Ísafold - 23.01.1904, Page 2

14
Klæðaverksmiðjau ,.Iðunn“.
Verksmiðjuhúsið er 76f al. á lengd
og 18 áltiir á breidd. Það er bygt úr
timbri, en grunnur úr steinsteypu.
Gólf er úr steinsteypu í öllu húsinu.
Hæð undir loft er 6 álnir og ris er
einnig 6 álnir. Húsið snýr frá austri
til vesturs og er aðalinngangur í það á
norðurhliðinni. Þegar inn er komið er
fyrst forstofa 6x9 áln. og í henni er
stigi upp á loftið. Beint á móti inn-
göngudyrunum er afgreiðslustofa verk-
smiðjunnar. Til hægri handar liggja
dyr úr forstofunni inn í spunasalinn.
Hann tekur yfir alla breidd hússins og
er c. 20 álna langur. í þeim sal eru
kembivólarnar báðar, spunavélin, sem
er jafnlöng salnum að kalla má, og
tvinningarvélin, svo og skerpivél fyrir
kembitól og önnur sraááhöld. I vestur-
enda salsins eru tvennar dyr og liggja
aðrar þeirra iun í klefa þann, sem ull-
artætarinn er í, en hinar inn í tusku-
tætaraklefann. Ur tætaraklefunum
liggja dyr út í 5 álna breiðan gang,
sem er við vesturgafl hússins eftir allri
breidd þess, en dyr eru hér út úr hús-
inu mót vestri og suðri. I gangi þess-
um er veitt móttaka ull þeirri, er til
verksmiðjunnar kemur, og stigi er þar
upp á ullargeymsluloftið.
Til vinstri handar við forstofuna er
vefnaðarsalurinn. Hann er 22 áln. á
lengd og tekur yfir alla breidd hússins.
I þeim sal eru vefstólarnir í röð að
sunnanverðu. Eru þeir þrír en rúm
fyrir jafnmarga í viðbót. Að norðan-
verðu í salnum er bómunarvél, lóskurð-
arvél og gufupressa, en á miðju gólfi
spóluvél. Fyrir austan vefnaðarsalinn
er þvotta- og litunarsalurinn, Hann
tekur einnig yfir alla breidd hússins og
er c. 17 áln. langur. Þar er þvotta-
vél, þófaravél, lókembivól og skilvinda
til að skilja vatnið úr dúkunum eftir
þvott. Svo eru þar og 3 litunarker og
stampar til að þvo í ull. í austur-
enda salsins eru dyr út í port, sem er
fyrir austureuda verksmiðjunnar, og
suður úr salnum eru dyr út t gufuvéla-
húsið, , sem er 9 x14 álu. að stærð.
Veggir húss þessa eru úr steinsteypin
sömuleiðis gólfið og loftið, er helzt uppi
af gildum járnbitum. í þessu húsi er
gufuketillinn með gufuvólinni. Ketill-
inn er c. 6 álnir á lengd, en reykhaf-
urinn, sem er aliur úr járni, er rúmar
22 álnir á hæð frá jörðu. Koliti, 'sem
höfð eru til að kynda ketiliun, eru Iát-
in inn í húsið um hlemm á austurhiið
þess, en þau erti geymd í porti því,
sem áður var nefnt. I því porti eru
og þarfindahús. I gufuvélahúsinu er
ennfremur'járnketill, sem vatn er geymt
í og fer vatnið úr honum undan !oft-
þr/stingi um pípu út um verksmiðjuna,
þangað sem á að nota það. A katlin-
um er dæla, og með henni er vatnið
dælt inn í hann, en það á að taka
úr brunni við suðurhlið verksmiðju-
hússins. Brunnur þessi er ekki full-
gjörður enn þá og er vatnið því sótt í
Rauðarárlæk.
Gufuvélin hreyfir allar hinar vólarn-
ar á þann hátt, að hún suyr stálás,
sem liggur eftir endilöngu verksmiðju-
húsinu, en á honum eru hjól, er hreyfa
leðurreimar, sem liggja utan um þau
og hreyfihjólin á hverri vél, sem þá
jafnframt snúast. Stálás þessi liggur í
uppihöldum, sem fe3t eru við loftbitaná
og er þvermál hans 3 þuml. í austur-
enda verksmiðjunnar, en smáminkar og
er 2J þuml. í vesturendanum. Hann
snýst 150 snúninga á liverri mínútu.
Vélarnar aftur á roóti snúast sumar
með meiri hraða og sumar með minni.
