Ísafold - 17.09.1890, Side 1
K«mtu öt i »f.
laugardógum. Verö árgau|jsi**
{104 arka) 4 fcr,; erlendís 5 k’
Borgist fyrir tBtðjaR júliniáaiuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin v ð
íramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðslust. i Austurstrœti 8.
XVH 75.
Reykjavik, miðvikudagSnn 17. sept.
1880
Ábyrgð á opnum skipum.
Eins og tnargir tryggja hús sín og bús-
hluti gegn eldsvoða, framfærsln sjálfra sín í
ellinni eða ættingja sinna og vandamanna
eptir sinn dag, og eins og þilskip munu al-
mennt vera vátryggð nema hjerna sunnan-
lands (og vestan?), eins sýnist vera eðlilegt,
að sama væri gjört almennt með opin skip,
sem einkum eru notuð til fiskiróðra. petta
er þó, því miður, ekki almennt hjer á landi
enn, heldur mjög fágætt. Engum mun þó
blandast hugur um, að opin skip sjeu þeir
fjármunir, sem sjeu einna ótryggust eign af
öllu lausafje, og enginn mun sá vera,
sem ekki mundi feginn að fá að nokkru
skaða sinn bættan, þegar skiptapa ber að
hendi, og það því fremur, sem það er ekki
að eins skipið eitt, sem vanalega tapast,
heldur einnig allur sá arður, sem af því gat
hlotnazt þangað til eigandinn hefði getað
komið sjer upp skipi A ný, það er að segja,
ef hann er þá ekki svo fátækur, að honum
er það ókleyft. Og þó er enn ótalið mann-
tjón það, sem fylgir hverjum skipskaða að
öllum og jafnaði, kemur optar að einhverju
leyti niður á skipeigandanum.
prátt fyrir það, þó þetta kunni að vera
viðurkennt, og þrátt fyrir það, þó mörgum
kunni að vera það full-ljóst, að hægðarleikur
sje að gera sjer skaða þennan ekki afar-til-
finnanlegan með því, að sem flestir skipa-
eigendur stofni fjelag sín á milli og myndi
sameiginlegan sjóð til þess að ljetta undir
fyrir þeim, sem kunna í þann og þann svip-
inn að verða fyrir tjóni, með öðrum orðum :
stofni ábyrgðarsjóð fyrir opin skip, þá hefir
deyfð, vauafesta, framtaksleysi og hugsunar-
leysi orðið því til fyrirstöðu hingað til, að
slíkir vátryggingarsjóðir sje komnir á fót al-
mennt.
Jeg geng að því vísu, að búið sje að hreifa
þessu máli áður á einhvern hátt; en það er
jafn knýjandi ástæða til að hreifa því enn á
ný, meðan því er ekki gaumur gefinn.
Aflabrögðin verða auðvitað jafnan upp og
niður, eins og veðráttan og grasvöxturinn; en
það er hægt að koma í veg fyrir tjón það,
sem einstakir menn bíða við skiptapa, að
því er skipið snertir.
Að vísu má bæta úr þessu með sa.mskot-
um; en það er óhagkvæm og umstangsmikil
hjálp, þegar hægt er að koma henni við með
öðru móti, enda koma samskot mjög ójafnt
niður bæði á gefendur og þiggjendur. Eðli-
legast er, að þeir, sem búa við betri kjör og
stunda sama atvinnuveg, gangi í fjelag til að
hjálpa hver öðrum til að tryggja eign og at-
vinnu sína gegn ófyrirsjeðu tjóni með því að
greiða lítil hlutfallsiðgjöld árlega eptir upp-
hæð eigna sinna, og þeir eru einnig sjálfir
kunnugastir til að setja reglur þær, sem við
eiga.
Nú eru bjargráðanefndir stofnaðar í flest-
um sjóplássum landsins, og væri æskilegt, að
þær tækju sjer fyrir hendur, að koma á fót
ábyrgðarsjóðum fyrir opin skip. Hver sveit
eða verstöð gæti verið undirdeild, sem aptur
sameinuðust fíeiri eða færri til að koma á
fót fyrir sig ábyrgðarsjóð. Mundi bezt fara,
að hver ábyrgðarsjóður næði yfir eina sýslu
eða sem því svarar ; með því að láta hvern
sjóð ná yfir mjög stórt svæði, verður reikn-
ingsfærsla og umsjón hans örðugri og um-
fangsmeiri; en hins vegar verður fjármagnið
svo mikið, að sjóðurinn getur ekki fullnægt
tilgangi sínum, sje hann að eins fyrir eina
eða tvær smáar veiðistöður.
Arnesingar riðu á vaðið með þetta fyrir
fimm árum, og hafa öll opin skip, sem ganga
til fiskiróðra, aðgang að sjóðnum, og munu
vera vátryggð í honum að minnsta kosti 60
—70 skip árlega, því enn munu þó stöku
skipaeigendur þar svo fastir við fornan ein-
trjáningshátt, að vilja ekki taka þátt í þessu
velferðarfyrirtæki, sem auðsjáanlega er þeim
sjálfum til mestra gagnsmuna.
Eyrirkomulag sjóðs þessa er þannig :
Sjóðurinn hefir varnarþing sitt og aðsetur
á Eyrarbakka, en lögum hans er þinglýst í
öllum hreppum sýslunnar, sem veiðistöður
eru í. Abyrgðargjald af hverju skipi er 1/.
af virðingarverðinu, sem greiðist fyrir 1.
marz ár hvert. í stjórn sjóðsins eru 3 menn,
kosnir til 3 ára í senn á almennum fundi
þeirra, sem eiga tryggð skip í sjóðnum, og
2 stjórnendanna úr þeim hreppi, sem hefir
flest vátryggð skip. Hver, sem á heilt skip
í ábyrgð, er skyldur að taka einu sinni við
kosningu. Stjórnin ábyrgist sjóðinn í heild
sinni og kýs fjehirði úr sínum flokki, og á
hann að hafa komið öllum iðgjöldum (að ein-
um 50 krónum undanteknum, sem hann má
jafnan hafa undir hendi) í sparisjóðsdeild
landsbankans fyrir 1. júní ár hvert, og hafa
þá sarnið ársreikninginn. Stjórnin og endur-
skoðandi reikninganna vinna kauplaust, en
mega reikna sjer þóknun fyrir ritföng.
