Ísafold - 28.03.1903, Page 1

’Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 J/2 doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXX. árg.
Reykjavík laugarda^mn 28. marz 1903.
15. biað.
jtíuóÁirfó jMa'ufO'lMh
I. 0. 0. F. 84438V2.
Raatobak.
Störste Lager Skandinavien; alt til
Cígarfabrikationen henhörende anbe-
fales til yderst billige Priser. Speci-
alitet: Lyse Sumatra og Java
Dæks- Bladrig Sedleaf Java
Omb. Felix Brasil m. m-
OTTO PETERSEN & SÖN-
Dr. Tværgade 81,
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjum :nán. kl. 1 1 —1 í spitalanum.
þ'orngripaxafn opið mvd. og ld. II—12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
iji á hverjuni degi kl. 8 árd. til kl. 10siðd
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 8'/2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsjijónusta kl. 9
og kl. ti á hverjum helgum degi.
Landsbnnkinn opinn hvern virkan dag
ki 11—2. Hankastjórn við kl. 12—1.
Landsbrikasafn opið hvern virkau dag
■4i. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. tii út.ina.
Náttúrugripasafn, i Doktorshúsi, 'opið
i sd. ki. 2—3.
Tannlcekning ókeypis i Pósthússtræti 14 b
1. og 3. mánud. livers msn. kl. 11—1.
Af þingkosningaundir-
búningi.
Bmbættishöfðingjaruálgagninu hér
kemur það meinilla fyrir húebænda
sinna hönd, að cand. mag. Guðmund-
ur Finnbogason kvað hugsa til þing-
mensku í Eyjafjarðarkjördæmi og Ak-
ureyrar. jpví þykir háska von að því
fyrir dýrling þeirra hinn ísfirzka, H.
Hafstein, sem frændlið hans þar nyrðra
og skósveinar víkverska stórmennis-
ins róa nu að öllum árum að koma
þar að til þingfarar. J>að er sjötta
eða sjöunda kjördæmið, sem haft er
nú í takinu handa »erindrekanum«;
þykir valt að treysta nýja kjördæm-
inu, setn skapað var handa honum á
síðasta þingi og meir en lítið haft
fyrir þá af fiokksbræðrum hans.
Um þennan unga mann, Guðmund
Finnbogason, er alkunnugt, að hann
er hinn mesti efnismaður, prýðilega
að sér og mjög vel máli farinu, og
auk þess sérstaklega vel til þingfarar
fallinn einmitt nú vegna þess hlut-
verks, er hann hefir með höndum eft-
ir hér um bil einróma atkvæði síðasta
þings — að kynna sér erlendis og
undirbúa eitt hið mikilverðasta fram-
faramál landsins, alþýðumentunar-
málið.
|>að eru málsmetandi innanhóraðs-
menn úr báðum hinum fyrverandi
þingmálaflokkum, er verið hafa frum-
kvöðlar að framboði hr. Guðm. Einn-
bogasonar, samkvæmt þeirri góðu og
hyggilegu reglu, að sú flokkaskifting
eigi nú engu að ráða um tilnefning
þingmannaefna, heldur beri að hugsa
um það eitt, að fá sem nýtasta menn
á þing. þetta er og maður, sem er
hlutlaus af öllu flokksfylgi. En vit-
anlega er það eitt nóg til þess að
gera hann óhafandi í þeirra augum,
binna æstari flokksfylgismanna hinum
megin og þeirra málgagna. því mátti
svo sem að vísu ganga fyrir fram.
En vonandi eru einhver takmörk fyr-
ir því, hve langt kjósendur láta slíka
leiðtoga teyma sig.
Hefði svo verið, sem ekki var, að
bankastjóraliðið hér í Reykjavík og
þeirra bandamenn mæltu af heil*
um hug, er þeir töldu þingmannstil-
nefning yfirdómara Jóns Jenssonar
hina mestu ósvinnu og jafnvel svik-
ræði af hálfu Eramsóknarmanna, þá
hlyti almenningi nú að gefast á að
líta þá yfirlýsing í einu flokksmálgagni
fyrnefnds bandaliðs, Austra, að lands-
höfðingi 8Ó eindregið andvígur ríkis-
ráðssetu íslandsráðherrans, eins og
Jón Jensson, — hann, sem þeir
vilja nú ólmir fá kosinn á þing !
það sem er glæpsamlegt athæfi af
Framsóknarflokksins hálfu, það hið
sama er í þeirra augum alveg sak-
laust og eins og það á að vera, ef
þ e i r gera það.
það er flest á eina bókina lært hjá
þeim.
