Ísafold - 14.08.1901, Blaðsíða 2

«
222
Rekstur Laugarnesspítalans.
Svar til Þórðar alþingismanns J. Thoroddsen.
Alþingismaðurinn úr Keflavík er enn
þá að klóra i bakkann, til þess að kom-
ast upp úr ófærunni, sem hann hleypti
sér í hórna á dögunum út úr holds-
veikraspítalanum.
Ef hann hefSi tekið í þá vinarhönd,
sem eg rótti honum, þá væri hann kom-
inn upp úr. Til allrar óhamingju er
hann eins og óstýrilátur foli í feni.
Hann bröltir óskaplega, rís upp á aftur-
fótunum, en sökkur náttúrlega d/pra og
dýpra ofan í leðjuna. Enn þá standa
þó eyrun upp úr, og því er enn svo-
lítil von um það, að eg geti náð honum
upp, og eg skal sannarlega bíða með
þolinmæði.
Eg játaði þaö að vísu í grein minni
í næstsíðasta blaði ísafoldar, að sumt af
vinnufólkinu fengi hærra kaup en al-
ment er; en eg skýrði svo skýrt frá á-
stæðunum til þess, að hver og einn
hefði átt að geta skilið það: FJilTc, sem
þarf að umgangast holdsveika, fæst eigi
fyrir sama kaup og annað vinnufólk.
AS þvottakonunum undantéknum er
kaupgjaldsimmurinn samt ekki svo mik-
ill. Vinnukonur hór í bænum fá víöast
orðið 60—70 kr. í árskaup, auk gjafa (jóla-
gjafa o. s. frv.); það má víst óhættreikna
þær um 10 kr. Auk þvottakvennanna
og vökukonunnar fá aðrar vinnukonur
spítalans 70—80 kr., en auðvitað engar
gjafir.
Vinnumenn fá ekki allsjaldan hér í
bænum og grendinni um 200 kr. í kaup,
þegar öil kurl koma til grafar.
Þ. Th. segir nu, að það só »vitanlegt,
að nú þessi síöustu árin só kaup þess-
ara starfsmanna e n n hærra, 250 kr.
vinnumaðurinn o. s. frv., og þá só eöli-
legt, að þingið finni sér skylt að grípa
í taumana«.
Það sanna er, eins og reikningarnir
bera með sór, að hingað tit hefir enginn
vinnumaður verið ráðinn á spítalann
fyrir meira en 200 kr. og enginn feng-
ið hærra kaup.
Þetta kalla eg þvætting, og er það
þó of vægt nafn.
Eg sagði, að spítalarnir í Höfn greiddi
hjúkrunarnemum 16 kr. mánaöarlega
í byrjunarkaup, af því starfið væri álit-
ið svo erfitt, og svo til þess að spara
dýrari hjúkrunarkonur. Ef spítalarnir
taka aukreitis stúlkur til að kynnast
hjúkrunarstörfum , þ—j—1 ár, sem
þeir þurfa ekki á aö halda, greiða þeir
þeim anðvitað ekkert kaup.
Holdsveikraspítalinn greiðir á sama
hátt hjúkrunarnemum dálítið minna
fyrsta árið, meira, ef þær verða lengur,
til þess að þurfa ekki að taka fleiri
fullkomnar og dýrari hjúkrunarkonur.
Kaflinn um hjúkrunarnemana hjá Þ.
Th. er því algjörlega óþarfur.
Þ. Th. heldur því enn fram, að fæðið
í holdsveikraspítalanum só bæði »t ö 1 u-
1 e g a« og »t i 11 ö ! u 1 e g a« dýrara en
í norsku holdsveikraspítölunum, þrátt
fyrir það, þótt eg í fyrri grein minni til-
færði skýrslu frá einum þeirra um 20
Af þejrri skýrslu sást, að fæöi hvers
sjúklings hafði kostað daglega að meðal-
tali þessi 2 0 á r 37,n aura. — Hann
aftur á móti tekur að eins eitt ár
og ber það saman við meðalverðið hór
árin 1898 og 1899. Hann vill ekki
taka eftir því, aiS fyrsta ársfjórðunginn
eftir að spítalmn tók til starfa (haustið
1898) voru tiltölulega fáir sjúklingar í
spítftlanum, fyrsta mánuðinn ekki nema
tæpir 20 að meðaltali. Fæðið því til-
tölulega miklu dýrara. Það er því á-
stæðulaust, að miða nokkuð við þennan
ársfjórðung. Ef Þ. Th. hefði viljað
nefna tvö ár í grein sinni, hefði veriö
nær að taka 1899 og 1900. Fæðis-
kostnaöurinn á sjúkling var að meðal-
tali þau árin 33 aurar á dag, o: 4 aur-
um ódýrari en að meðaltali í Reknæs
þessi 20 ár.
