Ísafold - 15.01.1913, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verðárg.
4kr., erlendis 5 kr.
eðal|dollar;borg-
istfyrirmiðjanjúlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
AFOLD
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðiS.
XXXX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 15. januar 1913.
4. tölublað
I. O. O. F. 941179.
Alþý»ufél.bókaBafu Templaras. 8 kl 7—9
Augnlækmng ókeypia 1 Læk.iarg. a mvd.'2-B
BorgarotjóraskrifBtofan opin virka daga 10-4
BæjarfógetaskrifBtofan opin v.d. 10-2 ogT^
ÍSJJII10 d*k27,n? Lane«v. U kl. 12-8 og 5-7
f.? 5"Vnef;nAlslækn- ök.PÓBth.str.UA fid.2-B
trSnf nkl °Pinn 10—2»/i og B»/«—7.
»iix Le,8.trar- °K skrifatofa 8 Ard.-lO «6d.
Alm, fundir fid. og sd. 8 »/• siodegis.
Landakotskirkja. ÖUDBþj. B og 8 á helgum
Uandakotsapítali f.Biúkraviti. 10»/«—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2»/., B>/.-8»/«. Bankastj. 12-2
liandsbókasafn 12—8 og B—e. Útlan 1—8
JjandsbúnaSarfélagBskrifstofan opin fra 12—2
Iiandsféhirðir 10—2 og B—8.
IiandsBkialasafnio hvern vlrkan dag 12—2
J-iandsiminn opinn daglangt [8—91 virka daa*
helga daga 10—12 og 4—7.
fe?kÆinK okeyPia l>ingh.straB þd. og fsd.12-1
aatturugripannfn opio 1»/«—2»)» sunnudögam
oamibyrgð Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráosskrifstofnrnar opnar 10—4 dagl
Talsimi Heykjavikur (Pósth.8) opinn daglaDgt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
i?fi kniriK ofcoypisPosth.str.14B md.ll—12
Vlfilsstaoahæliö. Heimsóknartimi 12—1.
Plðömenjasafnio opi?i þd., fmd. og sd. 12—2.
Fiskiveiðar við
ísland 1912
eftir
Þorst. Júl. Sveinsson.
Veiðar landsmanna.
Strandveiöar.
Til hennar tel eg öll för, sem
leggia afla sinn á land eftir hvern
róður, hvort heldur eru opnir bátar
eða vélarbátar.
I Vestmanneyjum, sem nú á seinni
amm era orðnar eitt af okkar
stærstu fiskiverum, var góður afli írá
nýán og fram í febrúarm., en þenn-
an tíma árs stunda ekki allir véla-
bátarnir róðra, sökum þess að allir
vermenn eru ekki komnir og mun
það ekki hafa verið meira en helm-
ingur vélabáta, sem þar eiga heima,
er náðu í þennan afla; eftir miðjan
febrúarm. var fremur aflatregt og
ógæftir fram að miðjum apríl. Þá
kom ágætisafli aftur og hélst til ver-
tíðarloka.
Síðastliðið ár gengu 50 vélabátar,
frá Eyjunum og öfluðu samtals 1
miljón fiska. Þetta ár hafa gengið
þaðan 6j vélabátar, sem aflað hafa
lika tölu og í fyrra, en þar sem
gera má ráð fyrir heldur betra verði
á aflanum þetta ár, mun útkoma
bátanna hafa orðið svipuð.
Isaýjarðardjáp. Þar var afli yfir-
leitt góður frá nýári til loka marz-
mán. Frá þeim tíma þangað til seint
í júlímánuði var mjög litiU aflj. Tjm
þann tíma fór að veiðast síld í rek-
net, utarlega í djúpinu og meðfram
fjörðunum. Vorsíldin, sem á hverju
ári er vön að koma inn á Vestfirð-
ma, brást algjörlega nú og kenna
menn mest beituleysinu, hversu litið
aflaðist um vorið, meðalhlutir vetrar-
°g vorvertíðina munu hafa verið frá
4—6oo,oo kr.
^ustanfjalls var ágætur afli á opna
Mta alla vertíðina, sem þar er aðal-
veiðitíminn, meðalhlutur alt að 600
fiskum, mest þorskur, svipaður afli
1 Gnndavík og lítið eitt minna 1
woínum og Miðnesi, meðalafli sagð-
ur nm Soo fiska til hlutar.
rtí Faxaflóa. Við sunnanverðan
fisw T •miög m afli yfirleitt-
« að eins í Garðsjónum og þó
m)°g StUttan tlm, af vertíðinni, með-
alafli aí þorski mun hafa verið á
fjórða hundrað. Aftur á móti kom
mikill fiskur á innflóann, seinni hluta
vertiðarinnar og voru það helzt Ak-
urnesingar, sem náðu í hann, eink-
um þeir er framan af vertiðinni lágu
við í Garðinum og náðu þar í fyrsta
hlaupið, en svo seinna stunduðu
róðra heiman frá sér. Mun meðal-
afli á þeim skipum ekki hafa verið
undir 600 fiskum til hlutar.
