Ísafold - 20.05.1893, Page 2

því að fjöldinn væri þar svo mikill; en
bændur fyrir norðan og austan mættu sitja
fólklausir fram á sumar, eða fast að slátt-
arbyrjun.
Þá mundi nú koma sjer vel fyrir Norð-
lendingaog Austlendinga, að lausamennsku-
leyflð væri bundið við 25 ára aldurinn,
því þá hefðu þeir þó nokkurp mannafla
til vinnubragða. Það er ætlun min, að
sjávarbændur mundu bíða tiltölulega minni
haila en sveitabændur af fjölgun lausa-
manna og fækkun vinnumanna, því að-
sóknin yrði svo mikil að útróðrarstöðun-
um, að sjaldan mundi þar verða skortur
á sjómönnum. Jeg get jafnvel búizt við,
að hún styddi að atvinnuvegi sjávarbænda,
og væri það mikil bót í máli. Þannig
gæti þá nokkuð unnist á sjávarbændábú-
skapnum, upp í það, sem missist á land-
bændabúskapnum. Auðvitað verður heilla-
vænlegast, að lausamennirnir dreifist um
landið hlutfallslega eptir vinnuþörflnni. En
einmitt er hætt við, að þetta kannske ekki
verði, og allra sízt fyrst í stað, því víð-
átta og strjálbyggð landsins er svo mikil,
samgöngurnar ónógar, og tiðarfarið bœði
nokkuö hart og breytilegt. Við því get
jeg líka búizt, að margir af landbændum
hefðu heldur eigi tiifinnanlegan halla af
fækkun vinnumanna og Qöigun lausa-
manna, t. d. þeir, sem búa ekki í mikiili
fjarlægð frá sjóplássunum; þvi þaðan munda
þeir opt og einatt geta fengið menn ívið-
lögum til naiiðsynjaverka á heimilum sín-
um. En hins vegar getur komið fyrir,
einkum á sumum tímum árs, að allir vinnu-
veitendur, sem árshjú hafa haldið, verðiað
borga vinnuna tiltölulega nokkru dýrara
en áður, og við það verða menn að sætta
sig. En ef því mætti treysta, að vinn-
an ykist í landinu við afnám vistarskyldu
og fjölgun iausamanna, ætti líkaað koma
nokkuð í aðra hönd fyrir slikan kostnað-
arauka. Jeg fyrir mitt leyti hefi samt
ekki trú á því, að vinnan aukist að sama
hlutfalli og tala lausamanna; jeg hygg
heldur, að vinnan verði fyrir það engu
meiri eptir en áður, og það byggi jeg á
stöðu lausamanna; þeir verða víst opt að
ferðast úr einum stað í annan, til að sæta
vinnu, og þannig gengur nokkur tími til
ferðalaganna. Auk þessa eru sumir menn
svo gerðir, að þeir taka sjer heldur hvíld-
arstund í sjálfsmennsku en ef þeir eru
annara hjú, og þetta ætla jeg að líka
muni brenna við um lausamennina.
Að síðustu ætla jeg með nokkrum orð-
um að minnast á stöðu lausamanna. Jeg
ætla að gera ráð fyrir, að frumvarp efri
deildar verði — með litlum breytingum
— að lögum, og þá er öllum ljóst að verk-
mönnum eru mikil hlunnindi veitt, 1 því
tilliti, að þeim er gefinn kostur á, að ráða
sjálfir atvinnu sinni á þann hátt, er þeim
bezt líkar, fyrir lítið og ótiifinnanlegt gjald,
að minnsta kosti 6/e lægra en verið hefir.