Annars er enn ókunnugt um, hvað
landshöfðingi ræður af um þiugsetufyrir
Rangvellinga. Flokksmenn hans vilja
að sjálfsögðu ólmir láta hann gefa
kost á sér og telja honum kosningu
alveg vísa. En töluvert hik hlýtur
að vera á honum sjálfum, úr því að
svona lengi stendur á svari hjá hon-
um; og munu fáir óhlutdrægir áhorf-
endur lá honurn, þótt honum vaxi í
augum að láta þar að óskum flokks-
bræðra sinna eða jafnvel lúta boði og
baDni flokkshöfðingjanna 1 þvi atriði,
svo sem þeir munu til ætlast, með því
það er lagaskylda haus sem þing-
manns að fara eingöngu eftir s i n n i
sannfæringu, en sem stjórnarfulltrúi
verður hann að fara eftir sannfæringu
og fyrirlagi síus umbjóðanda, ráð-
herrans.
Enginn hörgull er mælt að verða
mundi á þingmannaefnum með Rang-
vellingum, þótt landshöfðingi gengi
frá. þeir sækja þar fram, jafnvel
hvað sem honum líður, ekki einungis
Breiðabólsstaðarklerkuriun og gömlu
þingmenniruir tveir, Magnús Torfason
sýslumaðor og þórður Guðmundsson í
Hala, heldur enn fremurTómas bóndi
Sigurðsson á Barkarstöðum, er gengið
var að visu um upphaflega að verða
mundi einhver mesta máttarstoð lands-
höfðingja i kosningaleiðangrinum, en
segir nú í þess stað hvern sjalfum sér
næstan og skarar eldinn að sinni
köku, en ekki hans.
Nýr bruni á Akureyri.
Brauðgerðarhús brann þar að miklu
layti aðfaranótt 16. f. m., er átti
Höepfners-verzlun þar, en forstöðu
veitti Axel Schiöth. Nokkru varð
bjargað úr húsinu, en inni brunnu
öll brauðgerðaráhöldin, mikið af brauði
og nokkuð af mjöli. Forstöðumaður
misti nær alla búslóð sína og fatnað,
og vinnufólk tapaði nær öllum eigum
sínum, er þar voru; þær voru óvá-
trygðar, en húsið og eigur A. Schiöths
í ábyrgð.
Klæðaverksmiðja.
í þjóðólfi 13. þ. m. er skýrt frá
því, að í ráði sé að stofna klæðaverk-
smiðju í Reykjavík, svo fljótt sem
unt ér, og að gufuafl eigi að nota til
þess að knýja vélarnar. I sambandi
við þetta getur blaðið þess, að tó-
vinnuvélar þær, sem stofDaðar hafa
verið hér á síðari árum, séu að vísu
betri en ekki, en að þeim geti þó
ekki orðið hálf not f samanburði við
fullkomna klæðaverksmiðju, sem enn sé
engin hór á landi; því að vísirsá, sem
8Ó á Álafossi, sé of ófullkominn til þess,
að veita þessari iðnaðargrein nokkurn
viðgang.
|>e8si ummæli blaðsins eru þannig
vaxin, að af þeim geta þeir, setn ekki
eru nógu kunnugir þessu, fengið ranga
hugmynd um verksmiðjuna Álafoss.
J>eir geta hugsað, að þar sé ekkert
um að vera, og þangað sé ekki til
neins að senda ull til vinnu. Og ekki
nóg um það. Jpeir sem á annað borð
trúa því, sem fyrnefnt blað segir, geta
Ieiðst til að trúa því, að Alafoss geti
hvorki stækkað né tekið nokkrum
framförum, og þess vegna sé ekki til
nokkurs að minnast; á Alafoss, þegar
talað er um íðnaðarmál landsins.
En þetta er algjörlega röng hug-
mynd, og þess vegna skal eg fræða
téð blað og þá, sem kynnu að hafa
þessa röngu hugmynd um Alafoss, um
að Álafoss er mr sem stendur hin
eina fullkoma klæðaverksmiðja á ís-
landi. Verksmiðjan Álafoss tekur á
móti ull frá almenningi og vinnur
hana eftir því, sem um er beðið, hvort
heldur er að kemba ullina eða þá að
gera úr henni dúka að öllu leyti.
Sömuleiðis tekur verksmiðjan að sér
að þæfa, lita o. fl. heima-ofin vaðmál.
Auk þess hefir verksmiðjan ýms fram-
faraskilyrði, t. d. það, að þar er hið
ódýra og mjög þægilega vatnsafl, sem
frost bagar aldrei. Að afstöðu er og
verksmiðjan vel sett, þar eð hún er
stutt frá Reykjavík, og þegar hinn
fyrirhugaði póstvegur verður lagður
upp Mosfellssveit, þá verða aðfiutning-
ar að verksmiðjuDni ekki dýrir, eink-
um er þess er gætt, að hægt er að
flytja alla þungavöru sjóveg því nær
alla leið frá Reykjavík upp að Ála-
fossi. f>að er því ekki rétt, að taka
ekkert tillit til þessa verksmiðjuvísis
á Álafossi.
