Ísafold - 15.11.1890, Page 1

•Kemur út á miðvikudögum og.
laugardögum. Verð árgangsins
(104 arka) 4 kr.; erlendis 5 kr
Borgist fyrir miðjan júlxmánuð
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin v ð
iramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrceti 8.
XVII 92
Reykjavík, laugardaginn 15. nóv.
1890

Aðalatriðið.
—o---
Aílur þorri hugsandi manna meðal þjóðar-
'innar viðurkennir að vísu, að nauðsyn beri
til, að fá breytt stjórnarfyrirkomulagi því, sem
nú höfum vjer. En þó eru skoðanir manna
;þar að lútandi að sumu leyti ýmist svo á
reiki, eða svo mismunandi, að vel getur orð-
•ið framgangi málsins til fyrirstöðu fyrst um
sinn.
En í stað þess að ræða máhð með ró og
spekt, er hleypt upp þeim úlfaþyt og gaura-
gangi, eins og himin og jörð ætti að «for-
ganga». I stað þess að halda sjer eingöngu
við málefnið er siðurinn sá, hjá sumum
"frelsisgörpum vorum, að ráðast persónu-
lega á þá, sem eru annarlegrar skoðunar
að einhverju leyti og reyna til að gjöra þeim
allt það illt, er hugkvæmzt getur.
Og hverjir éru þá þessir mótstöðumenn
«frelsisgarpanna» hamrömmu?
Er það danska stjórnín, sem hefir neitað
um nokkra tilslökun?
Eru það þeir fáu landar vorir, sem ekki
vilja heyra nefnda neina stjórnarskrárbreyt-
ingu á riafn?
Nei, engan veginn.
Hinir svo nefndu «flokkar» eru í rauninni
alls ekki neinir flokkar í orðsins rjetta skiln-
ingi.
það eru menn með sömu gruudvallarskoð-
unum á sama máli; menn, sem viðurkenna
allir, að oss beri að berjast fyrir fullkomnara
stjórnfrelai, menn, sem allir vilja komast að
sama takmarki.
En hvað er þá ágreiningsefnið?
Mest og bezt það, að surnir vilja fá allt í
dag af því sem þeir óska sjer, en hinir sumt
í dag en sumt á morgun.
Getur það þá verið gjörandi, að gera annað
eins uppþot úr þessu eins og gert er?
Væri ekki skynsamlegra að ræða málið með
stillingu á báðat hliðar og mæta hvor öðrum
á miðri leið?
Og sje það sannarleg alvara manna, að fá
einhverju þokað áleiðis í þessu máli, en
höggva ekki ofan í sama farið ár eptir ár,
þá sýnist ekki hyggilegasta ráðið að eiga
lengi í þrasi um smámuni, einkum fyrir þá,
sem eru í rauninni á sama mnli, og veikja
þannig krapta sína gagnvart hinum máls-
áðilanum, sem hefir valdið í hendi sjer.
En sjeu nokkrir þeirrar skoðunar, að stjórn-
arskrármálinu eigi að halda á lopti sem lengst,
ekki til þess, að fá nokkru ágengt, heldur til
þess að glamra með, til þess að hafa eitt-
hvað til að þrátta um, þá er auðvitað gott
ráð, að vera allt af «þvers um» og viðurkenna
aldrei neitt rjett sem annar segir.
f>að þarf etiga heimspekilega vizku, engan j
stjórnfræðislegan lærdóm til þess, að sjá það
ljó9lega, að eigi oss að verða nokkuð ágengt
f þessu máli, þá er fyrsta og síðasta skilyrð-
ið, að allir helztu forvígismenn þess láti eng-
an smá-ágreining leiða sig í gönur eða sundr-
ungu, heldur gæti þess, að jafna allt með
sjer á sem rólegastan hátt.
Sú stjórnarskrá, sem hrófuð er upp með
ofsa, kergju og æsingum, mun aldrei verða
affarasæl. Meira að segja: vjer megum vera
hjer um bil sannfærðir um, að vjer fáum al-
drei neina stjórnarskrárbreytingu meðan helztu
menn þjóðarinnar eru ekki algerlega á eitt
sáttir. Stjórnarskrá hvers lands er svo þýð-
ingarmikil, að ekki veitir af að allir beztu
menn þjóðarinnar, sem vinna að því máli,
leggi til ekki að eins hið bezta af þekkingu
sinni, heldur einnig hið bezta af mannkost-
um sínum. f>eir eru eins nauðsynlegir eins
og góðar gáfur og mikill lærdómur.
Stjórnarskrárbreytingin er ekki og á ekki
að vera fyrir einstaka menn, hvorki æðri nje
lægri stjettar; hún á að vera til sameigin-
legra lieilla fyrir allt þjóðfjelagið, og þess-
vegna er mál þetta oss öllum skylt.
Meðan sundrung og sundurlyndi tvístrar
kröptum vorum í jafn-áríðandi málefni, á með
an erum vjer ekki betri stjórnarskrár verðir
en vjer höfum nú sem stendur.
Yjer verðum að sýna það og sanna, að vjer
sjeum einhvers betra maklegir, með því, að
leggjast allir á eitt.
það er höfuðatriðið, sem meira er varið í
en allt annað. Dæmi bræðraþjóðar vorrar í
Danmörku ætti að kenna oss, hverju sundr-
ungin kemur til leiðar. þeirra mein er það,
að þeir hafa ekki getað orðið á eitt sáttir 1
smáatriðum, sem dálítil tilhliðrunarsemi á
báðar hliðar hefði átt að jafna og gera að
engu.