Eg efast ekki um, að mörgum manni, er
skynsamlega notar þetta ódýra lausa-
mennskuleyfi, verði að því mikíll efnaleg-
ur hagur. Það er bæði vonandi og ósk-
andi, að það festi huga þeirra við laud
vort, en að þeir noti eigi peningahag þann,
er lausamennskan veitir þeirn, til þess að
gjörast því heldur liðhlaupar frá oss vest- |
ur um haf til Ameríku^ eins og nú er svo
ofarlega á baugi hjá mörgum. Jeg ætla
að vona alls hins bezta í þessu efni, og
styð von mína við það sem, eðlilegast er,
»að frjálslegri lög festi fólk í landi.». Það
er og vonandi, að lausamenn hætti allri
viðleitni um, að vera í ólöglegri lausa-
mennsku, en slíkt þó ekki svo óvíða átt
sjer stað. Þannig hafa sumir menn þótzt
eiga heimili fyrir sunnan, þegar þeir hafa
verið í Norðurlandi, og aptur fyrir norð-
an, þegar þeir hafa verið á Suðurlandi. Auð-
vitað hafa þeir hvergi átt lögheimili, og
hefir þetta á stundum villt sveitfesti manna.
Slík undanbrögð og rangur framburður
mun vissulega hverfa með hinum nýju lög-
um, enda munu þau gefa tilefni til hins
strangasta eptirlits viðvíkjandi heimilis-
fangi lausamanna. Hið eina, sem jeg helzt
ber kvíðboga fyrir, að því er snertir stöðu
lausamanna, er, að þeim kunni á stundum
að ganga erflðlega með, að útvega sjer
ársheimili. En ef þeir reyna að ávinna
sjer góðan þokka hjá bændum, með því
að vera sanngjarnir í kröfum við þá, hvað
kaup snertir, fljótir til verka, þegar á ligg-
ur og þeir eru viðstaddir, þó eigi sje um
samið áður, liðugir til smávika, þegar
þeir hafa ekki önnur störf fyrir hendi, og
leitast við að koma sem bezt fram á heim-
ilunum að verða má, með ráðvöndu dag-
fari og viðfeldinni umgengni, þá hefl jeg
beztu von um, að þeim verði engin vand-
ræði úr, að útvega sjer ársheimili og þá
um leið ábyrgðarmenn fyrir gjöldum sín-
um.
(Ritað seint i aprílmánuði 1893).
Aflabrögð. Þessa viku alla hefir verið
landburður af fiski í suðurveiðistöðunum
hjer við flóann, úr Garðsjó inn á Strönd,
af vænum þorski, á síld, sem fór að afl-
ast fyrra laugardag. Einnig ágætis-afli hjer
á Inn-nesjum.
Póstskipið Laura iagði af stað hjeð-
an tii K.hafnar aðfaranótt hins 14. þ. m*.
Með því sigldu: Frú Torfh. Þ. Holm og
cand. theol. Jón Helgason til Khafnar, og
Sigm. Guðmundsson prentari til Skotlands;
enn fremur nokkrir útlendir ferðamenn.
Gufuskipið »Ernst«, skipstj. Randulíf,
kom hingað 15. þ. m., til þess að grennsl-
ast eptir um fólksflutning til Austfjarða í
næsta mánuði, hjelt daginn eptir til Fær-
eyja, að sækja þangað færeyska fiskimenn
til Austfjarða, og er væntanlegt hingað
laust eptir fardaga.
Vegagerð. Nú eptir hátíðina á að
byrja á vegagerð á Mosfellsheiði, byrja út
úr Hellisheiðarveginum skammt fyrir ofan
Hólm, og leggja nýjan veg þa'r upp á heiði
fyrir sunnan Seljadalina. Fyrir þeirri
vegagerð stendur Erlendur Zakaríasson.
Önnur aðalvegagerðin á landssjóðs kostn-
að í sumar fer fram á Austfjörðum á Vest-
dalsheiði, undir forustu Páls Jónssonar.
Kláffossbrúin á Hvítá. Til að hlaða
stöplana þar m. m. er Árni Zakarías-
son farinn af stað fyrir nokkrum dögum.
Brúna sjálfa smíðar eða lætur smíða Helgi
kaupm. Helgason.
