Ísafold - 05.04.1913, Page 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
e'Sa l^dollar; borg-
ist fyrir miðjan júlí
erleníis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XXXX. árg.
Reykjavík, laugardaginn 5. apríl 1913.
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjö*>i: Óíafus? Björsisson.
Talsími 48.
| Uppsögn (skrifl.)
| bundin við áramót,
I er ógild uema kom-
I in só til útgefanda
| fyrir 1. oktbr. og
! só kaupandi skuld-
1 laus við blaðið.
26. tölublað
I. O. O P. 944119.
Alþýðufél.bókasafn Templaras. 8 bl. 7—9.
Augnlæknine: ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 2—3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 5—7
Eyrna- nef- hálslækn. ók. Pósth.ötr.UA fid. 2—8
Islandsbanki opinn 10—21/* og 51/*—7.
K.P.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8 Ard.—10 siðd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* slðd.
Landakotskirkja. Gubsþj. 9 og 6 á helgum.
Landakotsspítali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, 51/*—61/*. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—8.
Landsbúnaðarfólagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsfóhirbir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnið hvern virkan dag kl. 12—2
Landsslminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 23 þd.og fsd. 12—1
Náttúrugripasafnib opib l1/*—21/* á sunnud.
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavíkur Pósth.3 opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14Bmd. 11—12
Vífilstabahælib. Heimsóknartimi 12—1
Þjóðmenjasafnib opið þrd., fimd. og sd. 12—2.
Veðrátta frá 30. marztil 5. apríl.
Sd. Md. Þd. Mvd.
V.ey. 4>S 1,2 2,0 3,3
Rv. 3U i,3 0,8 U3
if. 0,0 o,7 0,4 — 3,o
Ak. 2,5 1,0 — o>5 — 2,5
Gr. 0,0 1,6 — 0,4 — 0,5
Sf. 1,8 5,o 0,1 2,1
Þh. 5,3 6,2 2,2 0,8
Fd. Fsd. Ld.
V.ey. 0,4 5,6 6,2
Rv. — 4,0 5,° S,1
íf. — 3,2 3,5 3,2
Ak. 0,0 3,6 7,8
Gr. — 2, s 2,5 5,o
Sf. 5,i 4-9 10,3
Þh. 0,8 2,2 7,i
V.ey. = Vestmanneyjar. Rv. =
Reykjavik. ís. = ísafjörður. Ak. =
Akureyri. Gr. = Grímsstaðir. Sf. =
Seyðisfjörður. Þh. = Þórshöfn áFære.
Leikfél. Reykjavíkur:
Æfintýri á gönguför
eitir
C. Hostrup
leikið sunnudaginn 6.
apríl kl. 8.
Aðgöngumiða má panta i dag í
Bókverzlun ísafoldar.
Nýja Bió
Erletid íídindi nr. 104.
og
Gfefni fífsins.
Drama um ástir, léttúð og afbrýði.
Pantið bílæti í talsíma 344. Op-
lnti hálf tíma á undan sýningum.
Minningarsjóður
Björns Jónssonar.
Tekið móti gjöfum í skrifstofu og
bókverzlun ísafoldar, pappírsverzlun-
inni Björn Kristjánsson og verzlun
fóns frá Vaðnesi á Laugavegi.
Erl. simfregnir.
Ihlutun stórveldanna.
Khöfn 4. april.
Montenegró-stjórn dauf-
heyrist við kröfu stórveld-
anna um að hætta umsát-
inni um Skútarí. Floti
stórveldanna er saman-
kominn í Adríahafi i ógn-
unarskyni.
Þetta skeyti bendir til þess, að
stórveldin ætli nú eigi lengur að
láta lenda við orðin tóm um miðlun
milli styrjaldar-aðila.
Sennilega hafa þau heimtað, að
gert yrði yfirleitt vopnahlé, meðan
á miðlunartilraunum þeirra stæði, en
Svartfellingar þá eigi viljað gefa upp
þessa bráð, sem þeir voru svo langt
komnir að vinna.
Frá ófriðnum.
Friðarskilmálar bandamanna.