Enn fremur öfluðu flestir vélbátar
héðan af flóanum fremur vel á ver-
tíðinni, alt að 20,000 fiskum á bát,
og sömuleiðis þeir vélbátar, sem
stunduðu róðra yfii sumarið, bæði
frá Keflavík og Sandgerði.
/ Ólafsvih oq á Sandi var talinn
góður afli vetrarmánuðina, en frem-
ur rýrt vorið og sumarið.
xAustfirðir. Þar er helzt stunduð
veiði frá því í aprílm., þangað til ein-
hvern tíma í nóvember ár hvert. í
byrjun veiðitímans var afli ágætur,
einkum á Suðurfjörðunum, og það alt
fram í júnímánuð. Eftir það varð
afli lítill og beituskortur fram i
jdlí, er síld fór að veiðast fyrir Norð-
urlandinu, sem þegar var send aust-
ur og seld þar. Byrjaði þá aftur
góður afli, sem hélst fram eftir
haustinu. Eftir því sem næst verð-
ur komist, mun meðalafli á mótor-
báta á Auslfjörðum hafa verið allan
veiðitíman alt að 200 skp. á bát.
Norðurland. Þar er veiði stund-
uð um sáma tíma ársins eins og
á Austfjörðum; en afli hefir þetta ár
verið fremur rýr yfirleitt, að eins
hafa nokkrir mótorbátar á þessu
svæði fengið góðan afla, alt að 180
skp. á bát. Yfir sildveiðitímann
verða ýmsir, sem annars stunda
róðra, að hætta róðrum sökum mann-
eklu.
Sem dæmi þess hversu þýðing-
armikil strandveiði okkar er fyrir
landið í heild sinni, vil eg geta þess,
að árið 1909 stunduðu strandveiði
7717 menn á 1762 ferjum og öfl-
uðuað samanlögðu 11,645 Þus- nska.
og auk þess hafa 6 af þessum
skipum selt afla sinn í Englandi frá
nýári til miðs febrúar 1912 fyrir
kr. 102,810,00.
Eftir miðjan maí er nærri ókleift
að gjöra sér glöggva grein fyrir afia
þessarra skipa.. Fiskurinn verður eftir
það svo misstór, þar sem sumir
koma að mestum hluta með þorsk, eins
og á vertíðinni, en aðrir mestmegnis
smáfisk, sumir halda áfram botn-
vörpuveiðum, en aðrir fara á síldar-
veiðar. En yfirleitt má segja, að
hvað sem þessi skip hafa stundað
þetta ár, hefir það alt gengið fremur
vel og einkum hafa haustferðir þeirra
lánast vel, sökum hins jafna og góða
verðs, sem hefir verið á afia í Eng-
landi.
Fyrir utan hina 16 íslenzku botn-
vörpunga hafa erlendir botnvörpung-
ar lagt afla á land i Hafnarfirði, 3
þýzkir, 2 hollenzkir, 2 norskir og
3 enskir og á Önundarfirði 3 þýzkir
og nokkrir enskir, sem einhvern
tíma af árinu hafa selt afla sinn. Á
þessu ári hafa íslendingar látið smíða
4 nýa botnvorpuuga 0% keypt 2, þriggja
til 4 ára gamla.
Sildveiðar.
29 skip lögðu afla sinn á land á
Eyjafirði og veiddu af saltaðri síld
til útsendingar rúm 71 þúsund tunn-
ur. Auk þess hafa þessi sömu skip
selt til áburðarverksmiðjanna um 80
þúsund tunnur.
Á Siglufirði mun tala skipa hafa
verið lítið eitt meiri, en bæði eru
þar yfirleitt smærri skip og töluverð-
ur hluti þeirra stundar reknetaveiði,
sem gefur mun minni afla. Sökum
þess fjölda útlendinga, sem sigla með
afla sinn sjálfir, án þess að leggja
hann á land, er ókleift að komast
eftir ábyggilegri tölu um veidda og
saltaða síld í tunnum, en eftir því,
sem síldarkaupmenn vissu bezt, mun
það ekki hafa verið undir 80 þús-
und tunnum.
Þilskipaveiði.
Frá Faxaflóa hafa gengið um 37
þilskip til veiða í ár og aflað að
samanlögðu rúm 2,200 þiísund fiska.
