Ísafold - 11.06.1913, Blaðsíða 1

Kemnr út tvisvar
í viku. Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eSa l^ dollar; borg-
ist fyrir tniðjatijúlí I
erlencMs fyrirfram.
Lausasala 5 a. eiut. I
ISAFOLD
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
|| in sé til útgefanda
| fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðiS.
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri : Ólafuv Björnsson.
Talsími 48.
Reykjavík, miðvikudaginn 11. júní 1913
~ ' l
XXXX. árg.
47. tölublað
I. O. O F. ^46209.
Alþýðufél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9.
Augnlæknine ókeypis i Lfokjarg. 2 mvd. 2—B
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—B og B—7
Eyrna- nef- halslækn. ók. Pósth.str.líAnd.8-8
íslandsbanki opinn 10—2'/« og 6"/«—7.
K.F.TJ.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd,—10 slod.
Alm. fundir fid. og sd. 8»/i slod.
Landakotskirkja. Guðspj. 9 og 6 á helgum.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn ll-2Vt, 5»/«—6>/>. Bankast.j. 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 6-8. Útlán 1—8.
Landsbúnaðaríélagsskrifstofan opin frá 12 - 2
Landsféhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskial&safnio hvern virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Læknine ókeypis Þingh.str.28 þd.ogfsd. 12— 1
Nattúrugripasafnið opið 1'/«—2'/« á sunnud.
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pósth.8 opinn daglangt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Vifilstaðahælið. Heimsókl..irtlmi 12—1
Þjóðmenjasafnio opið þrd., fimd. og sd. 12—2.
Ofna og eldavélar
selur
Kristján Þorgrímsson.
Erlendar simfregnir.
Enginn friður!
— Skærur með Balkanþjóðum.
Khöfn ro. júní 1913.
Friðarfundinum í Lundúnnm er slitiö, án þess
kæmi til úrslita-niðurstöðu.
Það virðist óhjákvæmilegt, að bandalag Balkan-
þjóða rofni. -----
Margt óvænt hafa símfregnir flutt um Balkanstyrjaldar-málið, en
naumast neitt, er eins líkist skruggu úr heiðskíru lofti.
Svo örugglega voru allir farnir að treysta því, að sendiherrastefnan
í Lundúnum skildist eigi fyr við friðarmálin en til lykta væru leidd.
Og nú kemur fregn um að sendiherrarnir hafi gefist upp við alt
saman! —
Alt er í reiðuleysi og óvissu og líkindi til að bandalagið milli þjóða-
fjórmenninganna rofni, með öðrum orðum, að bandaþjóðirnar geri alvöru
lir því að fnra að berast á banaspjótum sín í milli!
ísafold.
Nú er færið
að gerast kaupandi ísafoldar
frá I. júli.
Nýir kaupendur að síðari helming
þessa árgangs Isafoldar (1913) fá í
kaupbæti, um leið og þeir greiða
andvirði x/2 árgangs (2 kr.) 2 af
neðantöldum 3 bókum eftir fr^álsu
vali:
1. Fórn Abrahams (600 Ms.«
eftir Gustaf Jansson. '
2. Fólkið við hafið eftir
Harry Söiberg.
3. Mýrakotsstelpuna og
Guðsfriðinn eftir Selmu Lagerlöf
í þýðingu Björns heit. Jónssonar.
Nýir kaupendur utan Reykjavíkur,
er óska sér sendan kaupbætirinn —
verða að greiða í burðargjald 30 au.
Ella eru menn vinsamlega beðnir
vitja kaupbætisins í afgreiðslunni.
Auk þess fá þeir er nú þegar ger-
ast kaupendur, blaðið ókeypis til 1.
jiilí frá þeim degi, er þeir greiða
andvirði i/a árg.
A 11 i r viðurkenna, jafnt stjórn-
mála-andstæðingar sem aðrir, að
lsafold sé fjölbreytt^sta og efnismesta
blað landsins, pað biaðið, sem eigi er
hœgt án að vera — það blað, sem
hver íslendingur verður að halda, er
fylgjast vill með í því, er gerist utan-
lands og innan í stjórnmálum, at-
vinnumálum, bókmentum og listum.
Símið (Tals. 48) eða klippið tir
blaðinu pöntunarmiða-eyðublaðið á
4. síðu og fyllið út.
Til hægðarauka geta menn
út um land sent andvirðið í fri-
merkjum.
ÍSAFOLD er blaða bezt.
ÍSAFOLD er fréttaflest.
ÍSAF0LD er lesin mest.
Sérstöðu-tortíming?
