Ísafold - 09.03.1904, Page 2

42
£eir skutu á herskip Eússa þar á
úthöfninni; en létu 3—4 tundurskeið-
ar sínar læðast inn milli lands og
skipa Eússa í náttmyrkrinu, þar tiler
þær komust í færi að granda þeim.
f>ar urðu 2 helztu vígdrekar Eússa
þegar óvígir, en þriðja skip þeirra
Sökk. f>að var brynsnekkja og hét
Pailada. flin skipin tvö voru ein hin
mestu og fríðustu herskip í öllum
skipastól Eússa, og ekki eldri en 2—
3 ára. Hét annað Czarevitch [keis-
arason], en hitt Eáttvisan.
þetta voru fyrstu viðskiftin.
Svo segir í síðustu fréttum, frá því
um mánaðamótin, að þá hafi Japanar
verið búnir að gera 4 atlögur alls að
Port Arthur, og orðið jafnan nokkuð
ágengt, en orðið þó skeinuhætt á
stundum.
Eússum vildi til fleiri slys en ósig-
ur í vopnaviðskiftum við Japana.
Eitt herskip þeirra, Jenisssej, er
annast skyldi flutning neðansjávar-
sprengivéla og að koma þeim fyrir í
mynninu á Port Arthur, rak sig sjálft
á eina og sprakk í loft upp.
|>á var send brynsnekkja innan af
höfninni að bjarga skipshöfninni af
Jenissej. En það tókst eigi betur en
svo, að því skipi barst á og fór í spón,
með því að ofviðri var og stórsjór.
f>að hét Bojarin, og var ekki nema
2—3 ára, smíðað í Khöfn hjá Bur-
meister & Wain.
f>að fullyrða Japanar, að ekki muni
Port Arthur fá varist þeim lengur en
2 mánuði í mesta lagi.
Mælt er að Bússum muni eigi veita
af 3 mánuðum til að vígbúast að
fullu.
En Japanar höfðu alt á takteinum,
þegar er ófriðinum laust upp, og hraða
sér af öllum mætti að koma fjand-
mönnum sínum f krappan dans áður
en þeir eru hálf-viðbúnir.
jþeir kváðu hafa orðið uppvísir að
óskaplegum fjárprettum eða þjófnaði
úr sjálfs síns hendi. er afla skyldu
vopna og vi8ta handa setuliði Eússa í
Port Arthur. Slíkt er engin nýlunda
fyrir rússneskum embættisraönnum og
eríndrekum.
Stigamenn hafa ónýtt fyrir Eússum
70 mílna vegarlend af Síberíu braut
þeirra, austurendann, frá Vladivostok,
herskipalægi þeirra hinu nyrðra við
Kyrrahaf, og alt vestur að borginni
Charbin. f>að er einn helzti bær í
Mantsjúríu og stendur þar sem Síbirfu-
brautin kvíslast suður f Port Arthur.
f>að eru Mantsjúríubyggjar, kínverskir.
feir eiga að hafa bundist samsæris-
samtökum í því skyni að granda járn-
brautum Eússa og ritsímum, og að
ráðast á vistaflutningslið þeirra.
Alexiefí, varakonungur Eússa yfir
austurlandeignum þeirra í Asíu, skor-
aði á stjórn Kínverja, að taka að sér
að gæta járnbrautarinnar austur yfir
Mantsjúrfu, með því að Kínverjar eiga
þó það land í orði kveðnu, þótt Eúss-
ar bafi það raunar í eignarhaldi. En
Kínverjar svöruðu og sögðu sem satt
er, að úr því að Eússar telji þá ekki
því vaxna, að gæta landsins á friðar-
tímum, þá hljóti sér að vera það
miklu fremur um megn, er ófriður
gengur yfir.
Lítið hafði verið ázt við á landi, á
Kórea. En þó hafði borist frétt um
það, að fundum hefði borið saman
norður við Jaluelfi, landamærafljótið
útnorðan við Kóreaskaga, og Eússar
farið þar halloka — mist 2500 manna.
Herstjórn þar eystra af Eússahálfu
kvað hafa verið tekin af Alexieff aðmírál
og Kuropatin hermálaráðherra sendur á
stað að taka við af honum.
