Ísafold - 24.08.1904, Page 1

'Xenmr út, ýmist einn sinni eÖa
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 Vs doll.; borgist fyrir miðjan
’úli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslnstofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
Eeykjavík miðvikiidaginn 24. ágúst 1904
55. blað.
Jfuóstadá jWa/ufa/lMv
i. 0. 0. F. 86929
Augnlœkning ókeypis !. og 3. þrd. á
hverjum mán. k), 11—1 i spttalannm.
Forngripasafn opið mánttd., mvd. og
Id. !)—12.
Hlutabankinn opinn k). 10—íí og
ö1/*—7Va.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á liverium degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fundir á hverjn föstndags- og
sunnudagskveldi kl. 8*/2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
ng kl. 6 á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fvrir sjúkravitj-
sndur kl. 10—12 og 4—tí.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
vkl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafii opið hrern virkan dag
kl. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtud.
■■og ld. kl 12—1.
Náttúrugripasafn, i Yesturgötu 10, opið
4 sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypisiPósthússtræti 14b
í. og d. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Stjórnarbótin
við lærða skólann.
Þeir mega halda á spöðtinum núna,
hitiir vistráðnu talsmenn stjórnarinnafj
aS verja nyjustu gjörðir hennar, em-
bættaskipunina við lærða skólann.
Engin hræða önnur á landin fæst til
þess.
Svo eindreginn og hiklaus er áfellis-
dómurinn á hvers manns vörum.
Hvert hugsandi mannsbarn annað er
hvorttveggja í senn: forviða á skamnt-
sýni þeirri og óviturleik, er þar lýsir
sór, og sárgramt í geði yfir ranglæti því,
er þar kemur fram. Þorri landslýðsins
hefir þó enn sem komið er svo nænta
réttlætistilfinning, að hann finnur til
annars eins.
Ekki hefði verið yfirleitt neitt til þess
tekið, þót.t gengið hefði verið beint fram
hjá yfirkennara Steingrími Thorsteins-
son við rektorsskipunina. Sem skáld
og menntamaður er hann sannkallaður
sómi lands og þjóðar. En ekki er þar
fyrir sjálfsagt, að hann sé góður skóla-
stjóri, fremur en annað góðskáld vort
góður ráðgjafi. Hann er þar að auki
kominn töluvert á áttræðisaldur, og loks
á nú að verða gagngerð breyting á kenslu-
fyrirkomulagi skóla þess, sem hann hef-
ir verið kennari við fullan mannsaldur.
Það hefði verið vit í að velja nýjan
mann, ungan og ötulan, til þess að
koma þeirri breyting í framkvæmd.
Sem stendur vakir ríkast fyrir mönn-
um nauðsynin á að koma því lagi á stjórn
skolans, að undir lok líði óöld sú, er
yfir hann hefir gengið síðariárin. Margir
kunnugir cru þeirrar skoðunar, að Stein-
grímur Thorsteinsson hefði verið vel til
þess kjörinn. Hann muni hafa til að
bera lag það og lipurð, óhlutdrægni og
lítillæti í umgengni við pilta einkanlega,
er hinn fráfarandi rektor skorti svo mjög
og svo meinlega, sem kunnugt er. Og
þá mundi öllum blæstri hafa sJotað
nærri því eins og sjálfkrafa.
En í stað þess að gera þá það, — geva
Stgr. Th. að rektor, þá er tekið það
frámunalega vanhyggjuráð, að s e t j a
hann að eins til bráðabirgða til að
gegna embættinu að n o k k r u leyti,
og fá til annau mann aðvífandi, alþýðu-
skólakennara, sem hefir ekki nærri latínu-
skólanum komið frá því er hann út-
skrifaðist þaðan fyrir meir en tuttugu
árum, til þess að hafa á hendi nokkuð
af embættisstörfum rektors, vfirumsjón-
ina í skólanum sjálfum.
Það er svo áþreifanlegt, hverjar af-
leiðingar annað eius kák muni hafa, að
ekki þarf orðum að því að eyða.
Þó kastar fyrst tólfunum, er kemur
til yfirkennaraembættisins.
