Ísafold - 11.01.1896, Side 3

7
tíma 7,352 kr., og til þess lögðu 3 sýslur
J amtinu ekki einn eyri.
í vesturamtinu voru sama ár 91 þurfa-
ieimili, 726 niðursetningar, aukaútsvör
52,420 kr., til fátækraframfæris 48,583 kr.;
en til menntamála sama ár einungis 1,238
kr. og lögðu fram til þess 1 sýsla og Isa-
jQarðarkaupstaður.
í Norðnr- og austuramtinu voru framan
greint ár 667 þurfaheimili, 916 niðursetn-
ingar, aukaútsvörin 73,974 kr. og fátækra-
framfærið 59,279 kr., til menntamála 1.038
kr., og til þeirra lögðu einungis 3 sýslur;
4 ekkert.
A öllu landinu voru því nefnd ár 971
þurfáheimimili, 2,889 niðursetningar, auka-
útsvörin voru 238,421 kr. og fátækrafram-
fserið 191.640 kr. En á sama tíma eru
lagðar um land allt til menntamála úr
sveitarsjóðnum 9,628 kr., og til þessleggja
einungis 8 sýslur og 2 bæjarfjelög, en
12 sýslur kosta engum eyri til mennta-
mála.
Þett ár kemur þá á hvern þurfamann á
landinu kr. 47,9; þetta samgildir skatti,
sem væri á hvern mann kr. 2,7, en á
hvern gjaldanda um land allt kr. 14,6.
En skattur sá, sem sveitarsjóðarnir leggja
allir til menntamála, er um 13 aurar á
hvern mann á landinu, en um 80 aurar
á hvern gjaldanda.
Þessi samanburður á fátækraframfærinu
og gjaldinu til menntamála er sorglegur
vitnisburður um hið vandræðalega og öf-
uga ástand hjá þjóðinni. Hlutí'allið ætti
og þyrfti að vera þveröfugt, að hver gjald-
andi um land allt legði fram 80 aura til
fátækraframfærslu, 14 kr. til menntamála;
en þess verður líklega langt að bíða, og
það ekki sízt, ef allt er látið »reka á reið-
anum« áratug eptir áratug og lítið eða
ekkert gjört til að færa það í lag.
Fátækraframfærið er nokkurs konar Sísy-
fusarsteinn, sem þjóðin er sí ogæaðstreit-
ast við að velta upp sömu brekkuna, eu
sem æ kemur í fangið á þeim aptur; og í
þetta ónýta erflði fer mikið af blóði henn-
ar og merg, án þess að nokkra staði sjái
hún er jaf'nsnauð, jafn- bágstödd og jafn-
framfaralítil fyrir það i einu sem öðru við
hver árslok eptir allar þessar framlögur,
hvernig sem hún hefir sveizt blóðinu til
að taka flestöllum óþverra, sem að þeim
er rjettur.
Hver strákur, sem vill og ekki heflr
þegið sveitarstyrk eptir 16 ára aldur, get-
ur nær því hvaða skepna og ónytjungur
sem hann er gipt sig, fengið sjer eitthvert
hreysi, hrúgað niður hörnunum, stungið
síðan höndunum í vasana og sagt við
sveitina sína: »Hirtu nú allt dótið, og
vertu viðbúin að taka við því sem á ept-
ir kemur; því konan er vanfær enn þá
og verður það líklega árlega næstu 10 ár,
því við erum staðráðin í að uppfyiia,
meðan við getum, það boðorð, að aukast
og margfaldast«. Hver strákur og stelpa
getur að ósekju hrúgað niður börnum í
lausaleik og farið eins að; og þó að þetta
fólk verði að fara í vist að boðum hrepps-
nefndarinnar, þá eru það engin þrauta-
kjör, og börnin getur það átt jafnt eptir
sem áður.
Staglið með fæðingarhreppana, dvalar-
hreppana, tíu ára veruna, hvar faðirinn hafi
verið 40 vikum áður en barnið fæddist,
J)ukurstyrkveitingarnar,fátækraflutningana,
fyrirspurnirnar, úrskurðina, áfrýjarinnar
og margt annað er svo illt viðureignar,
að beztu lögfræðiugar eru stundum í hálf-
gjörðu ráðaleysi með að ráða fram úr því
og komast að rjettri og skynsamlegri nið-
urstöðu.