Allar nauðsynjar segir hann dýrari í
Noregi en hór. Sjáum nú til.
Á Rigshospitalet í Kristjaníu var ný-
mjólkurpotturinn 1887 á llf eyri,
1888 á 13 aura og 1889 á 12J eyri.
Hér höfum vér orðið að gefa 16—18 a.
fyrir nýmjólkurpottinn, þangað til í sum-
ar, en fáum hann þó ekki fyrir minna en
15 aura enn þá. Brauö er og ódýrara
í Noregi. Fiskur og kjöt er auðvitað
miklum mun ódýrara hér; en sjúkling-
arnir fá stærri skamt af því en í
Noregi.
Eg held því þannig fast fram, að
það, sem Þ. Th. sagði um matarveröið,
er ósatt, annaöhvort af því hann hefir
eigi vitað betur, eða ekki viljað vita það.
Eg gat um það í fyrri grein minnl,
að allar vörutegundir, sem nokkuð er
brúkað af að mun, eru boðnar upp (li-
citátion), eins og venja er á opinberum
stofnunum annarsftaðar og svo er tekið
hjá þeirri verzlun, sem mest slær af
vöruveröinu, o: selur ódýrast. Af reikn-
ingunum gæti Þ. Th. sannfærst um
það, að spítalinn hefir hingað til fengið
góð kjör í samanburði við aöra. Aftan
við skýrslu spítalans 1898—99, sem eg
geri ráð fyrir að stjórnarnefnd spítalans
hafi sent Þ. Th., eins og öðrum læknum,
stendur listi yfir vöruverð spítalans
1899, samanborið við alment peninga-
verð. Eg vil biðja Þ. Th. að líta á
þann lista.
Sumt af hinum vörunum er keypt
með 6»/> afslætti í sömu verzluninni,
Sumt, einkum föt, fataefni o. fl., er verzl-
un þessi látin panta, og fullyröir hún,
að spftalinn fái þær vörur með innkaups-
veröi, auk umboðslauna.
Ráðsmaður hefir skýrt mér frá, að
svo muni standa á þessum fatareikning-
um, sem hr. Þ. Th. er að vafaast með, að
hann einhvern tíma hafi orðið að taka
tvennan eða þrennan fatnaö hjá annari
verzlun, og mun eigi standa neinn af-
sláttur í reikningnum; en Þ. Th. ætti
að vita, að það er hægt að slá af vöru-
verði án þess að það séu ákveönar
prósentur, og þá er afslátturinn ekki
nefndur í reikningnum.
Eg veit, að hr. Þ. Th. vill, að lands-
sjóðsfó só sparað sem mest. Eg þykist
því vita, að hann gefi bpítalanum bend-
ingu um þá verzlun hór í bæ, sem gef-
ur 20°/o afslátt. Auðvitað geri eg ráð
fyrir, að hið upphaflega verð sé svipað
eins og í öðrum verzlunum.
Hr. Þ. Th. lætur mig segja í fyrri
grein minni, að það sé ósatt, að spítal-
inn kaupi samsett meðul. Eg sagði, að
hanu kaupi eigi »e i n g ö n g u« samsett
meðul, eins og eg þóttist heyra þennan
þingmann segja í þingsalnum. Það er
víst, að hann hefur sagt skakt frá því,
sem eg hefl skrifað opinberlega,
og eg hygg, að hann á þingi hafi sagt
þessi orð, sem eg nefndi, þótt þau
standi ef til vill ekki í þingtíðindunum-
Maöur hefir nú heyrt, að það komi
fyrir, að orð falli úr í ræðum þingmanna
eða sé bætt inn í, frá því þær eru
haldnar, þangaö til þær koma úr prent-
smiðjunni.
Eg hefi í fyrri grein mlnni tekið það
svo skýrt fram, að eg hafi oft heimtað
af lyfsalanum sama afslátt og aðrir
læknar fá, og þaö mun hann fullkom-
lega kannast við. Hann á meðulin, en
ekki eg, og eg só ekki, hvernig eg á að
pína manninn til þess að gefa hærri
prósentur. 'Hann og fyrirrennari hans
hafa ætíð borið fyrir sig sjúkrahúsin í
Danmörku, sem hann segir að fái að
eins 10/., og þau taka þó eingöngu til-
búin meðul. Þessi ástæða finst mér ekki
fullnægjandi; en eg hefi oíðiö að sætta
mig við hana.
