Ísafold - 17.11.1894, Síða 1

Kemur út .ýmist einu sinni
öfta tvisvar i viku. Verli árg
minnst 80 arka) 4 kr.. erlendis
5 kr. eða 1*/* doll.; borgist
fyrirmiðjan júlímán. (erlend-
is fyrir fram).
1SAF0LD.
Up|iBftgc(skrifleK)bnndin vifr
Araxnót, ógild nema koxnin
sje tii útgefanda fyrir l.októ-
berm. Afgreibslastofa blaba-
*ns er 1 Autturatrœti S
Reykjavik, laugardaginn 17. nóvember 1894.
XXI. árg.
Flói og Skeið.
Eptir Sœm. Eyjólfsson.
I.
Fáum mun þykja fagurt í Flóanunl.
Þar vantar flest er fégurst þykir. Þar eru
éngin fjöll, engir skógar, engir hálsar nje
hnúkar, engir fössar nje fríðar hlíðar, en
móar eru þar og moldarbörð, fén og for-
armyrar. Flóinn hefir eigi heldur »átt
upp á pallborðið« í hugmyndum alþýðu,
og eigi hafa honum verið valin vegleg
nöfn. Hann hefur löngum verið kallaður
»Svarti Flóinn«, svo sem í sveitatali því
er sumir eigna Oddi biskupi:
.Grímsnesið góða,
Gullhrepparnir,
Sultar Tungur
og Svarti Flói«.
Fyrrum voru kostir jarðanna metnir
nokkuð á annan veg en nú. Þá þótti sú
jörðin bezt, þar sem fjenaður gat lifað
mest við útigang að vetrinum, og ærnar
vgerðn gott gagn« að sumrinu. Slikar
jarðir voru kallaðar alandkostajarðir« eða
»landgœðajarðir«.. Enn í dag er Og eink-
um átt við þessa kosti, þá er talað er um
góða landkosti. Hitt hefir síður þótt mik-
ils vert, að jörðunum fylgdi gott og mikið
slægjuland. Þess vegna hafa þótt betri
landkostir í »Gullhreppunum« en »Svarta
Flóanum«. Landkostina og búskapinn í
þessum sveitum má nokkuð marka af frá-
sðgn ferðamannsins, er kvaðst hafa »feng-
ið rjóma að drekka 1 Hreppunum, ný-
mjólk á Skeiöunum, undanrenningu í Fló-
anum, misu í Ölfusinu, en blávatn í Vog-
inum« (o: Selvogi). Það er »betra undir
bú« og »kiarubetra« land i Hreppunum en
Flóanum, ep ávalt hafa verið meiri og
betri slægjulönd í Flóanum. Sjera Stefán
Olafsson segir að Flóamenn vanti hrí^ til
eldiviðar, og þess vegna brenni þeir stör-
ina í eldiviðar stað, því að nóg sje af
henni í Flóanum:
.Störin eflir eld
alla morgna’ og kveldx.
Og það segir hann, að þar hafi bændurn-
ir »af beljunum plóg«, en sauðfjáreignin
§je eigi mikil:
»Ekki er þar sauðíje til ýkja margt,
ösla þar baulurnar grasið óspart,
vambir draga um dý
og dilla niður 1 því,
sá er þar flokkurinn margur sem mý«.
En þótt grasið hafi verið nóg í Flóanum,
hafa þar aldrei verið taldir góðir land-
kostir. Þar vantar þá kosti sem mest eru
metnir, en það er gott beitarland.
Landsmenn hafa aldrei frá öndverðu
gætt að afla heyjanna, eða stúndað það
með svo mikilli alúð og áhuga, sem nauð-
synlegt er. Þess vegtía hefir kvikfjenað-
urinn ávalt verið »vónarpetíingur«, og fall-
ið mjög i hvert sinn, er mikil harðitídi
luifa orðið. Þetta liefur leitt miklar og
margháttaðar hörmungar yfir landsfólkið
á öllum öldum síðan landið bygðist.
Það hlýtur svo að fara, ef landbúnað-
inum og kvikfjárræktinni fer fram til
nokkurra muna, að kostir jarðanna verði
metnir nokkuð á annan veg en tíðkazt
hefir. Það hlýtur að þykja mestu máli
skipta um hverja sveitajörð, að þar verði
aflað mikilla og góðra heyja, en minna
verður litið á hitt, hvort þar er gott beit-
arland eða eigi, þótt það verði ávalt tal-
inn góður kostur. Sá tími mun koma, að
þær sveitir þyki beztar, þar sem slægju-
löndin eru mest og bezt. Bændur leggja
nú nokkru meiri stund á að afla heyjanna
en áður tíðkaðist, og því er þegar svo
komið, að meira þykir vert um góðar engj-
ar en áður. Því rjettari skilning sem
bændur fá á umbótum og framförum latíd-
búnaðarins, því ágætari kostir munu slægj-
urnar þykja.
Af þessu er það skiljanlegt, að Flóinn
hafi vaxið nokkuð í áliti á síðari tímum,
og það má telja víst, að sá timi komi, að
hann verði talitín eitthvert bezta hjerað
landsins.
