Ísafold - 15.12.1900, Side 1

Keiuur nt ýmist einn sinni eða
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 */» doll.; borgist fyrir miðjan
jnli (erlendis fyrir fram). '
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
átgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXVII. árar.
Reyk,iavík lauj*'ardaginn 15. des. 1900.
77. blað.
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTBDS
DANSKA SMJ0RI.IKI, sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunum.
1. 0. 0. F. 8212218 */,. 0.___________
Forngripasafnið opið mvd. og ld. I I—12
Landsbankinn opinn bvern virkan dag
k 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Lanasbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til utlana.
Ókeypis lækning á spitalanum á þriðjud
og föstnd. kl. 11 —1.
Ókevpis augnlækning á spítalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1.
Ókeypis tanniækning i búsi Jóns Sveius-
sonar 'lijá kirkjunni l. og 3. mánud. hvers
mán. kl. 11 — 1.
Mjólkurbií
Og
smjörmarkaður.
Frá mjólkursamlagsbúi því, er stofn-
að var í flreppunum í sumar, með
leiðbeining hins danska mjólkurfræð-
ings Grönfeldts, sem nú kennir á
Hvanneyri, var sent tvívegis smjör í
sumar til Englands, 400—500 pd. í
hvort skiftíð, fyrir milligöngu hr. As-
geirs Sigurðssonar og hans manna í
Leith.
Fyrri sendingin seldist á 70 sh.
hundraðsvættin, sem er sama og 63 a.
pundið (íslenzkt), en síðari 90 sh. eða
81 eyri pundið; og hafði sá mikli mun-
ur eigi verið að kenna ólíkum vöru-
gæðum, heldur óhentugum tíma og
kringumstæðum, þá er fyrri sendingin
kom. Og það fylgir sögunni, skýrsl-
unni um söluna, að fyrir síðari send-
inguna mundi líklega hafa fengist 100
sh. eða nær 90 a. pundið, ef ekki hefði
það verið fundið að nokkru af stnjör-
inu, að það vseri heldur gamalt.
J>etta er stórmerkur atburður í
verzlunarsögu landsins.
f>að er mjór vísir, en mikils vfsir,
ef rétt er á haldið.
f>að er fyrsta stig til mikilsverðrar
efnalegrar viðreisnar fyrir landið.
Kostnaðurinn, sem legst á hvert
smjörpund, áður en það kemst á
markað á Englandi, er 4 a. á pundið.
Meiri er hann ekki, með ráðvandri
milligöngu, — cftir reynslunni þeirri í
sumar. Framleiðendur hafa því fengið
77 a. fyrir pundið frá kaupendum; en
fá 6 aura í viðbót í verðlaun úr lands-
sjóði samkvæmt lögunum frá í fyrra,
með því smjörið seldist 6 aurum meira
en 75 »■ Þeir fá því alls 83 a. fyrir
pundið. Hefði það selst á 100 sh.
hundraðsvættin ensk, sama og 89 a.
pundið, mundu þeir hafa fengið alls
105-r 4 a. = 101 eyri fyrir pundið. Og
þ a ð hefði verið almennilegur gróði,
er sýnt hefði enn greinilegar, að til-
vinnandi er að hafa dálítið fyrir, sýna
dálitla vandvirkni og samvizkusemi
til þess að komast upp á enska
viðskifta pallborðið með þessa vöruteg-
und.
Alkunnugt er, hvílík gullnáma ensk-
ur (eða útlendur) smjörmarkaður hefir
orðið Dönum.
Vér Islendingar þurfum eigi annað
en reyna að verða þeim jafnsnjallir að
þekkingu á mjólkurmeðferð og öllu, sem
þar að lýtur og beita aunari eins vand-
virkni, alúð og viðskiftasamvizkusemi
eins og þeir til þess að komast í sama
dalakútinn. það er alt og sumt.
Sjálfskapavíti, ef oss mistekst það.
