Ísafold - 01.05.1907, Page 1

ISAFOLD.
Oppsögn (sanfleg) bttnília
áramót, ógild aema komtn sé til
átgefaada tyrir 1. okróber og kaup-
andi skuldiaas við blaðið.
Afgreiðsla Austurstrœti 8
Reykjavík miðvikudaginn 1. maí 1907.
^&emur út ýmist ^ina sinni eöa
tvisv. i viku. YerÖ árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eöa
llVj doll.; borgist fyrir miöjan
júlí (erlendis fyrir fram).
XXXIV. árg.
I. 0. 0. F. 88538 V,
Augnlækning ók. 1. og 3. þrd. kl. 2—ö i spital.
í'Forngripasafn opiö á mvd. og ld. 11—12.
Hlutabankinn opinn 10—2 */* °g ó1/*—7.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 Ard. til
10 sibd. Alm. fundir fsd. og sd. 81/* siöd.
‘•Landakotskirkja. Gubsþj.ö1/* og 6 á helgidögum.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—5.
Landsbankinn 101/*—21/*. Bankastjórn vid 12—1.
Landsbókasafn 12—3 og 6—8.'
Landsskjalasafnið á þrd^ fmd. og !d. 12—l.
Lækning ók. i læknaák. þrd. og fsd. 11—12.
17áttúrugripasafn á sd. 2—3.
Tannlækning ók. i Pósthússtr. 14, l.og3.md. 11—1
Lögtaks
verður krafist á óborguðum orgelgjöld-
um 1906, ef þau ekki verða borguð
innan 8 daga.
Kristján iÞorgrímsson.
íslenzkt miljónarfélag.
P. J. Thorsteinsson & Co.
í staðTuliniusar-miljÓDafélagsius, sem
ekkert varð úr, er stofnað þessa dag-
ana annað miljónafélag (eða miljónar-),
til atvinnureksturs hér á landi, og það
meira að segja í 8 1 e n z k t að miklu
.leyti.
Tveir íslenzkir kaupmenn, P. J.
ThorBteineson í Khöfn (frá Bildudal)
og Thor Jensen í Reykjavík, hafa lagt
samau og braytt sínum verzlunum og
‘þilskipaittveg m. m. í hlutafélag, er
inefnist P. J. Thorsteinason & Co. og
hefir að stofnfé 1 miljón króna. f>eir
hafa ýmiat lagt fram sjálfir eða skrifað
Æig fyrir samtals nokkuð raeira en
faelming þess mikla íjár, og hafa því
bolmagn atkvæða í félaginu. f>ar f
felast vitanlega verzlanir þeirra hér á
landi, f Reykjavík, Hafnarfirði, á Pat
reksfirði og Bíldudal, ásamt þilskipa-
útveg þeim, er fylgir verzlununum, að
fráskildum botnvörpungnum Jóni for-
seta og fiskiskútunni DraupDÍ, sem hr.
Thor Jen8en á að eina f félagi við aðra.
Pyrir því má kalla félagið íelenzkt, og
þó eigi síður vegna hins, að öll at-
vínna félagsins verður rekin hér á
landi, nema eala á afurðum þese er-
lleudis og varningskaup þar. Að öðru
leyti eru hluthafar yfirleitt danskir
fésýslumenn og eiga heima í Khöfn.
Nýjar verzlanir ætlar fél. að Btofna
í Gerðum í Garði og á Norðurfirði á
Ströudum.
Tólf manna etjórn er í félaginu, þar
áaf 5 forstjórar og 7 ráðunautar.
JForstjórarnir eru þeir P. J. Thor-
steinseon, Thor Jensen, A. T. Möller
og Aage Möller bræður, eigendur A.
T. Möllers verzlunar í Khöfn, og Chr.
Rasmussen, kaupmaður í Leith.
Meðal ráðunautanna er kommandör
Nielseu, er var áður einD meðal for-
stjóranna fyrir hinni miklu emíðaverk-
flmiðju, eem kend er við Burmeister
& Wain, Möller nokkur hafnameist-
a.ri, Becker yfirréttarmálfærslumaður,
Erichsen konsull og stórkaupmaður.
Hlutverk fólagsins er að reka hér
verzlua og fiskiveiðar, bæði með segl-
skútum, botnvörpungum og lóðaveiða-
gufuskipum. Ennfremur ætlar það sér
að koma hér upp niðursuðu á fiskmeti,
reykingum m. m.