í Flóanum eru mikil slægjulönd, og
Flóamenn eru sjálfir farnir að meta þá
kosti meir en áður. Það er þeim orðið
ljóst, að fátt er betra í búi en mikil hey,
og því hafa þeir hugsað, að mikið vildu
þeir til vinna, ef slægjulönd þeirra mættu
verða enn meiri og betri en þau eru.
Flóamenn höfðu fyrrum lítinn byr i al-
þýðuálitinu. Þeim var eigi gert hærra
undir höfði en bjeraðinu, er þeir bjuggu
í. Hvorttveggja var í litlum veg. Það
mætti nefna margt, er sýnir þetta, en eg
hirði eigi »að fara út í þá sálma«. Það
má vel vera, að þessar hugmyndir alþýðu
um hlóamenn hafi átt við nokkur sönn
rök að styðjast, en alt er breytingum háð,
og eigi sizt mennirnir. Það er þvi skilj-
anlegt, að það skiptist mjög á, í hverjum
sveitum sje mest mannval og manndómur.
Eg er að vísu eigi mjög kunnugur í Fló-
anum, en eg fæ eigi sjeð, að Flóámenn
sje minni fyrir sjer en aðrir menn, eða
standi öðrum að baki að dugnaði og
mannviti.
Það er hvorttvegja jafnt, að fátæktin er
mikil í flestum hjeruðum landsins og krapt-
arnir litlir, enda hafa fáir mikinn áhuga
og áræði til stórra umbóta á atvinnuveg-
unum. Nú hefir þó bændum í Flóa og á
Skeiðum komið til hugar að veita vatni
um nálega öll slægjulönd í þessum sveit
um, en það er svo stórt jarðabótafyrirtæki,
að aldrei hefir verið í slíkt ráðizt hjer á
landi. Þó rnunu Flóamenn og Skeiðamenn
eigi láta undan bera að framkvæma þetta
stórvirki, ef sýnt verður og sannað, að það
74. blaö.
sJe í?erlegt, og horfi hjeraði þeirra til svo
mikilla hagsmuna. sem margir hafa talið
líklegt. í þessu sýnist, að eigi skortir þá
framkvæmdarhug nje áræði við aðra lands-
menn.
Flóinn og Skeiðin taka yfir sljettlendið
milli Hvítár eða Ölfusár að vestan en Þjórs-
ár að austan. Þessi sljetta er nálega öll
vaxin stör, en alstaðar er hraun undir
niðri. Á einum stað er hraunið óhulið
grasvegi á nokkru svæði. Þar heitir
Merkurhraun. Það er fram með Hvítá
millum Flóans og Skeiðanna. Hjer og þar
um Flóann og Skeiðin má sjá einstakar
hraunflúðir gægjast fram á yfirborðið. Að
öðru leyti er landið alt grasi gróið, og
alt er það sljett, nema á litlu svæði nið-
ur frá Merkurhrauni. Þar eru lágir ásar
og mýrarsund á milli. Svo má kalla, að’
mestur hluti Flóans og Skeiðanna sje
slægjuland eitt, en óviða er grasvöxturinn
mjög mikill. Það er eigi nema lítill hluti
þessara slægjulanda, er sleginn verður á
hverju ári, því að eigi verður grasvöxtur-
mn svo mikill árlega. Þó má afla mikilla
heyja á flestum jörðunum, af því að slægju-
löndin eru svo mikil að víðáttu. Ef góðu
og frjóvsömu vatni yrði veitt um þessi
slægjulönd mundi grasvöxturinn aukast
mjog, og heyafli bændanna vaxa að saína
skapi. Nú hafa Flóamenn og Skeiðamenn
mikinn huga á að fá slíka vatnsveitingu
á engjar sínar. Þeir hafa þegar látið gera
nokkrar athuganir til að komast að raun
um, hvort unt sje að framkvæma þetta,
og hverra hagsmuna megi af því vænta.
J næsta blaði ísáfoldár mun jeg skýra
nokkuð frá þessum athugonum.
Raflýsingarmálið.
^ Það hafa fleiri um það hugsað en hr.
Frimann B. Anderson, að gæða höfuðstaðn-
um með þassari merkilegu umbót7
Hr. Sigfús Eymundarson hefir fengið i
vor eptirfarandi lauslega kostnaðaráætlun
frá mikilsháttar rafmagnsmannvirkjafjelagi
í Lundúnum, fyrir milligöngu Mr. H. A. H.
Dunfords mannvirkjafræðings.er hjer dvald-
ist meiri hluta árs i fyrra og nam islenzku.
Er áætlunarskýrsla fjelagsins orðuð eins og
svar upp á fyrirspurn frá honum og dags.
18. mai 1894.
Sem svar upp á spurningar yðar í gær,
um kostnaðinn við að lýsa með rafmagni
lítinn bæ á íslandi, er oss ánægja að láta
yður í tje þær skýringar, er hjer fara á
eptir; en þess skal getið, að þær geta ekki
verið fullkomlega nákvæmar vegna ókunn-
ugleika vors á ástæðum þar.
I. Lýsing strœtanna.
Fyfir bæ, eins og þjer tilnefnduð, ætlum
vjer eigi að muni þurfa nema hjer um bil