Ísafold - 07.06.1913, Qupperneq 2
180
IS AFOLD
Richard Wagner.
Þann 22. maí var aldarafmæli þessa
mikla tónsnillings og skálds, eins og
minst var lauslega i síðasta blað;.
Richard Wagner er af mörgum
talinn mestur músik-snillingur 19.
aldar og höfundur sönglistar nútim-
ans, en einróma er eigi það álit.
Andstæðinga hefir hann og verk
hans átt og valdið miklum deilum.
Fyrst er tók að bera á honum mætti
hann megnri mótspyrnu. Þá féll
honum það happ i skaut að komast
í kynni við Lúðvík II. konung í
Bayern, sem þá var rikiserfingi. Þeg
ar hann tók konungdóm 1864 bauð
hann Wagner til sín og var honum
jafnan mesti hjálpvættur, m. a. til
þess að koma upp söngleikhúsi þvi
í Bayreuth, sem ætlað var eingöngu
Wagners söngleikum og nú er heims-
frægt. Þar koma saman á hverju
sumri Wagners-söngmenn hvaðanæfa
úr heiminum til þess að syngja með
í söngleikum Wagners.
Wagner var einnig ljóðskáld, orli
sjálfur alla texta við söngleika sína,
og eru þeir taldir bera langt af söng-
leikatextum, eins og þeir gerast ann-
ars.
Wagner var kvongaður dóttur tón-
skáldsins Liszt, og lifir hún enn og
stjórnar Bayreuth-leikhúsinu með að-
stoð sonar þeirra, Siegfrieds Wagner.
voru vel búnir úr garSi, en var gagn-
ólíkur þeim í líferni sínu og breytni,
því að svo má að orði kveða, að hann
helgaði líf sitt mannúð og líknarstörf-
um. Fáir íslendingar hafa átt heil-
brigðari sál í heilbrigðari líkama en
hann. Hann var listasmiður, völundur
bæði á tró og járn, segir saga hans,
syndur vel og skotfimur. Honum virð-
ist og hafa verið létt um nám, enda
er berum orðum sagt, að hann hafi
veriö minnugur. Hann var »at öllu
fróðr«, eins og æfisöguritari hans kemst
að orði, vel að sór í lögfræði, en þó
miklu meiri læknir, og hefir að líkind-
um verið einhver mestur skurðlæknir
á landi hér í fornöld. Ekki er ólík
legt, að hann hafi numiö eitthvað í
þeirri grein á ferð sinni um menning-
arlönd heimsins. Hafa samtíðarmenn
hans mjög undrast /þrótt hans og
læknishendur góðar, og segir æfisögu-
ritari hans nákvæmlega frá sumum
lækningum hans1). Við þetta bætist,
að hann var vel máli farinn og var
ekki varnað skáldgáfunnar, þótt hann
gerði ekki mikið að þv/. Og víst er
um það, að haun hefir ekki með öllu
brostið 1/kingargáfuna. Það er haft
eftir honum um Guðmund nokkuru
skáld, er dvaldi á heimili hans, að það
væri líkast í h/bylum, hann og hund-
ur sá, er Rósta hót. Má og ráða af
þessu, að hann hefir getað verið gam-
ansamur og dálítið meinlegur / orðum
og athuguuum. Það má og telja v/st,
að hann hafi veriö góður búhöldur,
framfaramaöur í búskapnum. Bú hans
er kallaö »gagnauðugt« og sagt, að
hann hafi húsað vel bæ sinn, »ok gerði
þar mörg hús ok stór ok marga aðra
bæjaibót, þá er mikil merki má ásjá«.
Þess er fyrr getið, að hann tók minni
*) Þeim sem leikur hugnr 4 að kynn-
ast læknislist Norðurlandabúa í fornöld,
má benda 4 rit eftir Finn próf. Jónsson
um það efni: »Lægekunsten i den nor-
diske 01dtid« Ebh. 1912 (V. Trydes Forl.),
og er þar sagt frá lækningum Hrafns. En
æskilegt væri, að einhver islenzkur lækn-
ir ritaði nánar um þetta efni.
Helztu söngleikur Wagners eru:
Meistarasöngvararnir í Nurnberg, Nifl-
unga-söngleikarnir, Lohengrin, »Der
fliegende Hollánder«, Tannháuser og
Parsifal.
Wagner lézt sjötugur að aldri
1883.