Eekistefna varð í Khöfn út úr því
tiltæki stjórnarinnar, að hún bauð út
nokkru liði til varðgæzlu í borgarvirkj-
unum sjávarmegin, hvað sem að hönd-
um kynni að bera, og sendi sveit
manna út í Salthólma í Eyrarsundi,
er voru látnir hlaða bráðabirgðavígi
og skyldu vera þar á varðbergi, til
þess að afstýra því, að önnur ríki, er
í ófriðinn kynnu að flækjast, hleyptu
þar liði á land og byggjust þar fyrir
til sóknar að Kaupmannahöfn. f>etta
víttu sósíálistar harðlega og þeirra
bandamenn, hinir ótryggari stjórnarlið-
ar, sérstaklega blaðið »Politiken«.
fingmenn til þeirrar handar bjuggust
til að bera upp í fólksþinginu van-
traustsyfirlýsingu gegn ráðaneytinu,
eða hermálaráðherranum sérstaklega.
En sessunautar hans tjáðu sig vera
allir á hans bandi og vildu láta eitt
yfir alla ganga þá félaga. f>eir höfðu
hitt lagið á, að þeir kváðust segja af
sér embættum, nema þingið lýsti yfir
fullu trausti og hollustu við ráðaneyt-
ið. Og það gerði þingið, fólksdeildin,
með öllum þorra atkvæða gegn 17,
eða tæpum l/7 þess þings.
f>að er þeirra sjálfsagður ásetning-
ur, Dana, að varast að koma nærri
óíriðinum, hvort sem hann dreifist
skamt eða langt, og þótt svo fari, að
t. d. Eússar og Bretar taki til að
berjast hér í álfu. En það helzt þeim
því að eins uppi, að þeir sýni af sér
fulla alvöru að hrinda af höndum sér
allri áleitni af vegenda hálfu til að
hagnýta land þeirra eða varnargögn
hvorir öðrum til óþurftar. f>etta bar
ráðaneytið fyrir sig, og það sáu allir
hygnir menn og þjóðræknir, að er
rétt mælt.
„Stjórnarráðið‘“.
Stjórnarráðið.
Hvat skapan er þat?
Fróðir menn kváðu það tákna munu ráð-
herrann nýja og landritarann nýja og skrif-
stofustjórana þeirra nýju alla þrjá og ass-
istentana þeirra nýju alla þrjá og ulanveltu-
• fulltrúanno þeirra nýja og skrifarana
þeirra nýju alla þrjá og jafn-v e 1 skrif-
stofusendilinn þeirra nýja eða skutilsvein-
inn eða ráðherra-skósveininn eða hvað það
er, sem hann beitir, — alt i einni hendu.
Það eru sérfræðingar í hinni nýju stjórn-
artilhögun, sem þessa skýringu veita. Slíkt
mun og ekki á annarra færi.
(>vi hvað þýðir annars viðsbeytið »ráð»?
í>að er ýmist haft að eins um eiun
mann, einhvern hefðarmann vitanlega, en
þó að eins einn út af fyrir sig eða það
sem kallað er einfaldan i roðinu, svo sem
kammerráð, kanselliráð, etaxráð o. s. frv.,
og — loks stjórnarráð, sem er embættistitill
norsku ráðherranna (Statsraad).
Eða þá um stjórnarvalds-nefnd manna,
svo sem rikisráð, amtsráð eða því um likt.
Samvinnu-nefnd manna með jöfnu valdi,
jöfnu atkvæði — nema hvað formaður rik-
isráðsins t. a. m., konungur, hefir meira og
æðra vald en aðrir nefndarmenn allir, ráð-
herrarnir.
Nú er heldur ósenniiegt, í miðnr fróðra
manna augum að minsta kosti, að framan-
greint skrifstofubákn alt saman eigi að
haga sér og koma fram eins og þess kyns
nefnd, er sitji á ráðstefnn með sjálfum ráð-
herrannm, eða landritaranum i hans for-
föllum: assistentar, skrifarar og >alt heila
kleresiið* með jöfnum atkvæðisrétti, jöfnu
valdi.
Hann er að vísu takmarkalausu frjáls-
lyndi gæddur, hinn nýi ráðherra, að vitni
vina hans og náinna fylgismanna.
En fyr má nú vera frjálslyndi en að
hafa alla assistentana sina og alla skrifar-
ana sína, ef ekki skrifstofusendilinn með,
á ráðstefnum með sér, svo sem sina jafn-
ingja og samnefndarmenn.