Maðurinn, sem í það embætti er
settur, hinn sami, sem á að gegna um
leið rektorsembættinu að nokkru leyti,
er að margra nákunnugra dómi ekki
meira en meðallagi góður barnakennari,
meðal annars eða einkum sakir málhelti
og vafningslegrar tilsagnar, feimni við
próf og jafnvel stillingarskorts. Hann
hafði góðar námsgáfur og var vel að
sér, þegar hann fór úr skóla. En nærri
roá geta, hvort hann muni ekki vera
farinn að ryðga í skólanámsgreinunum
nú, eftir nær fjórðung aldar. Hann
hefir haft svo hægt embætti meira en
20 ár, að hann hefir ekki þurft að
vinna að því nema sem svarar liðugum
helming ársins. Og þó Hggur ekkert
eftir hann af nýtilegum ritstörfum t. a. m,
Kunnugir fullyrða, að varla muni vera
til nokkur sú námsgrein nú við skól-
ann, er hann sé fær um að kenna. —
Það sem hann hefir sér til ágætis að
kunnugra dómi er það, frá almennu
sjónarmiði, að hann er mesti góðsemd-
armaður, ljúfur á mann og viðmóts-
þýður, og vandaður í öliu dagfaiá. —
Það eru mikilsverðir manukostir, en
því miður engan veginn einhlítir í þessa
stöðu, sem hann hefir nú tekið að sér
og enginn skilur í, að hatin skuli taka
í mál. Frá sórstaklegu sjónarmiði má
telja honum það ti) gildis, að hann var
við síðustu alþingiskosningar að minsta
kosti mjög ákafur fylgifiskur stjórnar-
liðsins, sem nú er.
Maðurinn, sem er veginn og léttvæg-
ur fundinn í yfirkennaraembættið móts
viðþennan garp, er Geir T. Zoega adjunkt,
sem hefir gegnt með sæmd kennara-
embætti við skólann meira en 20 ár,
en hafði búið sig undir það áður með
erfiðu námi, til þess ætluðu sérstaklega,
og leyst af hendi embættispróf í því
með bezta vituisburði. Hann er al-
kunnur sæmdarmaður í hvívetna, og
svo mikill eljumaður, að hann hefir
varið tómstundum sínum mestalla sína
embættistíð til að leysa af hendi mjög
erfið, seinleg og vandasöm ritstörf, og
hefir auðgað bókmentir vorar að 3 ein-
hverjum hinum þörfustu bókum, er
þar eru til, gerðum af mestu vand-
vírkni og samvizkusemi (enskri lestr-
arbók og 2 orðabókum í sama máli).
Hór í móti kemur vitaskuld það ó-
dæði þessa kennara, að haun er og hef-
ir alla tíð veriö fjarri því aö veita fylgi
í landsmálaskoðunum höfðiugjum þeim,
er nú hafa völdin: það mun þeim vei’a
fullkunnugt, þótt ekki hafi hann haft
sig mikið frammi, ekki ritað í blöð eða
því um líkt. Hann hefir gefið sig allan
við sínum vísindalegu störfum. En hitt
hefir hann ekkert farið dult með í við-
ræðum eða kosningum, hvers sinnis hann
væri ; hann er of einarður drengskapar-
maður til þess, og það er ekki hætt
við, að hann gerist nokkurn tíma neins
konar »kaupamaður«.
Lárus skiítir búi.
Lárus dæmdur sannur að sök
um fjárdráttartilraun.
Landsyfirréttur dæmdi í fyrra dag
maiðyrðamál, er Snæfellingavaldsmað-
urinn alkunni, Lárus Bjarnason, höfð-
aði á sínum tíma gegn Einari ritstjóra
Hjörleifssyni út af grein, er hann rit-
aði með sínu nafni undir f ísafold 31.
ágúst 1901 með fyrirsögn: Lárus
skiftir búi, og var þar skýrt frá
vítaverðu acferli hans sem skiftaráð-
anda í dánarbúi fyrirrennara hans,
Sigurðar sýslumanns Jónssonar.
Atferli þetta var í stuttu máli það,
að hann hafði, eins og yfirmaður hans
að orði komst, amtmaðurinn, »róið að
því öllum árum, að búið misti 1000
kr.«, í stað þess að skylda hans var
að hlynna að búinu eftir mætti, líta á
hagsmuniþess. Hann leit í þess stað
á s í n a hagsmuoi og reyndi til að
hafa af búinu sér í hag 1000 kr.
Vitanlega þrætti Lárus fyrir þetta
með mikilli ófeilni, og varð því að
hafa töluvert fyrir sönnunargögnum
þar í móti. En svo vel tókst það á
endanum, að landsyfirréttur telur öll
þar að Iútandi ámæli í umstefndri
grein fyllilega réttlætt. þau höfðu
verið dæmd ómerk í héraði, í bæjar-
þingsrétti á Akureyri, og gerð fyrir
þau m. m. 50 kr. sekt. En yfirréttur
komst að alt annari niðurstöðu; enda
höfðu verið lögð þar fram nokkur ný
sakargögn.