Svo kemur aðalkostnaðurinn fyrir
hvern holdsveikan daglega. Þ. Th. tek-
ur til samanburðar fimm ára timabil í
holdsveikraspítölunum norsku. Þótt eg
só að vísu farinn að hvekkjast á sann-
sögli hans, ætla eg ekki að efast um
það, að skýrsla hans sé rótt um þetta
atriði.
Eg þykist viss um, að Laugarnesspí-
talinn só tiltölulega nokkuð dýrari.
Ef miðað er við landssjóðstillagið 1899
og 1900 — því aðrar tekjur hefir spí-
talinn ekki í raun og veru —, þá kost-
aði hver sjúklingur 1899 á dag 119 og
1900 126 aura. Þessi verömunur staf-
aði af hinni miklu verðhækkun, einkum
á kolum. Laun spítalalæknis reikna eg
1900 kr. áári, því það mun þingið hafa
ætlast til að hann hefði fyrir starf sitt
við spítalann.
Þetta er alls ekki gífurlegur kostnaö-
ur, þegar tekið er tillit til þess, hve
spítalinn er lítill. Þótt helmingi fleiri
sjúklingar rúmuðust í honum, mundi
kostnaðaraukinn verða tiltölulega
lítill. Því stærri, sem spítalarnir eru,
þess ódýrari verður hver sjúklingur.
Norsku spítalarnir eru miklu stærri
og þvf ódýrari.
Á árunum 1865—85 var kostnaöurinn
mestur í Reknæsspítala, árið 1885 123
aurar á dag á mann, en um 1865 voru
undir 140 sjúklingar þar, og þá kostaði
hver sjúklingur að eins 72,g aura. — í
Lungegaardsspítalantim kostaöi hver
sjúklingur 1890 138 aura á dag. En þá
voru þar 68 sjúklingar.
Aðalkostnaðinn við spítalann álít eg
því eigi svo sórlega mikinn eftir stærð
hans.
Eg hefi í þessum greinum mínum tek-
ið hvert aðfinsluatriði fyrir sig og hrak-
ið það, sýnt fram á, að þau séu á eng-
um rökum bygð. — Eg furða mig á
því, hve mikiö af rangfærslu, misskiln-
ingi og ósannindum hr. Þ. Th. hefir
hrúgað saman í ekki stærri grein, og
vonast eftir, að eg þurfi ekki að leið-
rétta svona mikið næst.
Sœm. Bjarnhéðinsson.
Stj órnar skipunarlög
um breyting á stjórnarská um hin
sérstakiegu málefni ísiands / 5.
janúar 1874 — eins og þau voru sam-
bykt á alþingi 1901.
I staðinn fyrir 2. gr., 3. gr., 5. gr., 1.
málsgr. 14. gr., 15. gr., 17. gr., 19. gr., 1.
iið 25. gr., 28 gr., 34. gr , 36. gr. og 2.
ákvörðun um stundarsakir í stjórnarskránni
komi svo hljóðandi greinar:
1. gr. (2. gr. stj.skr.).
Konungur hefir hið æðsta vald yfir öll-
um hinum sérstaklegu málefnum íslánds
með þeim takmörkunum, sem settar eru í
stjórnarská þessari, og lætur ráðgjafa fyrir
ísland framkvæma það. Ráðgjafinn fyrir
ísland má eigi hafa annað ráðgjafaemhætti
á hendi, og verður að tala og rita íslenzka
tungu.
Hið æðsta vald innanlands skal á áhyrgð
ráðgjafans fengið 1 hendur landshöfðingja,
sem konungur skipar og hefir aðsetur sitt
á Islandi. Konungur ákveður verksvið lands-
höfðingja.
2. gr. (3. gr. stj.skr.).
Ráðgjafinn ber áhyrgð á stjórnarathöfn-
inni. Alþingi getur kært ráðgjafann fyrir
emhættisrekstur hans eftir þeim reglum,
er nánara verður skipað fyrir um njeð
lögum.
3. gr. (5. gr. stj.skr.).
Konungur stefnir saman reglulegu al-
þingi annaðhvort ár. Án samþykkis kon-
ungs má þingið eigi setu eiga lengur en 8
vikur. Ákvæðum greinar þessarar má breyta
með lögum.
4. gr. (1. málsgr. 14. gr. stj.skr.).
Á alþingi eiga sæti 34 þjóðkjörnir al-
þingismenn og 6 alþingismenn, sem konung-
ur kveður til þingsetu.
5. gr. (15. gr. stj.skr.).
Álþingi skiftist i tvær deildir, efri þing-
deild og neðri þingdeild. I efri deildinni
sitja 14 þingmenn, í neðri deildinni 26.
Þó má breyta tölum þessum með lögum.
6. gr. (17. gr. stj.skr.).