Þannig snýst tuskutætirinn 720, skil-
vindan c. 1000 en þvottavólin að eins
40 snúninga á hverri mínútu.
í öllum vinnustofunum eru vobjöllur
og hringja þær allar í einu, ef /tt er á
typpi, sem einnig er í hverri stofu, en
þá stöðvast stálásinn og allar verkvél-
arnar á augabragði, jafnvel þótt gufu-
vélin haldi áfram að snúast. Er þessi
útbúnaður hafður til að geta stöðvað
vélarnar fljótt, ef slys skyldi bera að
höndum.
Á lofti verksmiðjuhúsins eru tvær
vinnustofur; er í annari rakgrind og
hesputré, en í hinni er gengið frá full-
gjörðum dúkum. Þar er og þurkloft
fyrir dúka; er það 5 áln. á breidd og
33 á lengd og annað minna þurkloft
fyrir ull, ullargeymsluloft, með c. 400
ferálna gólffleti. ■ Ennfremur er þar
geymsluherbergi fyrir fullgjörða dúka,
og afgreiðslustofa, og loks 3 íbúðarher-
bergi og eldhús. Býr þar gufuvéla-
stjórinn og umsjónarmaður hússins.
Alt húsið uppi og niðri er hitað með
þeirri gufu, sem búið er að nota í gufu-
vélinni, og fer hún eftir járnpípum um
alt húsið, kælist þar og verður að
vatni, sem rennur aftur út í þró í gufu-
vélahúsinu, og er síðan notað aftur á
ketilinn. Við þetta vinst það tvent,
að hitinn í húsinu fæst ókeypis og að
kol sparast, af því að vatnið er vel
volgt, er það kemur í ketilinn.
Alt vatn til þvotta og litunar er
einnig hitað með gufu, sem leidd er
inn í verksmiðjuhúsið eftir járnpípum.
Verksmiðjan með lóð félagsins er virt
á rúmar 87 þúsund krónur.
Hlutafóð er 35 þúsund krónur, sem
alt er þegar greitt, og landssjóðslán
jafnmikið.
Verksmiðjan er tekin til starfa og
eru nú* því nær allar vélarnar í fullu
standi. Það hefir þurft langan tíma tii
að koma vélunum í lag, af því að for-
stöðumaðurinn hefir einn orðið að gjöra
því nær alt; en nú er flest komið í lag
og verkafólkið fer að venjast vélunum,
svo að úr þessu verður farið að vinna
fyrir alvöru og gjöra dúka, svo senda
megi bráðlega út sýnishorn.
Það er ekki vafamál, að þessi verk-
smiðja getur fyllilega kept við erlendar
verksmiðjur, er vinna úr íslenzkri ull,
þar sem allar vélar eru af nýjustu og
beztu gerð og verksmiðjustjórinn er vel
að sér í iðn sinni og atorkumaður.
Hann hefir feugist við klæðagjörð alla
æfi; er svo að segja alinn upp í klæða-
verksmiðju, hefir verið við nám í þeirri
grein á Þýzkalandi í mörg ár og hefir
síðan veitt forstöðu klæðaverksmiðju í
Danmörku.
Ekkert hefir verið tilsparað að gjöra
verksmiðjuna alla svo vel úr garði, sem
unt er, og mun sú verða reyndin á, að
enginn sjái eftir því að senda ull sína í
þessa fyrstu íslenzku klæðaverksmiðju í
stað þess að senda hana utan og láta
vinnulaunin renna þangað.
Hjörn Jónsson ritstjóri
kom ekki með Lauru, en er þó alt
af að hressast. Læknir hans réð hon-
um frá förinui. Bans er þó von f
næsta mánuði með »Skotland«, gufu-
skipi Thorefélagsins, sem á að leggja
á stað frá Khöfn 7. febr.
Bæ jarstjóri arfuiidur 21. janúar.
1. Erindi frá nemendnm læknaskólans nm
aðstoð bæjarstjórnarinnar til að fá lik
til æfinga við læknisfræðiskensln vis-
að til 3 manna nefndar, er i vorn
kosnir: Jón Magnússon, Kr. Jónsson,
G. Björnsson.
2. Veganefnd falið að láta rannsaka safn-
gryfjn við hús Einars Gunnarssonar
til þess að fá vitneskjn nm það, hvort
þaðan komi spilling á vatni Skálholts-
kotslindar.
3. Brunabótavirðingar samþ. með þeim
fyrirvara, að eftirlitsmaðnr bæjar-
stjórnarinnar hafi ekkert við þær að
athuga: 1. Hús Hannesar Sigurðsson-
ar i Ánanaustnm 1494 kr. 2. Guðjóns
H. Helgasonar við Laugaveg 5113 kr.
3. Kristjáns Jónssonar við Kaplaskjóls-
veg 290ö kr.