Hrepparnir reka af sjer msð rjettu og
röngn fóik, sem þeim stendur beigur af,
eins og þegar heyleysingar reka af sjer
fóðurfjenað í harðindum; fer því margur
stundum á sveit að óþörfu. Alls konar
yflrskin og undanbrögð tíðkast til að
»snuða náuugann«. [Niðurl.].
Kvefsótt hefir gengið hjer í bænum
frá því um hátíðirnar, og lagzt þungt á
börn einkanlega.
Tiðarfar mjög óvetrarlegt það sem af
er þessu ári, stundum likast vorblíðu.
Jörð alauð.
Dáin lijer í bænum í nótt frú Jóhanna
Kr. Bjarnason, ekkja Hákonar kaupmanns
Bjarnasons á Bíldudal. Verður frekar
minnzt síðar.
Þorláksmessubragurinn sæli, sem hneyxl-
inu olli, hefir höf. hans sótt fast eptir að birtur
væri í Isafold, nefnil. sjer til rjettlætingar, þ.
e. til þess að a'lir geti gengið úr skugga um’
að hann sje ekki »miður frambærilegur í viður-
vistbindindismanna«,heldursjálfsagt velvið eig-
andi samsætiskvæði fyrirþáog Bakkusarfólk í
sameiningu. En það hiýtur annaðhvort eitt
hvað að vera bogið við tilfinningu hans fyrir
hvað við á og ekki á við í þessu atriði, eða
þá að þeir mörgu merkismenn, bæði bindind-
isafneitendur og bindindismenn, er bragurinn
fjell illa í geð vegna innihalds hans og jafn-
vel flæmdi þá suma frá samsætinu, þar á
meðal virktavinir og vandamenn höf. sjálfs,
eru í meira lagi skyni skroppnir. En ekki er
nema tillátssemi að prenta hjer braginn, enda
litill vafi á, hvern dóm almenningur muni á
hann leggja:
Þorláks-full.
Þorlákur biskup var blessaður kall,
þótt bindindi stofnsetti eigi,
bræddist ei skikkanlegt samdrykkjusvall
nje svolitib kátínubrall.
Síbar er dvaldi’ ’ann i dýrðlinga rann,
drukkin var skál hans á sjerbverjum degi.
Ekki menn þeltkja neinn islenzkan mann,
sem olli svo glehskap sem hann.
Nú er allt orðib dauft og dautt
og dýrkun á biskupum langt úr vegi;
gaman fíest oröib glebisnautt.
og glasib hjá biskupnum autt.
Sízt er ab barma sjer )>ó fyrir það,
að þrotinn sje bjór hjer i landi.
Bakkus á enn þá hjer áfangastað
allt að þvi nóg, eða hvað?
Karlarnir þjóra og klerkarnir með,
kútveltast forsprakkar glæstu með bandi.
Rammauknir svolar og svolitil peð
nú súpa’ i sig óiundargeð.
Hvar er gleðin, sem glóðheit fyr
úr glitrandi veigum flugtól þandi?
Froðunni glæstu er fleygt á dyr,
en fúlasta dreggin er kyr.
Hvers vegna’ er gamanið dauflegt og dautt.
þótt dropinn sje enn þá til boða?
Hvers vegna’ er fullið svo fagnaðarautt
og fjörið svo magurt og snautt?
Boðorðin eru nú oröin svo mörg,
eitt er að stofna’ ekki >rygtinu« i voða.
Hugleysis, dugleysis, dáðleysis förg
dasa oss, þung eins og björg.
Þá var munur á Borláks lýð.
þvi þá gafst ei boðorðin fleiri að skoða
©n þessi tíu frá eidri tið,
sem enn ættu’ að duga um hrlð.
Glaður og reifur skal gumna hver,
þvi glópur er flón þótt hann stúri.
Gieðinnar leita með ljósi æ ber,
ef lítið um framkvæmdir er.
Gleðin er vængsterkur fugl, sem er frjáls
og fjötrast ei lætur i harðlæstu búri.
Premst vill hún teygja, sem helsingi, háls
i hornfylking drengilegs máls.
Helgan Þorlák vjer heitum á,
að hrundið getum nú vetrardúri,
svo gleðin ljúfa oss gisti hjá.
Og grípum svo kollurnar þá!