Vörumagnið verður vitanlega lítið
framan af, með því að ekki er hlaup-
ið að því í skjótu bragði, að breyta
svo búskaparlagi, sem til þess þarf, að
smjörframleiðslan geti mikil orðið,— auk
samlagsörðugleikanna. En gæðin er
oss innan handar að hafa hátt upp í
það sem bezt gerist með bræðraþjóð
vorri. Og vöxturinn getur orðið meiri
en rnargur hyggur, ef vér leggjum aðra
eins alúð og þeir hafa gert. Vanda-
minna er það einnig fyrir oss að því
leyti til, að vér þurfum eigi annað en
að læra af þeim. J>eir hafa lagt braut-
ina og haft alla þá fyrirhöfn, sem
því fylgir. f>ar tökum vér hlut á
þurru landi. Og ekki stendur á því,
að þeir séu boðnir og búnir til að
kenna oss og leiðbeina.
f>etta lítið, sem selt var í sumar til
Knglands af íslenzku smjöri, var auð-
kent sem íslenzk vara, eins og rétt
var og sjálfsagt. Frægðin fyrir hana
eða þá minkunin á að vera vor og
ekki annarra. f>að þarf ekki orðum
að því að eyða, hver ósvinna væri að
ætla sér að lauma henni á markað
með öðru merki, »undir fölsku flaggin.
Bæði ósvinna og heimska. f>ví hvern-
ig færi, ef illa tækist — varan reynd-
ist miður vönduð, svikin? Hún fengi
ekki einungis á sig það óorð, sem hún
ætti skilið í sjálfri sér, heldur mundi
sú þjóð, er notuð hefði verið fyrir
skálkaskjól, hvort heldur væri Danir
eða aðrir, eðlilega hefna sín með því,
að vara alla sína skiftavini við vöru
frá oss, við íslenzku smjöri, hvort
sem slæmt væri eða gott, og gera
oss þar með ræka af sínum markaði.
Mesta nauðsyn er í þessu sambandi
að vér fáum vörumerkjalög, til vernd-
ar vandaðri vöru — til tryggingar því,
að óhlutvandir sóðar og skammsýnir
féglæframenn spilli eigi fyrir oss
markaði með því að láta þangað ó-
vandaðri vöru innan um vandaða.
Vér höfum brent oss á þess konar áð-
ur. f>að var ekki lengi að spilla
hrossamarkaði vorum á Englandi, er
farið var að lauma trippum innan um
útflutningshrossin. Við mun það bera
stundum enn, að líkt sé brallað, þeg-
ar saltfisks-farmar eru afgreiddir, þótt
sjálfsagt sé það heldur að leggjast
niður, af því að það hefir komið hlut-
aðeigendum í koll á síðari skipunum;
enda meiri háttar verzlanir vorar var-
ast það eftir mætti. En hitt verður
aldrei full-brýnt fyrir mönnum, hve
afar-áríðandi er, að engar misfellur
komi, engum ávirðingum bregði fyrir í
þessa átt, ef vér komumst svo langt, að
ná almennilegum tókum á markaði
fyrir smjör vort á Englandi.
f>að eru meir en lítil stakkaskifti,
sem búnaður vor mun taka, ef ljós
verður úr þessum litla neista, þessum
litla vísi til smjörverzlunar á hinum
bezta markaði í heimi. Oll atorka
búmanna hlýtur að snúast að vand-
legri túnrækt og yfirgripsmikilli, í
því skyni að koma upp miklum og
góðum kúabúum, þar sem þess er
nokkur kostur. En ræktuð jörð er ó
líkum mun öruggari undirstaða undir
góðum landbúnaði heldur en hitt, að
eiga nær alt undir kasti, hvað fram-
fleytist af búpeningi á óræktuðum mó-
um og mýrum eða graslitlum holtum
og söndum, og setja peninginn annað-
hvort ár eða svo að meir eða minna
leyti á guð og gaddinn.
f>að er votryggingin, sem vantað
hefir gersamlega í búnað vorn, og vald-
ið hefir því, að vér höfum verið öld-
um saman mesta öreigaþjóð álfunnar
og verðum það eftirleiðis að öðrum
kosti.
Annað framfaraatriði, sem þessi at-
burður á af sér að geta, ef ílt fer
skaplega, er stórum aukið hreinlæti
meðal þjóðar vorrar. Vér vitum það,
að fyrsta og æðsta skilyrði fyrir því,
að smjör verði boðleg vara á heims-
markaði, er takmarkalaust hreinlæti.