Um hitt, hvern þátt Álafoss hefir
átt í að hrinda áfram tóvinnuvéla-
málinu í heild sinni hér á landi, þá
skal eg geta þess, að það var dugn-
aðarmaðurinn Björn f>orláksson, sem
fyrstur braut ísinn hér á Suðurlandi.
Hann sigldi til Danmerkur og Noregs
til þess að kynna sér tóvinnuvélar,
og avo varði hann öllum eigum sín
um, sem voru ekki svo litlar eftir ís-
lenzkum mælikvarða, til að koma upp
tóvinnuvélum við Álafoss. En ekki
var þá trúin á tóvinnuvélar meiri en
það, að það var með naumindum, að
hann fekk lán í viðbót við það, sem
hann átti sjálfur, til að koma upp
tóvinnuvélunum.
f>egar svo Björn f>orláksson hafði
brotið ísinn hér og komið vélunum
upp og alt gekk vel, þá risu fleiri upp
og sigldu í sama farið, svo að síðan
hafa verið settar upp kembivélar á 3
8töðum hér á landi. Forstöðumenn
allra þessara kembivéla hafa komið að
Álafossi og dvalið þar til að læra.
Svo hafa þessir forstöðumenn auðvit-
að og eðlilega notað sér þá reynslu,
sem fengin var á Álafossi um vatns-
veituvélar o. fl. Og Reykjafossmenn-
irnir þrír, sem fyrnefnt blað hefir svo
miklar mætur á, hafa alt sitt tóvinnu*
vólavit eingöngu frá Alafossi, og gátu
ekki komið vélunum á stað með ann-
ari-hérlendri aðstoð en Björns f>orláks-
sonar og fleiri Alafossmanna.
Af þessn má sjá, að Alafoss hefir
átt drjúgan þátt í viðgangi tóvinnu-
vélaiðnaðarins hér á landi.
Hver er nú ástæðan til þess, að
blaðið segir að Alafoss geti ekki veitt
þessari iðnaðargrein nokkurn viðgang?
Eg veit það ekki; en eg get hugsað
mér þrjár ástæður:
1. Að verksmiðjan sé of lítil til að
vinna það sem vinna þarf, með þeim
áhöldum, er nú hefir hún. f>að er
satt, að verksmiðjan er of lítil og þarf
að stækka mikið. En eg vil spyrja:
Ef hægt er að safna saman 60,000
kr. til að koma upp klæðaverksmiðju
í Reykjavík, mundi þá ekki vera auðið
að fá 45,000 kr. til að stækka með
verksmiðjuna á Alafossi? Yrði Alafoss
verksmiðjan stækkuð með 45 þús. kr.,
þá yrði þar mikið stærri og betri
klæðaverksmiðja heldur en hægt erað
koma upp í Reykjavík fyrir 60 þús.
krónur.
2. Að Alafoss er ekki í sjálfri
Reykjavík. f>að getur þó varla verið
ástæðan, því að margnefnt blað hugs-
ar sér, að hin fyrirhugaða Reykjavík-
urverksmiðja hafi annan fótinn austur
við Reykjafoss, en þangað er mörgum
sinnum lengrí leið beldur en að Ala-
fossi, og auk þess yfir fjall að fara,
sem oft er torfært, en leiðin að Ala-
fossi frá Reykjavík er hvorki löng né
erfið.
3. Að vatn8aflið í Alafossi nú sé
ekki nóg til að knýja áfram stóra
verksmiðju. f>að getur þó ekki verið
ástæðan, því Knud Zimsen ingeniör
hefir talist vera þar 70 hesta afl, en
Reykjavíkurverksmiðjan á að sögn að
hafa ekki nema 25 hesta afl.
Eins og Alafoss hefir verið braut-
rjðjaDdinn í ullariðnaði hér á landi
til þessa, eins vona eg að hann verði
það eftirleiðis.
Eg enda þá þessar línur með þeirri
ósk og von, að Alafoas taki vexti og
viðgangi, og að þar rísi upp smám-
saman dálitið iðnaðarþorp við hina ó-
dýru og auðveldu aflsuppsprettu.
Halldór Jónsson.
Um lögsóknina gegn Þjóðólfi
er það frekara að segja, þessa sem
minst var á síðast og nú er byrjuð
af hálfu yfirdómara Kristjáns Jónsson-
ar, að landshöfðingi mun hafa látið
grenslast eftir hjá honum, hvort hann
óskaði eftir málshöfðunarskipun, um
leið og hinn dómarinn fekk hana, en
hann kveðið nei við, að þeim um-
mælum viðbættum þó, að auðvitað
færi hann í mál við blaðíð, ef sér
yrði skipað það. f>essi munu hafaver-
ið tildrög þess, að landshöfðingi gerði
upp á milli dómaranna um málshöfð-