Öll skip, sem tekin eru í ábyrgð, skal virða
á hverjum þrem árum af 2 mönnum, for-
manni og skipasmið, er stjórnin kýs í hverri
véiðistöðu. Fá þeir hálfa þóknun í fyrsta
sinn af sjóðnum, en hitt af skipseiganda.
Standi skip uppi eina eða fleiri vertíðir, er
það tilkynnt stjórninni, og ekkert goldið af
því á meðan, en síðan virt á ný, sje því
haldið til fiskiveiða aptur. Skipseiganda er
heimilt að tryggja skip sitt fyrir 10°/. hærra
en virðingarverð og 20/. minna. Skipin eru
að eins í ábyrgð á sjó (að veiðarfærum und-
anteknum), og ekki nema í fiskiróðrum.
Eyrst um sinn er ekki greiddur nema helm-
ingur skaðans, hafi skip farizt, og helmingur
aðgerðarkostnaðarins, eptir mati tveggja óvil-
hallra manna, nemi það 5/> af virðingar-
verði skipsins, ef það laskast í fjöru eða
lendingu. Skylt er að borga stöðugt ábyrgð-
argjald af hverju skipi, sem byrjað hefir verið
á að tryggja í sjóðnum, og eins þó það verði
eign annars manns. 011 skip, sem þannig
eru tryggð, eru auðkennd með marki eða
bókstaf hverrar veiðistöðvar og einkennistölu
á kinnungnum að framan. Skaðabætur eru
greiddar 4 mánuðum síðar en skaðinn er til-
kynntur stjórninni, og komi svo mikið tjón
fyrir á einu ári, að sjóðurinn hrökkvi ekki
til, má stjórnin taka lán í svipinn með sam-
eiginlegri ábyrgð allra, sem eiga skip í sjóðn-
um.-------
Hvort sem allt þetta fyrirkomulag er
eptirbreytnisvert eða ekki, getur það þó verið
t;l hliðsjónar fyrir þá, sem kynnu að vilja
koma slíkum ábyrgðarsjóð á stofn. þ>ó er
aðgætandi, að lög sjóðs þessa leggja ekki þá
skyldu á herðar þess, sem hefir fengið skip-
tapa bættan úr sjóðnum, að koma sjer upp
skipi á ný og hafa það í ábyrgð, sem kynni
þó að vera nauðsynlegt aðhald.
Hverjir vilja nú verða næstir til að sýna
af sjer þann dugnað og drengskaparanda, að
koma slíkum sjóð á stofn í sínu hjeraði,
sjálfum sjer og öðrum til gagns ? Slíkt get-
ur orðið að margföldu liði: það hjálpar þeim,
sem verður fyrir tilfinnanlegu tjóni; það
kennir að fara skynsamlega með efni sín, og
fje það, sem þannig er safnað saman, getur,
á meðan ekki þarf á því að halda, orðið
öðrum vísir til að byrja á einhverju dálitlu
framfarafyrirtæki. g.
Fjársala og framsýni.
í sambandi við grein yðar, hr. ritstjóri, í
Isaf. nr. 68 þ. á., »Fjársala og kaupstaðar-
skuldir*, vildi jeg mega gjöra fáeinar athuga-
semdir, þvi máli til frekari útlistunar.
Hjer sem annarsstaðar mun sannast mál-
tækið: »Vex hugur þá vel gengur«. Eptir
því, sem menn fá betur borgaða vöru sína,
eptir því leggja þeir meira kapp á að fram-
leiða hana ; eptir því sem fjeð er borgað bet-
ur, eptir því eru hvatirnar meiri til þess að
fjölga því, — hafa stofninn sem mestan—,
enda mun það víst, að þrátt fyrir fjársöluna
mun sauðfje fjölga, að minnsta kosti hjer á
suðurlandi, eðlilega af batnandi árferði, þar
sem aptur á móti hrossum fækkar, fyrir sum-
um af því freklega er selt, en fyrir sumum
a£ framsýni; og sýnir það, að menn skilja
hve margfalt arðsamara það er, að ala upp
sauðfje en hross til sölu.
það mun vera undantekning, ef það á sjer
stað, að menn láti hið háa verð ginna sig til
að selja meir en þeir beinlínis þurfa til þess
að standast óhjákvæmileg útgjöld, borga
skuldir o. fl.; en því hærra sem verðið er,
því færra þarf að selja af þessum ástæðum.
Fullorðnum sauðum mun að vísu hafa víða
fækkað síðan fjárkaupmenn fóru að taka hið
unga fje, sem kemur til af því, að það borg-
ar sig bezt, að selja fjeð 1—2 vetra, sje að
eins farið vel með það. það er auðvitað, að
menn verða eignaminni við það, að hafa ekki
sauðina; en aptur á móti má telja því það
til gildis, að sauðir munu venjulegast hafa
verið settir hvað mest á vogun, næst hrossum;
og í öðru lagi gjöra þeir mjög mikinn usla
á beitarlöndum og skógum á vetrardag. Mun
það því vera talsvert álitsmál, hvort ekki
muni að öllu samtöldu bættur skaðinn, þó