Fyrir skömmu bnðust stórveldin
til að reyna að miðla málum milli
Tyrkja og bandaþjóðanna. Þ. 14.
marz sendu bandaþjóðir stórveldun-
um tilkynningu um skilyrði þau, er
þær settu fyrir friði — skilmála,
sem miðlunina yrði á að byggja.
Skilmálarnir helztu voru þessir:
1. Landamæralínan milli Tyrkjaveld-
is og landa hinna Balkanþjóða
skal dregin frá Rodosto til Mal-
atra-höfða. Þó skulu Tyrkir
mega halda Gallipoliskaga. En
Li;;öll önnur lönd^vestan þessarar
Sílínu, þar á meðal borgirnar Adrían-
A vopel og Skutari skulu seld í hend-
ur bandaþjóðanna.
2. Tyrkir skulu láta af hendi allar
eyjar sínar í Egea-hafi.
3. Tyrkir skulu sleppa öllu tilkalli
til Krítar.
4. Tyrkir skulu samþykkja »í prin-
cipinu« að greiða allan herkostn-
að bandamanna.
5. Banda-þjóðir áskilja sér að mega
í friðaisamningunum setja reglur
um verzlunarviðskifti þegna sinna
i Tyrkjaveldi, trúarbragðafrelsi o.
s. frv.
6. Ekkert vopnahlé skal gert meðan
á miðluninni stendur.
Þetta þótti Tyrkjum þeir afar-
kostir, að þeir þverneituðu þegar að
samþykkja nokkurar miðlunartilraun-
ir — með þeim að undirstöðu.
Þ. 13. marz áttu svo sendiherrar
stórveldanna í Lundúnum fund með
sér undir forsæti Edvards Grey utan-
ríkisráðherra Breta. Varð það þá
ofan á hjá þeim, að þeir skyldu
sjálfir reyna að koma sér niður á
friðarskilmála, er báðir aðilar mættu
við una.
Við það starf sátu þeir enn þ.
20. marz.
"■■■*?■ 8 ......
Kommg'morðið í Saloniki.
ítarleg frásögn.
Um morðið á Georgi Grikkjakon-
ungi hefir Isafold nú aflað sér ná-
kvæmra frétta:
Sjálft morðið. Konungur var van-
ur að ganga sér til hressingar á degi
hverjum. Þriðjudaginn 18. marz
fór konungur út eins og vant var
um miðjan daginn og var þá í fylgd
með honum adjútant hans Franc-
oudis höfuðsmaður. A heimleið kom
hann við í höll Nikulásar sonar síns,
er var hinn eini af konungsættinni
grísku, sem Saloniki gisti þá, auk
konungs. En þegar hann var kom-
inn út aftur og nokkurn spöl frá höll-
inni, var á hann skötið með skamm-
byssu að aftan, í stiku fjarlægð. Ad-
jútantinn hélt eigi að konung hefði
sakað og rauk þegar til að hand-
sama þann er skaut, en meðan á
því stóð, hné konungur niður. Her-
menn tveir, er konungi fylgdu álengd-
ar, komu nú til og reistu hann við.
Var hann þá enn með lífsmarki.
Francoudis lét þegar flytja konung
til hermannasjúkrahússins, sem þar
var í nánd, en á leiðinni þangað,
gaf konungur upp öndina. Ekki
talaði konungur orð fr'á munni, eftir
að skotið reið af mun þegar hafa
mist meðvitund.
Skammbyssukúlan gekk alveggegn-
um líkama konungs, inn í bakið
við herðablaðið, út um brjóstið.
Morðinginn. Hann heitir Alex-
ander Skinas, fimtugur maður, hefir
verið kennari, en mist atvinnu sína
og lifað við bágustu kjör síðari árin.
Er talinn vitskertur. Hann hafði
komið til Saloniki fyrir 2 dögum,
leitað áheyrnar konungs tvisvar, en
eigi fengið. Fyrir þetta vildi hann
hefna sín.
Morðinginn var hinn rólegasti
eftir morðið. Er Francoudis adjú-
tant fór að ganga á hann og spyrja
hann, svaraði hann þessu einu: Eru
eigi dómstólar til hér i Saloniki?
Þeim skal eg svara. 0ðrum ekki.