Vjer höfum og svipað dæmi í sögu vorrar
þjóðar sjálfrar. Af hverju komst land vort
undir útlend yfirráð? Vegna sundrungar og
eigingirni forfeðra vorra, sem hugsuðu flestir
mest um sinn stundarhag.
Sýnum þá, að vjer sjeurn föðurbetruugar, og
látum oss víti þeirra að varnaði verða.
Sveitamaður.
Enn um húsabætur.
Jeg hefi lesið með athygli og mikilli ánægju
hinar einkar-nytsömu hugvekjur og bending-
ar Isafoldar í sumar og haust um endurbæt-
ur á húsakynnum til sveita.
Jeg álít það hina mestu framför, ef al-
menningur fengist til að taka upp þá húsa-
gjörð, sem þar er haldið fram: að hafa járn-
þak á baðstofunum, með þurru torfi innan
undir o. s. frv., vegna hlýindanna. Hefir
því verið lýst greinilega, hverja kosti það
mundi hafa í för með sjer hvað ending bæja
snertir meðal annars, auk hlýindanna.
Að jeg leyfi mjer að taka til máls um
þetta atriði, kemur bæði af því, að jeg ætla,
að járnþakið og það sem því tilheyrir megi
J leggja með meiri sparnaði og hagsýni en t.
d. kaupmaður Einar Jónsson á Eyrarbakka
gerir ráð fyrir; og annað er hitt, að jeg vildi,
að samfara þessari húsahót yrði önnur mjög
svo mikilsverð, er jeg skal leyfa mjer að
víkja orðum að á eptir.
Svo jeg minnist fyrst á þakið, þá álít jeg,
að ekki þurfi að hafa súð innan undir torf-
þakinu, þegar járn er haft utan yfir. Jeg
álít það meira að segja tilgangslaust. |>að
væri tómur kostnaðarauki, og hann mikill.
Jeg vil leggja þaktð þannig, að fyrst negli
jeg langbönd innan á sperrukjálkana, ekki
mjög gisið, en veigalítil mega þau vera og
óvalið efni. þeim er sem sje ekki ætlað
annað en að halda uppi dálitlu af þurru torfi.
Jeg legg torfið ofan á langböndin milli sperru-
kjálkanna,—fylli þarí milli og gjöri sljett yfir.
Síðan negli jeg kubba utan á sperrukjálkana,
svo marga og svo þjett sem þarf, undir önn-
ur langbönd utan yfir undir járnþynnurnar,
þakhellurnar, svo þær hafi þar gott nagla-
hald; kubbar þessir og langbönd (hin ytri)
koma í stað nýrrar grindar utan á torfþak-
inu til að festa járnþakið í, en í slíka grind
fer býsna-mikill viður.
f>egar jeg er búinn að negla kubbana utan
á sperrukjálkana, legg jeg nýtt torflag, þurrt,
utan yfir hið forna, og læt ná yfir sperru-
kjálkana líka, húsið af enda og á, en kubb-
ana eintóma standa út úr. þegar þannig er
orðið jafnfeit yfir allt þakið, af þurru torfi,
svo þykkt sem þurfa þykir vegna hlýinda og
eins og þykkt sperrukjálkanna og kubbanna
segir til, þá legg jeg ytri langböndin á og
síðan járnið.
í>á er þakið komið, eins og það á að vera,
til skjóls og hlýinda. það lekur engum
deigum dropa, ef járnið er almennilega lagt;
það er mjög hlýtt og rakalaust, vegna þurra
torfsins, sem aldrei feygir viðina, sperrur og
langbönd. En þetta hlýja þak er ófrítt að
innan, þar sem alstaðar sjer í torfið milli
langbandanna, og því þarf að leggja þiljur
innan á allt sarnan, helzt felldar og plægðar
eins og stofuþil. En miklu verður þetta allt
ódýrara samt en að hafa súð, skarsúð, inn-
an undir torfinu, og þó fullt eins gott.
|>ak þetta, með járni utan yfir, má vera
mjög rislítið. Nóg að hafa £ álnar ris á 7
álna breiðri baðstofu t. a. m., ef vill; það er
fullnógur halli. En því risminna sem þakið
er, því minna fer í það. Á lð álna langa
baðstofu og 7 álna breiða fara þá ekki nema
40 járnplötur í þakið (nál. 3 íerh. álnir hver);
gjöri jeg járnið heimflutt, ef ekki er mjög
langt eða erfitt með aðdrætti, 1 kr. fyrir
hverja ferh.alin. Kostar þá járnið í þak á
svona rúmgóða baðstofu 120 kr., og er því
fje vissulega vel varið, i samanburði við hitt,
að eyða tíma og kröptum og bezta grassverði
af jörðinni til þess að leggja á nýtt þak af
torfi á hverjum 5—8 ára fresti, eins og altítt
er hjer sunnanlands, og láta svo þetta torf-
þak feygja fyrir sjer alla viðina. — Annað
mál er það, að mönnum kann að þykja hent-
ugra rýmisins vegna að hafa risið hærra, og
verður þá þakið auðvitað nokkuð dýrara.
þetta var nvx um þakið.
|>á er hitt atriðið, sem jeg vildi minnast
á. |>að stendur að nokkru leyti í sambandi
við svo lagað þak, sem hjer er umtalsefni, en
má þó koma til greina hvernig sem þakið er
haft,—þó helzt öðruvísi en úr torfi yzt, upp á
gamla móðinn.