfjelag Dalamanna næstl. ár. Sjá grein um það eptir Torfa í Ólafsdal ísaf. g. bl. þ á. Innlend og öflug verzlunarstjett er hver- vetna talin meðal uppbyggilegustu stjetta hverslands, enda getur hún látið margt og mikið gott af sjer leiða; hjá þessari stjett er og opt mikið á milli handa og enda opt auður, en hann er afl þeirra hluta sem gjöra skal. En hjer er um að ræða landstólpa, máttarstólpa, sem ísland alltaf hefir vant- að; ekki svo að skilja, að hjer hafi ekki verið kaupmenn, en það hefir vantað innlenda, íslenzka kaupmenn. þ>að er ekki að búast við því, að menn leggi neitt verulegt í sölurnar fyrir þjóð, sem menn ekki bera virðingu fyrir, fyrir þjóð og land, sem menn hafa ekki neina ást á, nema kannske einhvern snefil af matarást. Nú hefir kaupmannastjettin hjer á landi fram á þessi síðustu ár ver- ið dönsk; og þótt margir af þessum dönsku kaupmönnum hafi verið góðir menn, er þeim samt yfir höfuð eigi gjört rangt til, þótt um þá sje sagt, að þeir hafi eigi virt nje elskað hina íslenzku þjóð; en í því felst orsökin til þess, að þeir hafa ekki verið landinu sú stoð, sem verzlunarstjettin er öðrum löndum og þeir mundu hafa verið, ef þeir hefðu verið innlendir, íslenzkir menn hjer búsettir. — Islendingar hafa lengi fundið til þess

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.