En er adjútantinn lét í ljósi undr-
un sina yfir því, að qrískur maður
skyldi verða til að myrða Georg
konung, svaraði morðinginn: Eg
er ekki Grikki 1 Eg er jafnaðarmað-
ur og hver jafnaðarmaður, er virð-
ingu ber fyrir sjálfum sér, á ekkert
föðurland I
Lands sorg. Fregnin um morðið
barst þegar út um alla borgina og
var tekið með miklum harmi. Öll-
um opinberum skrifstofum, öllum
verzlunum, öllum leikhúsum og öll-
um kaffihúsum var þegar lokað. Og
er lík konungs var flutt frá sjúkra-
húsinu til konungshallarinnar, fylkti
borgarlýður sér beggja megin á stræt-
unum, þar sem líkvagninn fór um
— »grátandi og harmþrunginn« segir
í símfregnunum.
Hinn nýi konungur. Nikulási kon-
ungssyni var þegar tilkynt morðtil-
raunin og flýtti hann sér til sjúkra-
hússins — vissi eigi annað en faðir
sinn væri að eins særður. En er
þangað kom fekk hann hið sanna
að vita og fór þá þegar að undirbúa
konungdómstöku Konstantíns bróður
síns.
Konstantín var staddur í Preveza,
hafði þar yfirstjóm hersins. Var
tonungsskipið þegar sent þangað til
>ess að sækja hinn nýja konung.
Konstantín var lýstur konungur af
Nikulási bróður sínum, við likbörur
Georgs konungs, að viðstöddum einum
ráðherranna og mörgum herforingjum.
Orð Nikulásar voru þessi:
Þá harmafregn hefi eg að flytja
yður, að minn virðulegi faðir, hinn
ágæti konungur vor er látinn. fafnframt
bið eg yður sverja hinum nýja kon-
ungi, hans hátign Konstantín XII.
hollustueiða.
Hrópuðu þá þeir er viðstaddir voru:
Lifi konungur vorl
Siðustu orð Georgs konungs. Mín-
úturnar áður en morðið var framið
var Georg konungur að tala við adjú-
tant sinn um æfisögu þá er Dani
einn Christens er að skrifa af honum.
Hafði hann þá sagt: Christens ætti
að bæta einum kapítula við sögu
mína, fegursta og frægðarmesta kapí-
tulanum: frásögninni af þáttöku minni
í frelsisstríði Balkanþjóða, sem nú er
að gerast!
Eftirmæli Georgs konungs. Um
alla Norðurálfu hefir morðið vakið
gremju og samúð með konungsætt-
inni grísku. Og eftir dauða sinn
fær Georg konungur lof mikið fyrir
stjórnkænsku sína, lipurð og dugnað.
Georg konungur var svo sem
kunnugt er, bundinn nánum ætt-
böndum við flestar hirðir norðurálfu.
Hann var móðurbróðir Bretakonungs
og Rússakeisara, föðurbróðir Norð-
manna- og Danakonunga. Fyrirþví
klæðast nú allar Norðurálfuhirðir
sorg.
Konstantin XII. hinn nýi Grikkja-
konungur er fæddur 2. ág. 1868.
Hann kvæntist 1889 Sofíu systur
Vilhjálms Þýzkalandskeisara. Hann
hafði yfirstjórn Grikkjahers í ófriðn-
um við Tyrki fyrir 15 árum (1897).
Var honum þá gefin sök á, hversu
illa fór þá fyrir Grikkjum. En hann
reit þá bækling um agaleysi og ilt
ástand hersins og þótti vaxa af. I
ófriðnum núna hefir hann haft yfir-
stjórn hersins til þessa og getið sér
mikinn orðstír.
Eimskipafélagið.
Þess var getið í síðasta blaði, að
kaupm. einn hér í bæ, er uppruna-
lega var fylgjandi eimskipafélagsstofn-
uninni, hafi farið að vinna móti fé-
laginu síðar.
Kaupmaður sá, er við var átt, hefir
nú fundið Isaýold að máli og tjáð
oss, að missögn sé, að hann hafi
verið að vinna móti félagsskapnum,
heldur sé hann aðeins ósamþykkur
nokkrum atriðum í hluta-útboðinu,
en ella mjög hlyntur félagsstofnun-
inni.
Auðvitað gleður það Isafold, að
þetta skuli hafa reynst missögn —
því að helzt vildum vér óska, að
enginn eimskipafélagsóvinur fyndist
i kaupmannahóp Reykjavikur.