KoBningarrétt til alþingis hafa:
a, allir bændur, sem hafa grasnyt, og
gjalda nokkuð til allra stétta; þó skulu
þeir, er með sérstakri ákvörðun kynnu
að vera undanskildir einhverju þegn-
skyldugjaldi, eigi, fyrir það missa
kosningarrétt sinn;
b, allir karlmenn i kaupstöðum og hrepp-
um, sem ekki eru öðrum háðir sem
hjú, ef þeir gjalda að minsta kosti
4 kr. á ári sem aukaútsvar;
c, emhættismenn, hvort heldur þeir hafa
konunglegt veitingarbréf eða eru skip-
aðir af yfirvaldi því, er konungur hef-
ir veitt heimild til þess;
d, þeir, sem tekið hafa lærdómspróf við
háskólann, eða við prestaskólann eða
læknaukólann í Reykjavík, eða eitt-
hvert annað þess báttar opinbert próf,
sem nú er eða kann að verða sett, þó
ekki sé þeir í embættum, ef þeir eru
ekki öðrum háðir sem hjú.
Enginn getur átt kosningarrétt, nema
hann sé orðinn fullra 25 ára að aldri, þeg-
ar kosningin fer fram, hafi óflekkað mann-
orð, hafi verið heimilisfastur í kjördæminu
eitt ár, sé fjár sins ráðandi og honum sé
ekki lagt af sveit, eða, hafi hann þegið
sveitarstyrk, að hann þá hafi endurgoldið
hann eða honum verið gefinn hann upp.
Með lögum má afnema auka-útsvarsgreiðsl-
una eftir stafl. h. sem skilyrði fyrir kosn-
ingarrétti.
7. gr. (19. gr. stj.skr.).
Hið reglulega alþingi skal koma saman
fyrsta virkan dag í júlímánuði annaðhvort
ár, hafi konungur ekki tiltekið annan sam-
komudag sama ár. Bréyta má þessu með
lögum.
8. gr. (1. liður 25. gr. stj.skr.).
Fyrir hvert reglulegt alþingi, undir eins
og það er saman komið, skal leggja frum-
varp til fjárlaga fyrir Island, fyrir tveggja
ára fjárhagstimahilið, sem i hönd fer. Með
tekjunum skal telja tillag' það, sem sam-
kvæmt lögum um lúna stjórnarlegu stöðu
Islands í ríkinu 2. jan. 1871, 5. gr., sbr.
6. gr., er greitt úr hinum almenna ríkis-
sjóði til hinna sérstaklegu gjalda íslands,
þó þannig, að greiða skuli fyrir fram af
tillagi þessu útgjöldin til hinnar æðstu inn-
lendu stjórnar íslands, eins og þau verða
ákveðin af konnnginum.
9. gr. (28. gr. stj.skr.).
Þegar lagafrumvarp er samþykt í ann-
ari hvorri þingdeildinni, skal það lagt fyr-
ir hina þingdeildina í því formi, sem það
er samþykt. Yerði þar breytingar á gjörð-
ar, gengur það aftur til fyrri þingdeildar-
innar. Verði hér aftur gerðar hreytingar,
fer frumvarpið af nýju til hinnar deildar-
innar. Gangi þá enn eigi saman, ganga
báðar deildirnar saman i eina málstofu, og
leiðir þingið þá málið til lykta eftir eina
umræðu. Þegar alþingi þannig myndar
eina málstofu, þarf til þess, að gerð verði
fullnaðarályktun á máli, að meir en helm-
ingur þingmanna úr hvorri deildinni nm
sig sé á fundi, og eigi þátt í atkvæðagreiðsl-
unni; ræður þá atkvæðafjöldi úrslitum um
hin einstöku málsatriði, en til þess að laga-
frumvarp, að undanskildum frumvörpum
til fjárlaga og fjáraukalaga, verði samþykt
í heild einni, þarf aftur á móti að minsta
kWi, að tveir þriðjungar atkvæða þeiira,
sem greidd eru, séu með frumvarpinu.
10. gr. (34. gr. stj.skr.).
Ráðgjafinn fyrir ísland á samkvæmt em-
hættisstöðu sinni sæti á alþingi, og á hann
rétt á að taka þátt í umræðunum eins oft
ög hann vill, en gæta verður hann þing-
skapa. í forföllum ráðgjafa má hann veita
öðrum manni umhoð til að mæta á al-
þingi fyrir sína hönd, en að öðrum kosti
mætir landshöfðingi fyrir hönd ráðgjafa.
Átkvæðisrétt hefir ráðgjafinn eða sá, sem
kemur í hans Btað, þvi að eins, að þeir séu
jafnframt alþingismenn.
11. gr. (36. gr. stj.skr.).
Hvorug þingdeildin má gera ályktun una