Það eru ýms yfirvöld, hæði hér og ann-
arsstaðar, sem hafa sér við hönd marga
skrifstofuþjóna. Sama er að segja um
meiri háttar kaupmenn.
Eftir þessu »stjórnarráðs - -nýyrði ætti þá
bæjarfógeti og skrifarar hans að heita
>stjórnarráð bæjarins*, sýslumenn og þeirra
skrifarar >sýsluráð«, kaupmenn og þeirra
skrifarar »verzlunarráð«, t. d. Thomsens-
verzlunarráð, Fischers-verzlunarráð, og þar
fram eftir götum.
Því mátti ekki margnefndur gæðagripur,
hin innlenda yfirstjórn landsins, heita hlátt
áfram landsstjórnin?
Yerður hún nokkra vitund veglegri eða
meiri háttar með þessu óeðlilega og nærri
því afkáralega tildursheiti: »stjórnarráð« ?
Ekkert skírnarnafn getur gert krakka göf-
ugri eða tiginbornari en hann er áður, af
sjálfum sér.
En illa valið nafn getur varpað á hann
kýmilegum hlæ.
Vér ættúm að láta oss þykja vænna
um króann þenna en svo, að vér látum oss
það vel líka. —
Smáræði er þetta vitanlega.
En oft má lítið laglega fara, og — ólag-
lega.
Það er óþarfi að gera leik til þess, sem
miður fer, hvort heldur er smátt eða stórt.
Færeyja-pistlar
i.
f>að var eitthvað viku áður en eg
lagði á stað frá Khöfn, að eg heim-
sótti gamlan kunningja minn úti í
Hellerup. f>ar barst í tal um heim-
ferð mína og að eg ætlaði með »Scot-
landi«, sem eg lét mætavel af, eftir
afspurn.
Jú, versta veltikirna (Rullebötte),
sem til er á Norðurlöndum, anzar
hann. Og þú ert sjóveikur.
Eg gat ekki borið á móti því.
En ekki trúði eg þessu ámæli á
»Scotland«, eða þá lét það sem vind
um eyrun þjóta.
Eg heimsótti og í sömu ferð frænku
þessa kunningja míns þar úti í Helle-
rup, og sagði benni frá í gamni,
hvað N. frændi hennar hefði sagt um
»Scotland«.
Ekki skuluð þér láta yður það fyr-
ir brjósti brenna, mælti hún. |>ér
getið því líklega nærri, að hann N.
frændi fari ekki að hæla skipunum
hans Tuliniusar. (N. er mikils háttar
kaupmaður og keppinautur Tulinius-
ar).
»Seotland« sál. var bezta skip að mörgu
leyti. það fór mætavel um oss far-
þegana í fyrsta farrými. Utbúnaður
þar allur í bezta lagi. Meðal annars
fyrirtaks-loftgott þar—loftrásarumbún-
aður ágætur. Eafmagnsljós; rúm og
sæti ágæt. Fæði mjöggottog þó nær
hálfu ódýrra en lengst höfum vérvan-
ist.
Mætavel, nema í einu atriði.
það v a r satt, alveg satt, þetta um
veltuna.
Einn farþeginn, sem farið hafði
sjálfsagt 40—50 ferðir milli landa og
á ýmsum skipum, kvaðst aldrei hafa
hitt fyrir annan eins rambalda.
Ekki var raunar mikið um veóur-
hægð á leiðinni frá Khöfn til Færeyja.
En það var eins og nærri því stæði
á sama, hvort hvast var eða hæg-
viðri.
það var engu líkara en að vér far-
þegar værum óþekkir krakkar í vöggu,
sem geðill barnfóstra væri að rugga í
bræði sí og æ, nótt og nýtan dag, og það
ekki að eins á ýmsar hliðar, heldur og
af enda og á, og einmitt enn ákafara
þann veg en hina.
Rúmin sneru öll þvers um, eins og
algengast er að vísu í gufuskipum, til
rúmsparnaðar, þótt miklu sé það ó-
þægilegra fyrir farþega. Skipið var
og ofurlítið mishlætt, er það lagði af
stað frá Khöfn—hallaðist á bakborða.
f>að fór ekki vel um þá, sem sneru
höfðalagi þá leið, sízt er hallinn ágerð-
ist stórum aðra nóttina á leiðinni vest-
ur um Englandshaf, með því að þá
gerði stórviðri á austan með kafalds-
byl. f>á var skipstjóri sjálfur á verði
alla nóttina. f>að var auðvitað ekki
í fyrsta skifti fyrir honum. En hann
hafði megnan höfuðverk daginn eftir,
ekki af vökunni og vosbúðinni, heldur
af því, að eiga að fóta sig á þilfarinu
svo hölla eins og í snarbrattri hlíð.