Sjálfstæði
í orði og á borði.
Svo heitir vel rituð grein, sem
fingmannsefni Sunnmýlinga, Sveinn
Ólafsson í Firði, hefir ritað i Austra.
Hér fara á eftir nokkurir kaflar
úr greininni:
Orðið sjálfstœði hefir víst oftar verið
nefnt síðustu 5 árin en 50 árin næstu
jar á undan. Það virðist búið að
ryðja burt úr máli voru landsréttinda-
mgtakinu gamla. Hugmyndin hefir
orðið ljósari, ákveðnari og betur endi-
mörkuð eftir því sem vér fjarlægð-
umst »dyr þrældómshússins«, og eftir
því sem ættirnar gengu fram og rétt-
eysis-auðmýktin dofnaði í hugum
vorum.
Ekki verður sjálfstæðisþráin talin
ein'kenni neins ákveðins stjórnmála-
flokks. Hún hefir gagntekið alla,
æðri og lægri, nema ef til vill nokkra
útlifaða, pólitíska öfugugga úr em-
bættismannaflokknum. En allur mun-
ur er á því, hve lítilþægir landsmenn
eru, þegar kemur til þess að semja
við sambandsþjóðina um réttarstöðu
vora; um þetta hefir einmitt deilan
staðið.
Að sinni skal ekkert um það sagt,
ivort hyggilegra sé að þiggja þá
skjal-legu réttindamola, sem standa
til boða jafnframt skjal-legu réttinda-
afsali, eða að hafna samningum og
búa um sinn við lögleysuna frá 1871.
En það er ómótmælanlegt, að til
jessa hefir sjálfstæðismálið snúist um
sjálfstæði í orði fremur en á borði,
verið form fremur en framkvæmd.
Landsstjórnin hefir eigi átt hægt um
vik og orðið að eiga flest undir Dön-
um. Sjálfstæðisþrif hennar eru tæp-
ast teljandi, nema meðan Björn Jóns-
son var ráðherra. Hann gekk í ber-
högg við útlenda og innlenda hleypi-
dóma, hlaut fýrir það níð og ofsókn-
ir, en sýndi þá djörfung og ósér-
plægni, sem hinir eiga eftir að sýna.
Annars má það vera öllum ljóst,
að æskileg úrslit sjálfstæðismáls vors
eru miður komin undir hyggindum
og harðfengi stjórnarinnar en festu
og þrautseigju fjöldans. Hyrningar-
steinn þess er mentun og siðmenn-
ing alþýðu ásamt efnalegri velmeg-
un í landinu. An þessara gjörenda
er það eins og rödd þess, sem hróp-
ar í eyðimörku, — mér liggur við
að segja: Blóðlaus og merglaus hug-
mynd eða ótímabær burður.
Um afstöðu Dana fer hr. Sv. Ó.
m. a. þessum orðum:
»Alit þeirra (þ. e. Dana) á oss
vex vitanlega heldur ekki við það,
að vér eða stjórn vor nær í hvívetna
leitar fulltingis þeirn og aðstoðar.
Póstgöngur með ströndum landsins
sækjum vér til þeírra, að eg ekki
nefni útlendu samböndin. — Við-
skifti vor við umheiminn látum vér
þá annast að mestu og hafa milli-
göngu um. — Líf vort og eignir
tryggjum vér að miklu leyti í dönsk-
um ábyrgðarstofnunum, og lán til
hvers féþurfafyrirtækis sækjum vér
til þeirra, — þeirra, sem sjálfir eru
soknir í skuldir og sækja féð að láni
til annara þjóða, er betri lánskjör
geta boðið og bjóða, en Dönum er
unt að veita oss. Svona er alt á
eina bók lesið, og sá látinn bæta
brók annars, sem í botnlausri gengur
sjálfur«.
Þá minnist Sv. Ó. á bræðingstil-
raunirnar í sumar og nýja uppkastið:
»Árangurinn (af samningatilraun-
unum í sumar) er í ljós kominn í
sambandslagafrumvarpi því, er ráð-
herra færði oss í jólagjöf. Svo langt
er þar frá, að boðin séu betri en 1908,