Ísafold - 20.10.1894, Síða 1

Kemur út ýmist einu sinni
«ða tvisvar í viltu. Yerð árg
minnst 80 arka) 4 kr.. erlendis
6 kr. eða 1V* doll.; borgist
fyrirmiftjanjúlímá-n. (erlend-
is fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skriíieg; bundin vj?»
áramót, ógild nema komtn
sje til útgefanda fyrir l.októ
berm. Afgreiöslastofa blabs*
ins er í Au8turstræti H
Reykjavík, laugardaginn 20. október 1894.
XXI. árg.
Nú kemur ísafold fyrst um sinn
að eins út á Iaugard8fí'im‘
Tímarit Vesturheimsprestanna.
Mjer hefir lengi búið í hug, að minnast
lítils háttar á ársrit embættisbræðra minna,
hinna íslenzku presta vestan hafs, Áldamót.
Jeg hef verið að bíða þess og vonazt eptir,
að einhver gerði það mjer færari og meiri
háttar. En ekki er- það enn orðið, svo jeg
anuni eða viti til.
Mjer dettur í hug, þegar jeg minnist á
rit þetta, orðtækið, sem haft er eptir karl-
inum — jeg ætla það væri Hjörleifur sterki,—
■er hann heyrði lát dr. Gísla Brynjólfsson-
ar, prests að Hólmum í Reiðarfirði, sem
drukknaði á sundi (1827): »Silfurkerin
eökkva í sjó, en soðbollarnir fljóta«. Bók-
mennta-soðbollarnir, hið lítilsverða ljett-
meti, rjettnefnt rusl sumt hvað, er á prent
út gengur á íslenzku ár frá ári, það flýtur;
' það er prentað í stórum upplögum og selst
mætavel, rennur út eins og vatn.l
Á þetta, ekki einungis heima um blöðin
■okkar sum, heldur margar bækur og ritl-
inga, sem ausið er út meðal alþýðu, ekki
bara af Símoni Dalaskáld og hans nótum,
heldur af honum miklu meiri mönnum og
merkari, utan lands og innan, svona inn-
an um og saman við — innan um ýmis-
legt gott og nytsamlegt.
Jeg heyri sagt, að varla muni af nokkru
íslenzku riti færra prentað (minna upplag)
•en Aldamótum, og að meira en helmingur
upplagsins sje sendur vestur um haf, en
að af þeim örfáu hundruðum, sem ætluð
■eru almenningi hjer á landi, liggi meiri
falutinn óseldur. Jeg trúi því vel, eptir
mínum kynnum af því, hve algengt
>rit þetta er meðal manna, eða hitt þó
heldur. Mjer er til efs, að það eigi eða
lesi 4. hver prestur á landinu, hvað þá
faeldur aðrir.
Og þó eru Aldamót, þessir þrír árgang-
ar, sem út eru komnir af þeim, vissulega
silfurker í bókmenntasafni voru. Það er
ágætisrit að mínum dómi. Og sama hefi
jeg heyrt aðra segja, þá fáu málsmetandi
menn, er á þau hafa minnzt við mig og
jeg veit að hafa lesið þau alminnilega.
Ekkert íslenzkt tímarit berst með slíkri
alvöru og áhuga fyrir því málefni, er það
flytur, sem þetta kirkjulega ársrit þeirra
vestanmanna. En það er það málefni,
»sem oss mönnunum ríður mest á«, mál-
efni kristindómsins. Það berst fyrir því
ekki einungis af alvöru og áhuga, heldur
einnig af grundaðri þekkingu og án allrar
ofstæki. — Því verður ekki neitað, að það
er dauft um þekkinguna okkar innlendu
prestanna á hreifingum þeim, sem eru uppi
í tímanum í heimi vísindanna að því er
snertir kristin fræði. Vjer erum of af-
skekktir til þess, að þeir straumar snerti
oss sjálfkrafa, og stöndum miður að vígi
að afla oss þeirrar þekkingar heldur en
þeir, sem í þeim lifa., þótt meiri áhuga hefð-
um vjeráþví en raun gefur vitni. Enda sjáum
vjer og heyrum ómenntaða og hálfmenntaða
gjálfrara vaða uppi og þeyta um sig megn-
asta moldviðri af ómeltum »vísindalegum«
kekkjum úr ýmsum áttum, allt í eina
stefnu, þá, að reyna að eyða öllu trausti á
ævarandi gildi kristinnar trúar, uppræta
alla trú á guðlega opinberun. Vjer heyrum
þessa dæluna ganga ár og síð og alla tíð,!
en nær steinhljóð í móti frá hálfu hinnar inn-
lendu kennimannsstjettar. Jeg heyri menn
afsaka þá þögn á ýmsa vegu. Þeir sjeu
ekki svara verðir, þessir græningjar og
blaðrarar, sem vita ekki út nje inn um
það sem þeir eru að hringla með framan
í almenningi. Sannleikurinn þurfi ekki að
hræðast; hann sigri í kyrrþey, með sínu
innra afli. Það sje að hella olíu á eld, að
rísa upp í móti þess kyns árásum. Reynsl-
an sýni, að deilur um trúaratriði leiði
fremur til ills en góðs. En jeg lít svo á,
að þessar og þvilíkar viðbárur sjeu ekki
annað en skálkaskjól, ekki annað en smyrsl
í augu og eyru sjálfra þeirra, er þeim
beita, og ryk í augu almennings. Þá
þykir mjer nokkuð meira varið í aðferð
vestanprestanna: að ganga beint framan
að fjandmönnum kristindómsins, smáum
og stórum, háum og lágum, heimskingjum
og vitringum. Jeg man ekki betur en að
orð meistara þeirra og okkar lúti ekki að
eintómum friði og aðgerðaleysi, og að
hann minnist einhversstaðar á úlfinn, sem
komi yfir hjörðina meðan hirðirinn sefur.