-----------------------
Christopher Krabbe
hinn danski stjórnmálamaður, er
lézt fyrir skömmu (sbr. Isafold 24.
maí). — Krabbe var all-starfsamur í
millilandanefndinni 1908, sat í fjögra
manna nefndinni, er samdi úrslita-
uppkastið, ásamt H. N. Hansen, Jó-
hannesi og Lárusi. Krabbe var það
og, er sagði það í blaðaviðtali, að
fyrirkomulagið í Uppkastinu væri al-
veg nýtt, sú »Statsforbindelse« ætti
hvergi sinn líka.
Matthías Jochumsson
er um þessar mundir á ferð vest-
ur í átthögum sínum. Bændur þar
buðu honum í fyrra að koma vest-
ur, er hann var staddur hér í Rvík,
en i það sinni gat skáldið eigi þegið
boðið. Nú hélt skáldið á stað frá
Akureyri með Skálholti, tók land á
Borðeyri og fór þaðan landveg vest-
ur í Þorskafjörð og Reykjanes. í för
með honum var sonur hans Stein
grímur læknir.
Mundu eigi margir leika þetta
háttar vígslu. Hann var trúmaður,
en ekki á sama hátt sem þeir hræsu-
arar, er sí og æ bera trúna á vörun-
um, eins og sumir hógómagjarnir menn
við hvert hugsanlegt tækifæri bera
tignarmerki í jakkabarminum. Hann
sneið líferni sitt, vísvitandi eða óafvit-
andi, eftir kærleikskenningum krist-
innar trúar. Og hér kem eg að því,
sem fyr er ávikíðT a® mest auðkendi
hann frá samöldrum s/num og raunar
breyskum og menskum mönnum á
liðnum öldum sógunnar og dyrleguát-
um roða verpur á minning hans.
Maonúö hans og sálargöfgi sóst hvergi
eins fagurjega og / þv/, að hann lét
það æ sitjaK fyrirrúmi fyrir öllu, bæði
mat og svefni, að líkna sjúkum og
sárum, er leituðu lækninga hans, og
þá aldrei eyrisvirði fyrir. Margir
heilsulitlir aumingjar, þeir er einkis
áttu úrkostar, fengu og ókeypis vist á
heimili hans. Myndu margir valds-
menn vorir nú eiga þá fórnarlund, að
þeir fari oft fyrir ekki neitt upp úr
rúmum sínum um hánætur til mis
kunnar veslum og voluöum? Eg segi
bráðum dæmi veglyndis hans, hve
mjög hann fyrirgaf þeim, er gert höfðu
á hluta hans og jafnvel oftar eti einu
sinni reynt að ráða hann af dögum.
Eg tel það smáræði hjá þessu, þótt
ekki megl hlaupa yfir það, að hann
smíðaði ymislegt fyrir margan mann
og gerði það alt af ókeypis. Og höfð-
ingi var hann 1 lundu, gestrisinn á
fagra og forn/slenzka v/su. »011um
mönnum var þar (á Eyri) heimill matr,
þeim er til sóttu ok erinda sinna fóru,
hvort sem þeir vildu setið hafa lengr
eða skemur«, segir í æfisögu hans. í
honum bjó sarna rausnarskapið sem í
stórkvendunum Langholts Þóru og Geir-
ríði, systur Geirröðar á Eyri, sem snild-
arsagan Eyrbyggja segir frá. Geirríður
»lét setja skála sinn á þjóöbraut þvera,
ok skyldu allir menu r/ða þar / gegn-
um; þar stóð jafnan borð ok matr á,
gefinn hverjum er hafa vildi«. Og fult
svo tilkomumikil er frásögrtin af gest-
risni Langholts Þóru.
Þó að hann væri, sl/kur öðlingur,
eftir skáldinu nær áttræðu — og eigi
heldur mörg skáld vor að yrkja
runhendu þá, er birtist í ísafold í
dag, á einni klukkustund. En það
gerði M. J. þ. 8. maí, og voru þau
tildrög, að Matthías mætti árla morg-
uns Stefárii skólameistara á göngu
og þakkaði honum grein um Eim-
skipafélagið í Norðurlandi. Svaraði
þá Stefán orðum Skarphéðins: Eftir
er enn yðvarr hluti Kvað Matthías
satt vera, fór heim og orti runhendu
í snatri og afhenti ritsj. Norðuilands
klukkustund síðar.
Alþingissetning.
Alþingi verður sett 1. júlí. Við
guðsþjónustuna í kirkjunni prédikar
síra Kristinn Danielsson prófastur á
Utskálum.
Trúmála-hugleiðingar J.H.
Framhald af þeim ketnur í næsta
blaði.
Bjöigvinjarferðirnar.