Er það mun minna en síðustu ár,
en þó viðunandi afli. Á Vestfjörðum
og Norðurlandi hefir þessi veiði
einnig gengið fremur vel, en alstaðar
fer þessum skipum fækkandi og erfið-
leikar á að halda þeim áfram vaxa
ár frá ári, og virðist margt benda á
að vélaskipin ætli algerlega að útrýma
pessari fiskiaðferð okkar, haldfærun-
um) þótt þau á sínum tíma væri
okkar mesti bjargvættur. Það væri
sjálfsagt þess vert, ef slíkir erfiðleik-
ar fara vaxandi, að hugsa þeim, er
til þess eru notbær, annan starfa og
dettur mér þá helzt í hug selveiði
Norðmanna, þar sem þeir veiða sel-
ina mjög nærri landi voru, einkum
seinni hluta vetrar. En að þessu
sinni er ekki rúm til að ræða það
mál.j
Botnvörpungar.
Frá íslandi^hafa árið 1912 gengið
16 botnvörpunqar og aflað frá nýári
Lóðargjöldin.
Svar frá Sveini Bjórnssyni.
Uppástungur minar um breyting á
fyrirkomulagi lóðargjaldanna hér í
bænum og um verðhækkunargjald af
lóðum í bænum, hefir vakið nokk-
urt umtal meðal manna. Tveir
borgarar bæjarins, þeir Þorst. Júl.
Sveinsson og Jóh. Jóhannesson hafa
í síðasta tbl. ísafoldar hreyft and-
mælum, gegn uppástungum mínum.
Að svo miklu leyti sem andmælin
snerta sjálfar uppástungurnar, skal eg
leyfa mér að gera nokkrar athuga-
semdir við greinar þessara tveggja
borgara.
Sné eg mér þá fyrst að grein hr.
Þ. J. Sv. Sú grein kemur talsvert
meira við málið en grein hr. Jóh.
Ióhs., þótt öllu orðfleiri sé hin síðari.
Hr. Þ. J. Sv. er mér sammála um
að útsvarsfyrirkomulagið, sem nú er,
sé óhafandi. Hann er og á sömu
skoðun og eg, um að breyta megi
til bata fyrirkomulagi lóðargjaldanna.
Hingað fara leiðir okkar saman.
Hann óttast að eins að eigi verði
tekið nægilegt tillit til ýmsra sér-
stakra kringumstæðna við álagning
lóðargjaldanna. Að sjálfsögðu var
ræðuágrip mitt um mál þetta, sem
birtist í ísafold 30. f. m. ekki ná-
kvæmt og ræða mín auk þess að
eins stutt inngangsræða að tillögu
um nefndarskipun. Þvi eigi í ræðu-
ágripinu, og heldur eigi í ræðunni,
farið nákvæmlega út í atriði sem ein-
mitt þetta: hvernig yrði girt fyrir
óréttlátlegar álagningar á ýmsum lóð-
arspildum, sem orðið gætu ofhart
úti, ef lagt væri á gjald, sem skæri
allar lóðir niður svo að segja við
eitt trog. En þetta atriði og ýms
fleiri, hefir nefndin í málinu einmitt
til sérstakrar íhugunar og mun í til-
lögum sínum, ef hún vill leggja til
að gjaldið verði lagt á, koma með
sérstakar tillögur, sem eiga að setja
undir þenna leka. Læt eg bíða að
fara frekar dt í það atriði, þangað til
tillögur nefndarinnar liggja fyrir.
Þá fyrst er tímabært að ræða, hvort
tillaga mín sé varúðarverð í þessu
efni.
Nú finn eg að eins ástæðu til að
benda hr. Þ. J. Sv. á það, sem hér
segir: Eg ætlast til að lóðargjaldið
verði kundraðsgjald af verðmæti lóð-
anna — hversu hátt sem það hundr-
aðsgjald nii kann að verða ákveðið —
í stað þess sem nú er, að gjaldið er
hið sama af hverri feralin, hvort sem
hún er 2j aura eða 2; krðna virði.
Af 25 aura bygðri lóð er gjaldið nii
12 af hundraði, en af 25 króna lóð-
inni ca. '/s af hundraði. Slikt kalla
eg hróplegt ranglæti. Og verð lóð-
arinnar ætlast eg til að verði ákveðið
með sérstakri virðingu, sem eingöngu
fari eftir nothœfi lóðarinnar, að ýrá-
dregnu verði þeirra umbóta, sem
menn hafa gert á lóðinni.
Þegar hr. Þ. J. Sv. athugar þetta,
þá vona eg að hverfi hræðsla hans
við það, að lóðargjaldið verði mjög
tilfinnanlegt á stakkstæðum. Það
verður ekki lagt á stakkstæðið, heldur
lóðina undir stakkstæðinu.
Og stakkstæði þau og kálgarðar,
sem hann talar um, eru nú og hljóta
jajnan að verða í útjöðrum bæjarins.