Handa Landeyingum. Samskotin eru
nú orðin hjer kringum 600 kr., í pening-
um, innskriptum og matvöru. í þeim á 1
maður 6. partinn, W. Christensen kaup-
maður, sem hefir gefið 6 tunnur af mat,
heiming frá sjálfum sjer og helming frá
verzluninni. Er í ráði að fá gufubátinn
»Odd« sendan nú eptir hátíðina austur í
Landeyjar með bráðabirgðar-matbjörg fyr-
ir það sem fengið er hjer af samskotum.
Þau verða auglýst síðar, samkvæmt sam-
skotaskránni. En auk þess hefir þetta
verið afhent ritstjóra ísafoldar frá því
síðast:
Frá ónefndum í Keflavík 20 kr. Hallgr.
Melsteð landsbókav. 5 kr. Kristín Guðmunds-
dóttir (í Pósthússtræti nr. 13) 2 kr.
Akranesi 18. maí: »Hin liðna vertíð
heflr verið hjer sem annarsstaðar við Faxa-
flóa mikið aflasæl, gæftir hafa verið frem-
ur stirðar, því langt (á Svið) hefir þurft
að sækja, þar til nú rjett fyrir lokin að
fiskur hefir fengizt á grunni. Menn eru
hjer ekki svo greinagóðir, að skýra frá
hlutarupphæðum sínum í vertíðarlok, þó
daglega spari þeir ekki að segja frá því.
Fáir munu telja yfir 1000, en margir langt
fyrir neðan það, og mikið vantar á, að
það sje allt fullorðinn fiskur. Hið eina
fiilskip, »Admiralship«, sem hjer er og Böð-
var kaupmaður á og hefir haldið úti, hef-
ir fengið með 11 manns frá 30. marz til
12. maí 11,300 á skip. Ekkert manntjón
eða slys hefir viljað hjer til á vertíðinni,
nema 2 bátum hefir þó borizt á í sunda-
leið; líkiega hefði ekkert orðið að sök,
hefði þeir haft lýsi eða olíu og kunnað
með að fara, en hjer hirða menn ekkert
um þess háttar. Bjargráðanefnd er hjer að
nafninu, en hennar gætir lítið.
I vetur fyrir vertíðina varð loks af því
að mönnum kom saman um að stofna A-
byrgðarsjóð fyrir opin skip hjer á Skag-
anum. Þannig voru 37 skip og bátarvirt-
ir og greitt af virðingarverði þeirra x/2 %
fyrir vertíðina, og þar eptir skyldi greiða
fullt virðingarverðið, ef þau töpuðust.
Aptur í lokin, 12. maí, átti að endurnýja
ábyrgðina með nýju iðgjaldi. x/2 % fyrir
vorvertíðina, — en það hefir nú, 18. maí,
einungis verið gjört fyrir 11 af skipum
þessum. Þannig lítur út fyrir, að menn
ætli að trjenast upp á þessu góða fyrir-
tœki.
Eins og sagt hefir verið frá í blöðunum,
var hjer róinn í land hvalur, vel tvítugur,
með hjer um bil 260 vættum af spiki og
rengi, sem selt var við uppboð fyrir 970
kr. Skutull fannst í hvalnum; verður því
ekki svo mikið happ að honum, sem hann
var mikill og góður, því að þetta skiptist
upp á milli margra, sem unnu að uppróðr-
inum, og fl. o. fl.
Eins og nærri má geta, við alla þessa
guðs blessun sem hjer færðist á land og
jafnframt því sem spurðist um hið mikla
manntjón að austan, var tækifærið ekki
látið ónotað, að minna menn á að »gleyma
nú ekki »Eklcnasjóði Borgarfjarðarsýslu«
heldur auka hann með dálitlum hlautfisks-
samskotum og skal nú, eins og í haust,
skýrt frá gefendunum og gjöfunum:
Gísli Einarss. á Hliði af 6 hlutum
Guðmundur á Kringiu — 2*/s —
Einar Ingjaldsson — 4
i smundur í Bæ — 1
Hallgrímur á Söndum — 1
Halldór sama staðar — 1
Magnús Jörenson — 1
60pdblf. 2.40
37-------1.48
48-------1.72
16--------«64
50-------2.00
‘20-----«80
60-------2.40
Samtals 11 kr. 44 a.