Aukaskip sendir Björgvinjargufu
skipafélagið nú með vörur hingað
til lands i þessum mánuði. Flutn-
ingar með skipum þess fara sívax-
andi svo sem eðlilegt er, þar sem
það hefir eigi fetað í fótspor hinna
félaganna um taxtahækkun. — Líka
hefir þetta félag boðið mjög góð
kjör við flutning þýzkra vara, enda
kvað og farið að nota skip þess tals-
vert fyrir vörur frá Þýzkalandi.
Hafa landsmenn sýnt, að þeir
kunna að meta lipurð þess og kjara-
gæði. Er óhætt að segja, að það
félag nýtur nú mestrar samúðar hér
á landi.
Dannebrogsriddarar
eru orðnir: Eggert Briem skrif-
stofustj., Geir Sæmundsson vígslu-
biskup og Ágúst Flygenring kaupm.
Akureyrar-skóiinn.
Úr gagnfræðaskólanum á Akureyri
eiga 40 nemendur að útskrifast í
vor. Það er mikil viðkoma.
sem nú voru talin dæmi til, og sýndi
versta fjandmanni s/num fullmikla
mildi, er hann hafði ráð hans alt /
hendi sór, sem senn munu fundnar
greinir til, þoldi hann ekki, að gengið
væri á róttindi s/n nó þingmanna sinna
og skjólstæðinga. Hann virðist hafa
gegnt embætti s/nu — goðorðastjórn
inni — meö skyldurækni og röggsemi.
Góðvild hans og mannúð olli ekki
þeirri tegund vægðar og afskiftaleysis,
er einatt sn/st í ójöfnuð og ranglæti.
Maður hét Loftur, er keypt hafði / óþökk
hans og óleyfi jörð, er hann átti á for-
kaupsrótt (»mála«), og gerði sig beran að
óvináttu við hann og þingmenn hans
með óuotum og oflæti í orðbragði.
Hrafnfóróðaraaðhonummeð raiklu liöi,
og óttaðist Loftur, að hann myndi
brenna bæ sinn og leitaði þá sætta við
hann, og var það auðsótt. Þótt hann
ætti þá alls kostar við hann, tók hanu
ekki sjálfdæmi af honum, sem margra
var siður, er líkt stóð á, heldur sætt-
ust þeir á, að annar maður skyldi gera
um mál þeirra. Loftur rataði samt / ýms
vandræði og fekk ekki hafst við / Vest-
fjörðum. Lauk svo, að hann leitaði á
miskunn Hrafns, og tók hann þá við hon-
um, þótt hann hefði áður gert stór-
mikið á hlut hans. — Heimamaður hans
var eitt sinn drepinn, og gerði Hrafn
vegandann vægðarlaust sekan skógar-
mann. Sökudólgurinn færði Hrafni
nokkru síðar höfuð sitt, og gaf hann
honum líf. Og hann lót ekki þar við
sitja. Hann hjálpaði houum til að ná
sýknu og galt sjálfur bætur fyrir v/gið,
þær er skógarmaður hans átti að lúka.
Fleira mætti og telja af líku tægi um
embættisrekstur hans og valdstjórn.
Hann er að sumu leyti ekki ólíkur
kostasverðinu Sköfnungi, er Gr/mur
Thomsen yrkir um. Það græddi sjálft
sárin, er það hafði lostið / þarfir lands
og þjóðar. Á 1/kan hátt styður Hrafn
þá til viðreisnar, er hann varð að koma
á knó til þess að balda uppi lands-
friði og landslögum.
Ef maður með eðli hans og eigind-
um færi með lögmjb.stjórn og dóms
vald á vorurn dogurh, myndi hann
ísland erlendis.
Vilh. Finsen, umsjónarmaður í
Marconifélaginu, dvelst um þessar
mundir á Bretlandi. Hann er þar
að reisa loftskeytastöð á farþegaskipi
því, sem Norðmenn hafa í smiðum
í Birkenhead við Liverpool og í för-
um á að vera milli Kristjaníu og
New-York. Þetta er stærsta skip
Norðmanna og fyrsta farþegaskipið,
sem frá Noregi íer til Vesturheims.
Eru loftskeytatækin með nýrri gerð
Marconis og því gaman að landi vor
skyldi valinn af félaginu til að reisa
stöðina.
Eins og kunnugÚmun vera gerir
Vilhjálmur blaðamensku sér að auka-
starfi, og skrifar jafnaðarlega i norsk
og dönsk blöð frá ferðum sínum
um heiminn. Nýlega lánaðist hon-
um að hafa samtal (interview) við
tvo af heimsins merkustu mönnum,
hvern á sinn hátt — þá Edison og
Caruso. Skrifar Vilhjálmur greinar
um þá í útlend blöð og hafa þær
birzt í blöðum í Kaupmannahöfn,
Kristianiu og Stockholmi.