það hugsar sér þann gróðaveg með-
al annars, að komast alveg hjá um-
boðsmöunum erleDdis eða millimönnum
við kaup og sölu á öllu vörum og af-
urðum. þeir bræður A. T. Möller í
Khöfu kváðu hafa annast sjálfir sölu
á íslenzkum fiski suður í löndum, á
Spáni og Ítalíu og víðar, og komið
þar ár sinni svo vel fyrir borð, að
spænskir kaupmenn hafa orðið að gef-
ast upp við sín öflugu samtök um að
skamta úr hnefa sér verð á öllnm að-
fluttum fiski þangað frá Norðurlöndum
og vfðar að jafnvel.
Veizlanirnar á Bíldudal, Patreks-
firði og í Hafnarfiði halda áfram með
sömu stjórn og verið hefir, þeirra H.
Stephensen, Ólafs Jóhannessonar og
Sigf. Bergmann ; félagið leysir út þeirra
eign bvers í sinni verzlun og gerir þá
að verzlunarstjórum aftur, eins og
fyrrum var.
f>eir P. J. Thorsteinsson og Thor
JeDsen eru báðir þjóðkunDÍr menn fyrir
fróbæra atorku og framtaksemi og
óvenjulegan framfara-áhuga hérlendan,
frásneiddan danskri selstöðuhugsun eða
mjólkurbelju.
Fyrir þvf virðist mega gera sér beztu
vouir um, að þessi mikilfeuglegi félags-
skapur, er þeir tveir ráða fyrir aðal-
lega, eigi fyrir sér að dafna ákjósan-
lega og verða landinu til hagsbótar,
bæði mikils atviunuauka og viðskifta-
hagsmuna.
Um Guðm. Hannesson
hefði verið hægðarleikur að fá margar
veðjauir hér, hvort hann fengi héraðs-
læknisembættið í Reykjavík eða ekki,
— ekki fyrir það, að nokkur sál væri
í vafa um, hvað réttlætið segði, held-
ur fyrir býsna alment vantraust á, að
það fengi að ráða. f>ar á móti vó
það meðal hinna trúarlitlu, að iueðal
keppinauta hans var enginn sérstak-
legur stjórnargæðingur, enginn (meiri-
hluta)-þingmaður né stjórnaratkvæða-
smali eða því um likt.
Hitt er óhætt að fullyrða, að hrað-
fréttin um veitinguna vakú mikinn
fögnuð meðal almennings hér.
f>að er sérstakfega tvent, sem hr.
G. H. hefir á sér almenningsorð fyrir:
a ðjhann sé afbragðs-handlæknir, og a ð
hann kunni alls ekki að gera sér
mannamun, heldur sé jafnljúfnr og
gegn við hvern smælingja sem stór-
höfðingja.
Um handlækningalist hans ganga
þær sögur meðal landa í Khöfn, að
tveim frægum prófessorum við Frið-
riksspítala, sem höfðu til meðferðar
sjúklinga, er hann hafði átt við áður,
hafi hvorum eftir annan orðið það af
munni, er þeir sáu frágang hans, að
þar hefði enginn klaufi um fjallað; og
kalla þó slikir garpar ekki alt ömmu
slna.
Þingeyingar
Og
sambandsmal vort.
Suður-Þingeyingar héldu kjósenda-
fund að Ljósavatni 21. f. mán. (marz).
Þar voru saman komnir 34 kosnir
menn úr öllum hreppum sýslunnar,
og mikill fjöldi annara kjósenda, seg-
ir Norðurl. Allir alþingiskjósendur
úr sýslunni, sem á fundinum voru,
voru látnir hafa atkvæðisrétt.
í sambandsmálinu voru samþyktar
svofeldar tillögur;
a. Fundurinn lýsir yfir þeim vilja
sinum, að Island verði frjálst sam-
bandsland Danmerkur, er hafi fult
vald í sínum sérstöku málum, og
að um sambandið sé gerð sam-
bandslög, er báðar þjóðirnar, ís-
lendingar og Danir, taki hlutdeild
i að semja sem jafn-réttháir aðil-
ar, enda sé þeim lögum aldrei
breytt, nema með lögfullu sam-
komulagi málsaðila.
b. Fundurinn lýsir yfir þvi áliti sínu,
að vér íslendingar eigum einir
rétt til íslenzkrar landhelgi.
Af fundargerðinni verður ekki séð,
hve margir hafa greitt atkvæði með
né móti þessum tillögum. En af
annari grein i blaðinu virðist mega
ráða það, að þingmennirnir í kjör-
dæminu (konungkjörinn og þjóðkj.)
hafi ráðið úrslitum, og að andmæli
’nafi komið gegn tillögunum frá mönn-
um, sem lengra vildu halda í sjálf-
stæðisáttina, enda stóðu umræður um
það mál frá miðnætti til miðmorg-
uns.