Mishlæðið var lagað í Leith. þar
var bætt við farminn 400 smálestum
af kolum.
Kveldið áður en »Scotland« strand-
aði, vorum við skipstjóri að tala sam-
an um ruggandann á því og bundum
fastmælum með okkur, að skrifa útgerð-
armanni þess, Thor E. Tulinius, hvor í
sínu lagi, að ef hann vildi gera »Scot-
land« verulega fýsilegt fyrir farþega og
standa þeim á sporði, keppinautum
sínum, þá yrði hann að setja undir
það ruggkili hið bráðasta.
En ekki þurfti til þess að taka.
»Scotland« var farið veg allrar ver-
aldar áður dagur rann.
Vér vorum, farþegarnir sumir.að eigna
slysið fyrst í stað þvf óbeinlínis, að skip-
stjóri hefði gert það meðfram af hlífð
við oss, að halda sig inni á rnilli eyja
nóttina þessa, sem strandið varð, held-
ur en að sigla í haf aftur eða út fyr-
ir öll sund, er ekki tókst að hafna sig
í þórshöfn á sunnudaginn fyrir myrkr-
ið og áður en sortnaði að af fjúki sam-
tímis. Vér höfðum ekkert sofið sum-
ir nóttina fyrir vegna stórviðris. Eg
fyrir mitt leyti hafði vakað alveg aðra
hvora nótt, frá því er vér lögðura á
stað frá Khöfn. Eins í Leith; þar
var verið að ferma skipið kolum alla
nóttina síðari: þeim fleygt á þilfarið
einmitt þar upp yfir, sem við sváfum.
En skipstjóri var sjálfur á verði strand-
nóttina, fram til kl. 4. f>á rofaði svo
til, að sá glögt Nálareyjarvita annare
vegar og Skálavíkurhöfða hins vegar.
f>á var skipið á alveg réttri leið, miðs-
reitis milli eynna, og stefndi til hafs.
Straumur og veður var í móti eða á
kinnunginn á bakborða. En með fyr-
irskipuðum hraða og stefnu mundi það
alls eigi hafa borið út af leið. — f>að
var fyrsti stýrimaður, er þá tók
við stjórn; og hjá honum var skipið
komið þvert af leið og nær upp í land-
steina tæpri stundu síðar. Hafi hon-
um verið um að kenna slysið, beinlfnis
eða óbeinlínis, þá gat hann ekki meira
fyrir goldið en lífið, og það lét hann að
vörmu spori, með tilraun sinni að
koma seilinni á land, þeirri er skip-
verjar björguðust á síðar.
Ruggaði það þá líka, meðan það lá
í Leith?
það var annar stýrimaðurinn, sund-
garpurinn, sem segir þetta upp úr þurru
í stofunni hjá Rasmus Dalsgaard í
Skálavík nokkrum dögum eftir strand-
ið. Hann sat þar á aðra hlið okkur
við borð úti í horöi og var að rita í
bók skipsins eftir uppkasti, sem fanst
eftir fyrsta stýrimann látinn. Hann
hafði ekki gert það, sem lög mæla fyr-
ir, að hreinskrifa í dagbók skipsins
ferðaskýrslu þess jafnóðum, ekki sjaldn-
ar en einu sinni í sólarhring. f>etta
vissi annar stýrimaður að mundi vitn-
ast, er próf yrði haldið um strandið,
og gerði ráð fyrir, að þá mundi verða
komið með þá afsökun, að ekki hefði
verið hægt að hreinskrifa dagbókina
á sjónum fyrir rugginu. En nú hafði
skipið legið 2 nætur og U/2 dag í Leith,
og hefði þá auðvitað mátt rita það,
sem þá var búið af ferðinni.
Ruggaði það þá líka, meðan það lá
í Leith? — þessa ónotaspurningu hugs-
aði stýrimaður scr þá að dómarinn
mundi koma með, og hermdi eftir hon-
um.
það var, bjóst hann við, dómsfor-
setinn í Sö- og Handelsretten, Mad-