H. H.
Mun nokkrum manni, sem mælt mál skilur
geta duiizt, að ofan á bábyljuna um víndrykkju
sem skilyrði fyrir gleði og jafnvel hug og
dug og dáb m. m.. er í ljóðum þessum verið
að hlakka yfir þvi, að »klerkar þjóri«, (þrátt
fyrir prestabindindið),og að bindindisforsprakk-
ar sjáist dauðadrukknir (»kútveltist«)V Og
hvað getur setningin um »tiu boðorðin, er
duga ættu enn«, annað þýtt í þessu sambandi
en þá sneið til bindindi hlynntra kennimanna,
þar á meðai fyrst og fremst biskupsins, að
þeir ætli sjer þá dul, að bæta við eða um-
bæta boðorð drottins? —sneiðin sem sje byggð
á þeirri hjegilju, að úr því að bann gegn á-
fengisnautn sje ekki eitt af tíu boðorðunum
þá sje óhæf’a fyrir kennimenn að minnsta kosti*
að halda fram bindindi. Eða þá samanburð-
urinn á »Þorláks lýð« og drykkjuglaðværð hans
við þá kynslóð, sem nú er nppi, með hugleysið,
dáðleysið, o. s. frv. — er hann ekki meining-
arlitill, ef hann á ekki að þýða það í þessu
sambandi, að »déðleysi« þetta m. m. sje því
að keuna, að ot' lítið sje drukkið ?
Þetta er það, sem Isafold hefir leyft sjer aö
telja miður vel við eigandi til flutnings i al-
mennu,sameiginlegu samkvæmi bæði fyrirbind-
indismenn og Bakkusarvini. Þetta var þaö,
sem svo margir þeirra, er höfðu ráðgert að
taka þátt í samkvæminu eða gerðu það að
meiru eða minna leyti, hneyksluðust á, bæði
bindindismenn og aðrir. Að meiri hluti fje-
lagsstjórnarinnar vildi eigi að síður láta flytja
kvæðið, hefir vafalaust verið miklu fremur
sprottið af algengri misskilningshugmynd um
frelsi, djörfung, karlmennsku eða hvað það á
nú að heita, heldur en gersamlegu meðvitund-
arleysi um, hvað á við og hvað á ekki við, —
ssms konar karlmennsku-hugmynd og vakað
mun hat'a fyrir hinum ungu löndum í IChöfn,
er flytja ljetu þar í hátíðlegu aldarminningar-
samkvæmi hið alræmda Baskshneyksli. En
ókurteisi er aidrei karlmennska. Hún er af
tvennu til miklu fremur í ætt við strákskap.
Hjer er ekkert verið að finna að þvi, þó að
»hirðskáld Stúdentafjelagsins* eía aðrir Bakk-
usarvinir kveði þannig. Þeim er það meira
en vel komið. Það er, eins og tekið var svo
skýrt fram um daginn, ekkert, verið að fást
um það, hvað þeir láta sjer sæma i sinn hóp.
Þeir mega bæði yrkja og kyrja í sinn hóp
svo mikið sem þeir vilja, ekki einungis af
Bakkusarljóðum. heldur öðru verra, ef þeim
svo þóknast. Hvort þeir gera það eða gera
ekki, er ekkert um sagt og var ekkert um
sagt um daginn. Það ketnur öðrum út í trá
ekkert við. Það er ekkert verið að skipta
sjer af því i þessu sambandi Meira að segja:
þó að þeir eða aðrir vildu stotna t. d. fastan
drykkjuskóla, með bæði »praktiskri« og »theó-
retiskri* tilsögn, með drykkjuljóðanámi (utan-
bókar) og »brennivíns-grallara«-söng, þá kem-
ur það ekkert þessu máli við. Hjer er að eins
verið að tala um almennar kurteisisreglur út
á við. Að tiletnið er margnef'ndur Þorláks-
messubragur og hneyksli það er hann olli, —
það er tilviljun og annað ekki. Það er alls ekki
bindindi eða bindindisleysi, sem hjer er verið
um að þrátta, — eins og enginn mundi kalla
það stjórnarskrárþras, þótt deila risi út af
því, ef t. d. alþingismenn hjeldu samsæti, og
skáld úr öðrum hvorum flokknum frá siðasta
þingi, frumverpinga eða tillögumanna, hefði
f'undið upp á að sneiða sína mótstöðumenn,
hinn flokkinn, í veizlukvæði sínu, — brigzla
t. a. m. »frumverpingum« fyrir Þingvalla-
fundar-»humbugið«, ofsa þeirra á þinginu í
sumar o. fl. Enginn mundi kenna það vib
neina ofstseki í stjórnarskrármálinu, þótt ein-