Ofstækissetningar eða -kenningar mun
enginn geta með sannindum brigzlað þessu
riti um. M|er finnst það hafa verið alveg
laust við þess háttar það sem af er. Jeg
hef orðið þess var, að margir ímynda sjer
annað. Þeir hafa heyrt orð á gert um
þess konar í sumum öðrum ritum þeirra
fjelaga þar vestra, hjer á fyrri árum, og
gera sjer því hið sama í hugarlund um
þetta, að óreyndu. Að mínum dómi eru
ritgerðir í Aldamótum almennt engu óauð-
ugri af kristilegri hógværð og kærleika en
beztu kennimannleg rit vor önnur, þrátt
fyrir alla alvöru þá og eldheitan áhuga á
málefni kristindómsins, er þær bera almennt
vott um.
Það yrði of langt mál, og mundi jafn-
framt þykja miður við eiga í veraldlegu
blaði, að fara sjerstaklega út í efni hverr-
ar greinar fyrir sig í þessum árgöngum,
sem út eru komnir. Jeg leyfi mjer að eins
að taka það fram, að þar eru tekin til
íhugunar og útlistunar ýms hin mikilvæg-
ustu atriði kristinnar trúar, þau er hverj-
um alvarlega hugsandi manni eru og verða
jafnan hið mesta umhugsunarefni. Þau
eru útlistuð af meiri lærdómi en nokkurn
tíma áður á prenti á íslenzku, og þó mjög
skilmerkilega og alþýðlega, opt með mikl-
70. blað.
um skarpleika og kennimannlegri anda-
gipt. Vil jeg taka þar sjerstaklega til
dæmis síðustu ritgerðina i árgangnum þeim
í fyrra: »Það sem mest er í heimi* [kær-
leikurinn], eptir síra Jón Bjarnason. Ann-
ars eru allar ritgerðirnar í þeim árgangi
gagnmerkilegar: »Gildi gamla testament-
isins«; »Eilíf vansæ!a«; »Kristur og gamla
testamentið«, og yfir höfuð mikið vel samd-
ar. En greinir síra Jóns, i öllum árgöng-
unum þremur, virðast mjer öllu frumlegar
hugsaðar en hinna og einna veigamestar,
sem og ekki er nein furða, með því að
hann er þeirra fjelaga elztur og þroskamest-
ur, og meira að segja einhver mestur og
merkilegastur kennimaður, er nú eigum
vjer. Greinir síra Fr. J. Bergmanns, sem
er ritstjóri tímaritsins, lýsa einnig skörpum
gáfum og brennheitum áhuga; hann er nú
og laus orðinn við hina ungæðislegu ó-
bilgirni í dómum, sem á þótti brydda hjá
honum fyrst i stað. Síra Hafsteinn Pjet-
ursson ritar einkarljóst og skilmerkilega.
Að orðfæri eru greinar síra Steingríms síztar,
enda mun hann enga íslenzka skólamennt-
un hafa fengið; en jafnast munu þærsamt
að búningi við það sem almennast gerist hjá
vorum innlendu menntamönnum og að
þekkingu framar.
Jeg vil að endingu ekki láta ógetið
hinna afbragðs-fögru ljóðmæla, eptir síra
Valdimar Briem, sem prýða tvo síðari ár-
gangana, og eru ýmist þýdd eða frum-
kveðin (»Kirkjan«, »Prestvígslusöngur«,
»Kirkjuklukkan i Farum«). Það er sama
snilldarbragð á þeim eins og flestu öðru,
er hann lætur eptir sig sjá, og yrkisefniö
eptir þvi vel valið.
Mjer finnst í einu orði hver íslenzkur
maður, sem ann kirkju og kristindómi,
hljóta að meta Aldamót mjög mikils og
vera höfundum þeirra- stórum þakklátur
fyrir þau. Óska jeg þess af heilum hug.
að þau haldist við lýði og að þjóð vorri
lærist að meta þau svo sem vera ber og
hafa þeirra tilætluð not.
Sveitaprestur.
Valþ.j ó í’sstaðu r veittur af konungi 14. f.
mán. síra Þórarni Þórarinssyni Mýrdals-
þingapresti samkvæmt kosningu satnaðanna.
Oveitt prestakall. Mýrdalsþmg í Vestur-
Skaptafellsprófastsdæmi. Sólheima, Dyrhóla,
Reynis og Hölðabrekkusóknir. Metið 1822 kr.
8 aur. Augl. 15. október. Veitist frá næstu
fardögum.
Hr. docent Jón Helgason stígur í stól-
inn í dómkirkjunni á morgun (21. okt.j.
Fjártaka og Q'árskip. Tvo farma er
Mr. Franz búinn að senda af stað hjeðan,
með gufuskipinu Skierryvore, sem er fram
undir 1000 gr. tons, — fyrri farminn að
norðan, frá- Borðeyri, með 3,800 fjár, en
síðara farminn, 3,200 fjár, lagði skipið af