4. Kristján Þorgrimsson kosinn í kjör-
skrárnefndina i stað Halidórs Jónsson-
ar, sem verður fjarverandi.
Eftirlit með þilskipum.
Ein lögin frá síðasta alþingi eruum
eftirlit með þilskipum, sem notuð eru
til fiskiveiða eða vöruflutninga; öðluð-
ust þau gildi 1. janúar þ. á. og er
því ekki úr vegi að rifja upp aðal-
innihald þessara laga um leið og þau
koma til framkvæmda í fyrsta skifti.
Lögin eru komin frá nefnd þeirri,
er neðri deild kaus í fiskiveiðamálið,
en í þeirri nefnd áttu sæti Skúli Thor-
oddsen (form.), Ólafur Thorlacius
(skrifari), Tryggvi Gunnarsson, Björu
Kristjánsson og Jóhannes Ólafsson.
Tilgangur laganna er að tryggja lif
sjómanna. f>að var þegar tekið fram,
er nefndin var kosin, að alt eftirlit
vantaði gjörsamlega með því, að skip-
in væru þolanlega úr garði gerð, og
þingmaður sá (Jóh. Ól.), er orð hafði
fyrir nefndinni þegar frumvarpið kom
til umræðu, kvað mörg af fiskiskipun-
um, að minsta kosti þeim, sem ekki
eru vátrygð innanlaDds, vera svo ló-
leg, að það væri beinn lífsháski að
stunda fiskiveiðar á þeim, eigi sízt á
vetrardag. Og dæmi væri til þess, að
fiskiskip hefði beinlínia liðast í sund-
ur út í sjó og það ekki í vondu veðri.
Lögin skipa nú svo fyrir, að hvert
það þilskip, sem gert er út til veiði-
skapar eða vöruflutninga, skuli skoðað
af þar til kvöddum mönnum, áður en
það leggur út í fyrsta skifti á alman-
aksárinu og má eigi lögskrá menn á
skipið, fyr en slík skoðun hefir fram
farið.
Lögskráningarstjóri útnefnir skoðun-
armennina, er skulu vera valínkunnir
og óvilhallir menn, og svo hæfir til
8tarfsins, sem föng eru á.
Utgerðarmaður, er vill fá skoðim
framkvæmda, snýr sór til skoðun-
armanns en ekki til skráningar-
stjóra. Beiðnin um skoðunina á að
vera s k r i f 1 e g og ber í henni að
geta þess, hve margir hásetar eigi að
verða á skipinu.
Skoðun skal jafnan framkvæmd af
2 8koðunarmönnum og kjósa þeir sér
oddamann, ef þeir verða eigi á eitt
sáttir.
Að lokinni skoðun senda skoðunar-
menn skráningarstjóra skriflega skýrslu
um hana og getur útgerðarmaður kraf-
ist, að þeir eiðfeati skýrsluna.
Eigi raá Iög8krá menn á skip, sem
skoðunarmenn álíta að einhverju layti
svo illa úr garði gert, að lífi eða heilsu
skipvejja sé hætta búin, af því að
skip er veikbygt eða fúið, reiði eða
segl gamalt eða ónóg, bátar ónógir
eða ótraustir o. s. frv. Verði bætt úr
göllum, þarf vottorð skoðunarmanua
um að engu sé ábótavaut og má þá
skrá menn á skipið.
Ibúðarrúm skipverja er eitt af því,
sem skoðunarmenn eiga að hafa eftir-
lit með. þyki þeim rúmin illa útbú-
íd, of lítil eða loftill fyrir þá tölu
skipverja, sem ætluð er viet í þeim,
má eigi lögskrá fleiri menn á skip en
skoðunarmenn meta; þó má leita um
það álits hlutaðeigandi héraðslæknis.
Fyrir skoðunargerð hvarja (hvert
skip) ber útgerðarmanni að greiða
hvorum skoðunarmanni (og oddamanni,
ef til þess kemur) 3 kr. Hann skal
og borga lækni, ef hann skoðar íbúð-
arrúmin. Gjöld þessi má taka lög-
taki.
Ef skoðunargerð sú, er þilskipaá.
byrgðarfélagið við Faxaflóa, eða önnur
hérlend þilskipaábyrgðarfélög láta ár-
lega fram fara, að því er skip þau
snertir, sem í sjóábyrgð eru, fullnægir
skilyrðum laga þessara, þá er land-
stjórninni heimilt að samþykkja, að
skoðunargerð sú, er téð félög láta
fram fara, komi í stað skoðunargerðar
þeirrar, er lög þessi mæla fyrir um.