En þegar neyðin, hin brýna, skilmála
lausa nauðsyn kennir almenningi
slíkt hreinlæti í mjólkurmeðferðinni og
smjörtilbúningi, þá hlýtur það hrein-
læti að draga eftir sér annað hrein-
læti og þrifnað. f>að hlýtur og að venja
menn af kæruleysinu íslenzka og
hirðuleysi um að fara vandlega eftir
ítarlegri fyrirsögn þeirra, er vit hafa
á, — með þeim ummælum eða því
líkum: »Eg held það geri ekki mikið
til, hvort verið er að elta þessa (eða
hina) sérvizku út í æsar«. Látaalthólk-
ast einhvern veginn.
Englendingurinn segir: »Ef þið
bregðið í nokkuru hinu rainsta atriði
út af því, er reynslan hefir sýnt að
þarf til þess, að smjörið verði svo
gott, s*m okkur líkar, þá viljum við
það ekki; þá getið þið átt það sjálfir,
eins og þið hafið gert. f>á kæfir
smjörlíkið alla smjörframleiðslu hjá
ykkur — þ a ð er langt um betri
vara en kúasmjörið ykkar, eins og
það hefir gerst yfirleitt, — og þá verð-
ur ykkur bezt að hafa skrælingjasið-
inn gamla: sulla í ykkur nýmjólkinni
eins og blávatni eða blöndu, í stað
þess að búa til úr henni arðmikla vöru,
eða eyða helmingnum af rjómanum út í
kaffi 4—5 sinnum á dag, því til spill-
ingar og ykkur til einskis góðs«.
f>etta segja þeir. Og þeir eru lög-
gjafar vorir í þessari grein. f>að er
heimsmarkaðurinn að því er kemur
til vöruvöndunar. Hann hefir fult lög-
gjafarvald í því efni, og er um leið
hæstiréttur; þaðan getur enginn á-
frýjað.
f>að var í fyrra sent ofurlítið af
8mjöri til Englands frá Hvanneyri til
reynslu, og sömuleiðis smjör frá tveim-
ur myndarheimilum í Borgarfirði öðr-
um. Fáir munu hafa varað sig á því
hér, að mikill munur mundi gerður
þar í milli, og líklegast alls ekki orð-
ið haus varir, þótt bragðað hefðu á
þessum smjörsendingum öllum þremur.
En Englendingurinn var ekki lengi
að finna muninn.
Hann gaf 90 aura fyrir Hvanneyr-
arsmjörið, en 45 a. fyrir hitt. —
Svona segir sagan, og seljum vér hana
eigi dýrara en vér keyptum. En það
er góð dæmisaga, hvort sem hún er
nákvæmlega áreiðanleg eða ekki.
Skilmalalaus hlýðni við »kreddur«
kaupanda, — það er yfirleitt hið fyrsta
og æðsta viðskiftaboðorð. —
f>að var vel til fundið af Páli amt
manni Briem, sem fleira í hinum
mjög vel sömdu og mikilsverðu hug-
leiðingum hans hér í blaðinu fyrir
skemstu, er hann varar ungt kvenfólk,
sem nema vill hússtjórn og bústjórn,
við að sækjast eftir prjálinu, — eftir til-
sögn í vandasömustu hannyrðum, að
sauma rósir í blaðasliður eða búa til
óalgengar kræsingar, en hirða ekki
um að geta gert við sokka, bætt bót
eða saumað barnsskyrtu, og því síður
að búa til á beztan liátt þann mat,
er heimilin þarfnast mest. Og í sama
mund mintist ritsjórn Isafoldar á það
slæma tímanna tákn, að fáar sem eng-
ar ungar stúlkur gáfu sig fram til að
læra mjólkurmeðferð á Hvanneyri í
vetur, hjá ágætum, dönskum mjólkur-
fræðing. jpangað mun hafa fengist
fyrsta kenslutímann, nóv.—jan., 1 ung
3túlka og svo 1 roskin bóndakona.
f>ess ber þó að geta nú, að næsta
námstíma, febr.—apríl, kváðu þegar
tafa gefið sig fram fleiri en rúm er
fyrir. Og mun mega rekja það beint
til fréttanna um smjörsöluna héðan á
Englandi í sumar. f>ar sjá menn
beinan og vísan gróðann á því, að læra
þetta almennilega, — læra rétta með-
ferð mjólkurinnar og rétta aðferð að
smjörtilbúningi. Enda þurfum vér
eigi að hugsa til, að fá almennilegan
smjörmarkað á Englandi né að halda
honum öðru vísi en með því að njóta
þeirrar tilsagnar, sem nú fæst á Hvann-
eyri, eða annarrar jafngóðrar og áreið-
anlegrar.