Einn sjálfstæðisglampi er í þessum
fuudarsamþyktum — auðvitað klaus-
an um landhelgina.
Hitt er ekki annað en grá innlim-
unarþoka,
Athugum, hvernig fundurinn skýrir
orðin Irjálst sainbandsland.
Fyrsti liðnrinn i þeirri skýringu
er sá,
a ð ísland »hafi fult vald i sínum
sérstöku málunn.
Nú er því einmitt haldið fram af
Heimastjórnarmönnum — það hefir
verið aðalþátturinn í kenningum þeirra,
— að þetta vald hafi ísland
n ú. Ollum véfengingum þess hafa
þeir mótmælt. Þ a ð telja þeir ein-
mitt sér til gildis, að þ e i r hafi út-
vegað landinu þetta vald.
Fyrir því verður þokan, sem stend-
ur af Heimastjórnar-fjöllunum þar
nyrðra, nokkuð kynleg, þegar með
henni berst krafa um það, að ísland
f á i þetta vald.
En að því leyti er þessi fyrsti lið-
ur skýringarinnar í fullu samræmi við
framkomu Heimastjórnarflokksins, að
þar er ekkert á rikisráðið minst.
Það kernur ekkert við hugmyndinni
27. tölublað
um frjálst sambandsland,
eftir því sem ýmsum helztu mönn-
um úr þeim flokki hafa farist orð.
Efnið í fyrsta lið skýringarinnar
verður þá það, að vér skulum eftir-
leiðis eiga sama vald á sérmálum vor-
um, eins og vér eigum nú.
Annar liður skýringarinnar er sá,
»a ð um sambandið sé gerð sam-
bandslög, er báðar þjóðirnar, íslend-
ingar og Danir, taki hlutdeild í að
semja sem jafn-réttháir aðilar«.
A þennan lið ber að sjálfsögðu að
líta í sambandi við síðasta liðinn:
a ð þeim lögum skuli »aldrei breytt
nema með lögfullu samkomulagi máls-
aðila«.
Með öðrum orðum; Vér íslend-
ingar eigum að fá leyfi til þess að
semja uni og samþykkja e i n h v e r
sambandslög. Um efni þeirra er ekki
gefin minsta bending, eins og þ a ð
geri ekkert til, ef vér að eins fáum
leyfi til þess að semja.
Og þeim samningum má aldrei
breyta, fyr en vér fáum samþykki
Dana til þess,
Þ e 11 a er að vera fr j á 1 s t s a m-
bandsland, eftir því sem stjórn-
armenn í Suður-Þingeyjarsýslu líta á
og samþykkja!
Ekki er ófróðlegt að líta á málið
nokkuð frá annari hlið.
Hvernig kemur þessi fundarályktun
heim við tillögur Scaveniuss kamm-
erherra, þær er áður hefir verið bent
á hér í blaðinu?
Scavenius vill girða fyrir það með
sambandslögum, að ísland fái nokk-
uru sinni sérstakan fána.
Hann vill sömuleiðis girða fyrir
það með sambandslögum, að vér get-
um nokkuru sinni staðið í nokkurúm
beinum stjórnarviðskiftum við önnur
lönd en Danmörk, þar á meðal, að
vér getum nokkuru sinni skipað kon-
súla í nokkuru landi (»ethvert For-
hold til Udlandet, herunder Konsul-
atvæsenet*).
Hann vill enn fremur girða fyrir
með sambandslögum, að vér megum
nokkuru sinni hafa sjálfir með hönd-
um löggæzlu á skipum fram með vor-
um eigin ströndum.
Hann vill að lokum girða fyrir það
með sambandslögum, að vér eigum
nokkuru sinni vald á því, hverir eign-
ist rétt innborinna manna í voru eig-
in landi.
Ekkert þessara atvika ríður að
neinu leyti bág við fundarályktun Þlng-
eyinga, nema að því leyti, sem sam-
þyktin um landhelgina rýrir nokkuð
hið síðasta atriði Scaveniuss.
Að engu öðru leyti verður af fund-
arályktuninni séð, að Þingeyinga greini
minstu vitund á við kammerherrann.
Þó að öll sam ban dsl aga-atriði
Scaveniuss komist inn i sambandslög
vor — að þessari takmörkun einni
athugaðri —, þá erum vér f r j á 1 s t