Sú skoðunargerð, eins og hún hefir
verið til þessa, fullnægir að öllum lík-
indum ekki skilyrðum þessara laga að
því er snertir íbúðarrúm hásetanna
og bátana.
Brot gegn lögunum varða alt að
1000 kr. sektum, ef eigi liggur þyngri
hegning við eftir hegningarlögunum.
Enga undantekningu gera lögin um
skip þau, sem eru í sjóábyrgð erlend-
Í8, þótt þau séu t. d. nýskoðuð þar
og í 1. flokks ábyrgð um ákveðið ára-
bil og ef til vill skoðuð þar á þeim
tíma eða sjálfsagt að þeim tima liðn-
um, og eigandi hafi í höndum vottorð
um þá skoðun og að skipinu sé £
engu ábótavant. Hann verður engu
að síður að láta skoða skipið hér og
virðist það óþarfur kostnaður og um-
stang.
Landsyfirréttardómur
var upp kveðinn 11. þ. m. í sakamáli gegE
Jóni kaupm. Helgasyni fyrir skjalafals.
Tildrögin til máls þessa eru þau, að í
febrm. f. á. höfðaði J. H. mál á hendur
Bjarnhéðni nokkrum Þorsteinssyni frá Vest-
urheimi, sem þá hafði dvalið hér í bænum
frá því í júlímánuði 1902. Var sáttatil-
raun, árangurslaus, haldin í málinu 10. febr.,
sama daginn, sem Bjarnhéðinn lagði á stað
til Yesturheims, og réttarstefna birt honum
sama daginn. En í máli þessu krafðist J.
H. þess, að Bjh. yrði dæmdur til að greiða
sér skaðabætur fyrir samningsrof 14000 kr.
eða til vara 20°/0 af 6000 kr. í 5 ár.
Kvaðst hann hafa gert samning við Bjh.
um að kaupa i félagi fiskiskip og standa
hálft hvor, og skyldi það varða hvorn
þeirra, er brygði samningnum, 20 °/0 i 5
ár af skipsverðinu, sem skaðabætur til hins.
Þessn til sönnunar lagði J. H. fram í rétt-
inum skjal, dags. 2t. jan. f. á., undirskrif-
að af Bjh. og 2 vitundarvottum, er hljóð-
ar svo:
Að gefnu tilefni skal eg undirskrifaður
taka það fram (Bjarnhéðinn Þersteinsson
frá Ameríku, nú til heimilis á Laugavegi
74) að það, sem við sömdum utn kaup á
fiskiskipi i siðastliðnum nóvetnbermán., við
kaupmaður .Tón Helgason hér i Reykjavík,
var að eins munnlegt og engir skriflegir
samningar gerðir. Og þar sem eg sn«ri
mér þannig að hætta við það, var ekki af
því að eg vantreysti Jóni lielgásyni sem
meðciganda með mér, að hafa allar fram-
kvæmdir því viðkomandi, þótt til þess hefði
komið. Heldur var það af alt öðrum á-
stæðum að eg aftalaði það strax daginn
eftir, þó gegn því að greiða Jóni Helga-
syni af minum hálfparti c. 6000 kr., 20 /°c„
i 5 ár, ef hann kræfist þess.
Beykjavik 24. janúar 1903.
Bjarnliéðinn Þorsteinsson.
Vottar:
Jón Hannesson.
(Þingholtsstræti 23).
Guðbrandur Jónsson.
(Bræðraborgarstig 23).
J. H. hefir skrifað alt skjalið, nema
niifnin, og niðurlaginn: »Þó gegn því
að greiðas o. s. frv., sem bætt er inn í
skjalið með þéttari skrift, kveðst hann hafa
bætt við, eftir að dagsetningin var ritnð,.
en áður en Bjh. skrifaði undir, en honum
er gefið að sök, að liann hafi bætt þessari
setningu inn í skjalið eftir að Bjh. og vott-
arnir skrifuðu undir.
Bjb. var kallaður heim frá Ameríku til
að bera vitni í málinu. Hann bar það
fram, að Jón hafi komið til sín í nóvbr.
1902 uppá félagsskap l skipakaupum; en
þegar daginn eftir að þeir töluðu saman,
hafi Bjh. sagt honum að hann vildi ekk-
ert við það eiga og lét Jón Helgason gér
það lynda. Nokkrum sinnum eftir það