Helztu atriðisklausurnar í ámmstri
I safoldargrein eru svo látandi:
Lárus tók við Snæfellsness- og Hnappa-
dalsýslu í ágúst 1894. Eitt af embættis-
störfum þeim, er þá lágu fyrir honum, var
að skifta nefndu búi, og þá meðal| annars
ráðstafa húseign þess.
Þegar bann var nýkominn í sýsluna,
bauðst hann ti) að kaupa þessa
húseign fyrir 8000 kr.
Hann þrætir sjálfsagt fyrir þetta, eins
og hann hefir þrætt fyrir það áður. En
það er ekki til neins fyrir hann. Fari
hann i mál út af þessari staðhæfing minni,
þá get eg sannað hana.
Um þessar mundir stóð svo á i Stykkis-
hólmi, að tveir aðrir embættismenn þar,
læknir og sóknarprestur, þurftu að sjá sér
fyrir húsnæði, annaðhvort kaupa sér íbúð-
arhús eða koma þvi upp. En þeir gerðu
ekki boð í húseign dánarbúsins, af þvi að
þeir vissu ekki annað en að sýslumaður
ætlaði sér að kaapa hana. Að binu leyt-
inu gerðu ekki aðstandendur búsins, sem
ant var um að sem mest yrði úr eignum
þess, neina tilraun til að fá þá til að
kaupa húsið, af því að þeir trúðu sýslu-
manni; þeim datt ekki annað í hug en
hann mundi standa við loforð sitt, og þeir
gátu ekki gert sér i hugarlund, að hann,
skiftaráðandinn sjálfur, mundi fara
að hafa af búinu.
Meðan óséð var, hverjar ráðstafanir
þeir lœknir og prestur gerðu til fiess
að afla sér húsnœðis, dró sýslumaður
málið á langinn, þóttist að s'ónnu œtla
að kaupa húsið, en vera neyddur til
að fresta kaupunum fyrir peninga-
þröng, og gerði auðvitað enga gang-
skör að því að fá annan kaupanda.
En þegar þessir embœttismenn, lœkn-
irinn og presturinn, höfðu ráðið af að
reisa sér hús sjálfir, lét sýslumaður það
loks uppi á skiftafundi i búinu, að
ekkert boð hefði komið i húseignina.
Einn af aðstandendum búsins gat þess þá,
að sig furðaði á þessu, þar sem honum
hefði skilist 8vo, sem sýslumaður hefði
lofað að kaupa hana fyrir 8000 kr. Lár-
us sagði það ekkert loforð hafa verið,
heldur vilyrði að eins, og lét sem hann
mundi alls ekki vilja kaupa húsið.
f>á segir frá því í greininni, að Lár-
us fær skipaðan löngu síðar (1896)
annan skiftaráðanda í búið, Sigurð
prófast Gunnarsson, að því erhúseign
þess snerti, með því að hann (L.)
ætlaði að gera sjálfur boð í hana.
J>á kemur 8000 kr. boð í hana frá
öðrum manni, H. Th. A. Thomsen
kaupmanni í Reykjavík. |>að vildi
Lárus ekki láta taka til greina, með
því að það hefði komið of seint. En
hinn setti skiftaráðandi úrskurðaði, að
8000 króna tilboðið skyldi gilt tekið.
|>á segir L. sig alveg frá búiuu með
úrskurði. Um það er svo að orði
komist í greininni:
Út af þessu, að hann getur ekki svift
búið 1000 krónum, verður Lárus svo œf-
ur, að hann tekur forsætið og kveður upp
svo látandi úrskurð (sem fyr segir).
|>á skýrir greinarhöf. frá amtmanns-
bréfinu, þar sem aðfarir Lárusar eru
harðlega víttar, með þeim ummælum
meðal annars, að hann (L.) hafi róið
að því öllum árum, að búið misti 1000
kr., og því næst frá »bragarbót« þeirri,
er Lárus fekk amtmann til að gera, eu
það var aumingjalegt yfirklór yfir
þetta bréf, er hann (amtm.) ónýtti þó
aftur með því að lýsa yfir því í bréfi
til ritstjóra Isafoldar, að hann g æ t i
að öllu leyti staðið við það,
sem hann hefði sagt í fyrra bréfinu,
til síra Sigurðar próf. Gunnars-
sonar.
Út af þessari frægðarsamlegu frammi-
stöðu amtmanns segir svo þessu næst
í margnefndri grein:
Eg ætla alls engum orðum að fara um
þá staðfestu og þann skörungsskap, sem
amtmaður þannig hefir sýnt í málinu,
Blaðamannareynslan er sú, að fæst orð
hafa i slíkum efnum minsta ábyrgð. En á
hitt bendi eg, að amtmaður má þakka það