Búuaðarnámsskeið
var haldið á Grund í Eyjafirði dag-
ana 31. marz — 5. april fyrir for-
göngu Fundafélags Eyfirðinga. Voru
þar margir forustumenn landbúnaðar
norðanlands. Erindi fluttu þar: Ja-
kob H. Líndal 6 erindi, Sigurður á
Yztafelli 4, Hallgr. Þorbergsson 3,
Kr. E. Kristjánsson búfr. á Hellú 2,
Kristján Jónsson Nesi, Jón Guðlaugs-
son Hvammi, Baldvin Friðlaugsson
Reykjum, Jón Sigurðsson Yztafelli,
Sigurður dýralæknir, Steingrímur
héraðslæknir, Stefán skólameistari og
Matth. Jochumsson sitt hver.
Ymsar tillögur voru samþyktar, er
til framsóknar miða í lándbúnaðar-
málum.
Mjög er látið af hinni stórkostlegu
risnu Magnúsar á Grund við þetta
tækifæri. Enda niun hann nú vera
með mestu bænda-höfðingjum þessa
lands.
gæta réttar smælingjanna, er ala aldur
sinn í þröngum kofum við litlar nautn-
ir og erfið störf, gagnvart ágengum
auðmönnum og r/kum ribböldum. En
vægur myndi hann / dómum við hvern
sem í hlut ætti, bæði æðri og lægri,
sem framast yrði samþýtt róttlæti, alls
herjar öryggi og almanna velferð.
III.
Þá er að líta á afskifti hans af stjórn-
málum og velferðarmálum lands s/ns.
Stórmál það, sem þá var deilt um
og barist á landi hér, voru kirkju
málin. Guðmuudur góði — þessi kynja-
blendingur góðs og ills, flakkarinn /
biskupsskrúðanum, seiglyndur og óhygg-
inn þrákálfur, hugsjónamaður, sem
fetaði / fótspor Krists að því leyti, að
harin átti miklu nátiari mök við fá-
tæklinga og bersynduga en nokkur
annar biskup þessa lands, mór vit-
anlega, mjög óþarfur íslendingur, er
látlaust reiddi öxina að sjálfstæðis
stofni lýðveldis vors hins forna —
leitaðist við að losa kirkjuna undan
ákvæðum ríkislaga og veraldlegs dóms-
valds. Sló í römmustu rimmu með
honum og r/kustum valdsmanni norðan
lands um þær mundir, Kolbeini Tuma-
syni á Yíðímýri, föðurbróður Kolbeins
unga. Lauk viðureign þeirra svo, að
Kolbeinn fóll / bardaga við lið biskups
/ V/ðiuesi. Eftir það bundust verald
legir höfðingjar landsins samtökum gegn
biskupi. í þessa mjög svo þörfu »höfö
ingjasamábyrgð« vlldi Hrafn ekki ganga.
Þykir mér 1/klegt, að þar hafi valdið
mestu um forn vinátta við biskup —
hann hafði gert honum þann stórgreiöa
að fara með honum utan, er hann
sigldi til biskupsvígslu. — Trúrækni
og hlýr hugur til kaþólskrar kirkju
kann og að hafa ráðið hór nokkru um.
En það er eftirtektarvert, að hann
hlutast ekkert til um þessar örlög
þrungnu deilur, gerir enga tilraun til
að koma á sáttum og friði meðal Guð-
mundar og höfðingja, hvort sem það
hefir stafað af því, að hann kunni svo
þverúð biskups og þráa, 'að háim hefir
Aðkomumenn. Steingrimur Matthiasson
lœknir frá Aknreyri, Guðm. Bergsteinsson
kaupm. úr Flatey.
Aukning bæjarlandsins. Borgarstjóri vill
fá vestnrhluta Seltjarnarnesshrepps lagðan
undir lögsagnarumdæmi Reykjavikur.
Nefnd kosin til að íhuga það.
Björn Kristjánsson hankastjóri er vænt-
anlegur heim aftur úr utanför sinni i næstu
viku (4 Sterling).
Brunabótavirðingar samþyktar á síðasta
hæjarstjórnarfundi: Húseignin Skólavörðu-
stig 29, 5862 kr., Grettisgötu 55 B 3286
kr., Hverfisgötu 52, 10033 kr. og Hverfis-
götu 52 A, 2438 kr.
Dánir. Magnús Sæmundsson (frá Yind-
heimum, Ölfusi) Frakkastig 13. 36 ára.
Dó 7. júni.