Lóðir undir þeim hafa þvi ávalt
minst verðmæti til bygginga af lóð-
um i bænum, verða því mjóg lágt
virtar (hér á ekki að virða til banka-
til miðs
maí;™2,659 þúsund fiska
Sjukrasamlag Reykjavíkur.
Samlagið tók til starfa í ársbyrjun
1910 og í því eru nú um 150 manns.
Þessi tala ber ekki vott um mikla
forsjálni hjá bæjarbúum, þar sem
þetta er eina almenna sjúkrasamlagið
í bæ, er hefir yfir 12600 íbúa. Tölu-
vert hefir þó verið gert frá samlags-
ins hálfu til þess að hvetja menn til
að ganga í það og er það því tóm-
læti manna um að kenna, að við
gangur þess hefir eigi orðið meiri.
Með því að ganga í samlagið tryggja
menn sér ókeypis læknishjálp, lyf,
sjúkrahúsvist og dagpeninga um lang-
an tíma. Veikindum má hver maður
búast við og allur almenningur er
ekki þeim efnum búinn, að« hann af
eigin rammleik fái staðist langvinn
veikindi og vinnumissi. Gjaldkeri
samlagsins er Guðbjörn Guðbrandsson
bókbindari og gefur hann nánari upp-
lýsingar þeim er æskja.
Trúmála-hugleiðingar
frá nýguðfræðilegu sjónarmiði.
I. Tákn tímanna.
Fyrir margra hluta sakir eru það
merkilegir tímar, sem vór lifum á. En
það sem öðru fremur gerir þá merki-
lega í mínum augum er það, hve áþreif-
anlega þeir staðfesta sannleik hins
gamla orðs Prédikarans: »Jafnvel ei-
lífðina hefir hann lagt í brjóst þeirra«
(Pród. 3,11).
Þau orð flugu mór í hug við lestur
ágætrar ritstjórnar-greinar í n/útkomnu
janúar-tölublaði »Nýs kirkjublaðs«,
með fyrirsögninni »Eil<fðarmál«, þar
sem meSal annars er vikið að því, hve
mjög tímarnir nú séu breyttir frá því
er var fyrir þriðjungi aldar, að því er
snertir afstöðuna til »eilífðarmálanna«.
Því verSur ekki neitaS aS hór er um
eftirtektarvert tímanna tákn aS rœSa.
Sá hefði fyrir þrjátíu árum þótt lítt
spámannlega vaxinn, er sagt hefSi fyrir,
aS áSur en liðinn væri fyrsti tugur
tuttugustu aldarinnar, mundu eilífSar-
málin vera aftur komin í öndvegiS
meðal mentaþjóðannaog andleg lífsskoð.
un orSin ráSandi þar.J
Þó er þessu svo fariS. Áhugi manna
á trúmálum hefir hin síðarl árin fariS
mjög vaxandi um allan hinn mentaða
heim. StaShæfingar efnishyggjumanna,
háværar og þóttafullar, um að nú væri
úti um eilífðarmálin, aS nú væri al-
máttugum guði steypt af stóli, og aS
nú væri búiS að vísa trúnni á annað
líf heim til átthaga sinna — kerlinga-
bóka mentunarlausrar fornaldar — þær
hafa, sem betur fer, ekki reynst sannar.
Eilífðar-þráin hefir ef til vill aldrei
verið jafnsterk og lifandi í brjóstnm
manua sem einmitt á vorum^ tímum.
það reynist enn satt sem Baggesen
kvað:
»Naturam furca pellas ex
den kommer dog igen den Hex« —
eSli mannsins er og verSur lengst af
sjálfu sér líkt. EilifSar-þránni verSur
ekki rýmt út úr mannshjartanu með
glamuryrSum; til þess er hún of sam-
vaxin öllu eSli mannsins. En hvenær
sem lifnar yfir eilífSarþránni meSal
manna, vaknar jafnframt hjá þeim
áhugi á trúmálum yfirleitt.
Mór er í minni frá stúdentsárum
mínum erlendis hve mentamennirnir
þá lótu ósint öllu, sem aS trúmálum
laut. Þau blöS og tímarit, sem þá voru
mest lesin, leiddu, svo að segja undan-
tekningarlaust, hjá sór alt slíkt, nema
ef til vill til þess aS rífa niSur og
skopast aS barnaskap trúaðra manna.
Nú tekur maður sór svo varla útlent
blað eða tímarit í hönd, að ekki só
þar vikið aS trúmálum meira og minna.
Þá var það svo sjáldgæft að menta-
menn, aðrir en guSfræðingar og prest-
ar, lótu til sín taka málefni trúarinn-
ar, að slíkt vakti, ef fyrir kom, hina
mestu eftirtekt og — undrun. Og
könnuðust slíkir menn afdráttarlaust
við þaS opinberlega, að þeir aðhyltust
trú kirkjunnar, þá var ekki sjaldgæft,