Eftirlit með hafnargerðinni. Bæjarstjórn
ú að skipa eftirlitsmann með hafnargerð-
inni af bæjarins hálfu. Meiri hluti hafn-
arnefndar lagði til að fela bæjarverkfræð-
ingnnm það starf og veita honum 500 kr.
til að kaupa sér aðstoð til næsta nýúrs.
Minnihluti (Tr. G.) lagði til að gera Kn.
Zimsen að eftirlitsmanni með 500 króna
þóknun — til næsta nýárs. En svo mun
fyrirhugað, að frá nýári hafi eftirlit-mað-
urinn 1000 kr. á ári fyrir starf sitt.
Bæjarstjórn frestaði þvi á fimtudag að
gcra út nm þetta mál.
Elliðaárnar. Ekkert tilboð fengið enn
um leigu þeirra þetta sumar. En frá ein-
hverjum Davidsson, hrezkum manni, er
komið tilboð um að leigja árnar árið
1914 og 4 næstu 4r fyrir 350 pd. sterl.
(6300 kr.) árlega. Þessn tilboði vildi
bæjarstj. ekki sinna að svo stöddu.
Nú eru árnar leigðar daglega fyrir 20
kr. gjald af hveiri stöng.
Gashækkun. Carl Francke hefir farið
fram á það i bréfi til bæjarstjórnarinnar
að mega hækka gasverðið nm 10°/0 vegna
ýmÍ8legrar verðhækkunar á nauðsynjum
gasstöðvarinnar, einkum kolum.
Bæjarstjórn neitaði tilmælum Francke,
Guðsþjónusta á morgun:
I dómkirkjnnni kl. 12 sira Jóh. Þorkeiss.
(ferming og altarisg.)
•--------- kl. 5 sira Bj. Jónsson.
(Altarisganga. Skriftir hefjast kl. 4®/4).
I frikirkjunni kl. 5 (ekki kl. 12) sr. Ól. Ól.
Háskólakennari A. Courmont er á förum
héðan eftir 2 ára dvöl. Hefir hann haft
hér mikið og gott starf með höndum, þar
sem hann befir kent frönsku og haldið
þótzt sjá, að ekki yrði tætt við hann
nó tjónkað, eða hann hefir brostið fram-
takssemi og skörungsskap / mesta og
mikilvægasta stórmálinu, er þá var á
döfinni meöal stjórnmálamanna landsins.
En hann skorti samt ekki fram-
fara anda nó umhyggjusemi um al-
mannahagnað. Hann vann að verkleg-
um framförum. Hann kom á góðum
sjávarsamgöngum / sveit sinni og hór-
aði. En hanu fór hér nokkuð öðruv/si
að en framfara forsprakkar vorra tíma,
er þeir berjast fyrir endurbótum og
nýungum / almennum framkvæmdum.
Haun hefir að líkindum ekki kvatt til
margra málfunda, áður en starf var
hafið, heldur lét hann flytja hvern sem
vildi yfir Arnarfjörð. Á Barðaströnd
hafði hann skip, er allir þeir voru
fluttir á yfir Breiðafjörð, er þurftu.
Þótt þess só ekki beinlínis getið, þykir
mór l/klegast, að hann hafi annast þessa
flutninga ókeypis, enda hefir æfisaga
hans orðið »rausn« um þessar fram-
kvæmdir hans. Sóst það á henni, að
þeir Vestfirðingar hafa fagnað þessum
framförum og samgöngubótum, því
að hún segir, að þúð "hafi verið »sem
brú væri á firðinum fyrir hverjum, er
fara vildi«. Þessi »rausn« Hrafns og
ráðstafanir eru þv/ merkilegri, sem
sorglega litlar sagnir fara af verkleg-
um framförum á þeim tímum. Má
telja v/st, að Hrafn hafi sóð það / ut-
anför sinni, hvílíkir eftirbátar annarra
þjóða íslendingar voru í þeim efnum.
Ef vér ættum marga 1/ka hans að efna-
legri getu, gædda fórnarlund hans og
framsóknarhuga, þyrftum vór ekki að
kv/ða forlögum hins fyrirhugaða eim-
skipafólags vors. En hvort sem sá ný-
græðingur bíöur sigur eða ósigur í bar-
áttu sinni, kemur einhvern t/ma þar, að
hór fer fyrir ströndum stórt og fagurt
í s 1 e n z k t eimskip, er heitið verður í
höfuð honum.
IV.
Norður í VatnsfirSi bjó Þorvaldur
Snorrason,mikill og tiginn höfðingi,valda
fíkið illmenni, svikari og ræningi og