Þess var minst lauslega í síðasta
blaði, að danskt blað eitt (Berlingske
Tidende) hefði flutt þá fregn 24.
mai, að deginum áður hefði ráð-
herra Hannes Hafstein tekið þátt í
stefnu danskra ráðherra (Minister-
raad) og lagt íslenzk stjórnarfrum-
vörp undir meðferð danskrar ráð-
herrastefnu.
Frá voru eigin brjósti lýstum vér
þá þegar yfir þvi, að oss virtist frá-
sögn Berlings harla ótrúleg.
Nii hefir annað danskt blað borist
hingað, er flytur fregn í lika átt,
miklu itarlegri þó.
Það er hægriblaðið Nationaltidende
frá 24. maí.
Þar stendur svolátandi klausa:
A ráðherrastefnu peirri, er haldin
var í gar i hásum flotamálastjórnar-
innar laqði Islandsráðherrann herra
Haýstein ýram syrpu mikilvœgra ýrum-
varpa um landbúnaðarmál og lög um
bœja-fyrirtœki, m. a. gas- og raý-
magns-framhiðslu.
Svona stendur frásögnin svört á
hvítu í blaðinu.
En þar með er þó alls eigi sagt,
að fréttin sé rétt.
Dönsk blöð hafa eigi sjaldan gert
sig ber að býsna mildum misherma-
fréttaburði um íslenzk málefni og
menn — farið skakt með, ýmist af
hreinni vanþekkingu eða fljótfærni
— og einstaka sinnum af góðgirnis-
skorti.
Svo sárt sem það er annars að
sjá íslandsmála-mishermin í blöðum
Dana — þá mundi það þetta sinni
gleðja hvern góðan Islending, ef hér
væri um að tefla sem allra hrotta-
legast ranghermi.
Og því fer betur, að líkindi eru
til þess, líkindi, en vissa þó eigi.
Því miður hefir eigi náðst til ráð-
herra sjálfs, þegar þessar línur eru
ritaðar. Hann er að vísu kominn
til landsins á Floru, en í gærkveldi
var enn eigi búið að ná við hann
símasambandi.
En hitt hefir fengist vissa um í
stjórnarráðinu, að í frumvarpa-syrpu
þeirri, sem ráðherra hafði með sér,
voru engin frumvörp af því tagi, er
Nationaltlðindi nefna.
Eitthvað fer því milli mála hjá
blaðinu — hversu mikið fæst eigi
vitneskja um fyr en skýrsla kemtir
frá ráðherra.
En eý satt vœrit
Ef blaðið danska skýrði rétt frá í
því aðalatriði, að íslandsráðherra hefði
lagt íslenzk sérmála-lmm\öv\> fyrir
danska ráðherrastefnu ?
Þá mætti segja, að gerzt hefðu
mikil tíðindi og ill.
Sú var megin-stoðin undir því, að
þingmenn samþyktu stjórnarskrár-
breytinguna 1903, að islenzk sérmdl
skyldu aldrei koma til afskifta danskrar
ráðherrastefnu, væru að eins borin
upp í ríkisráði, en aldrei á ráðherra-
stefnu. Og því má hnýta við, að
ríkisráðsákvæðið var þvi að eins sam-
þykt, að í umræðum og nefndarálit-
um var að því gengið vísu, að þar
væri að eins um forms atriði að
að tefla, sbr. nefndarálit neðri deildar
1903 (þgskj, 41). Þar stendur:
Með hinum tilvitnuðu orðum (í
ríkisráðinu) er engin heimild gefin
til þessa, að sérstakleg málefni íslands
réu rœdd (»forhandles«) i rikisráðinu;
þau ákveða að eins, að ráðherra hitti
konunginn par, og beri par upp
fyrir honum — ekki öðrum — mál
þau, er hann hefir að flytja«.
Formsatriði, og ekkert annað, var
ríkisráðsákvæðið að áliti þessarar
nefndar, sem núverandi ráðherra var
skriýari í.
En um ráðherrastefnuna og afskifti
eða réttara sagt afskiftaleysi hennar
af Islandsmálum, er tvímælalaust tekið
af skarið í þessu nefndaráliti, sem
H. H. hefir samið. Þar segir m. a.:
*Hann (Islandsráðherra) á ekki sati
á ráðgjafasamkundum (Ministerraad)
(leturbreyting blnðsins) og málum
þeim, sem hann flytur, getur ekki
orðið ráðið til lykta á þann hátt,
sem um ræðir í 16. gr. hinna dönsku
grundvallarlaga--------(þ. e. á ráðherra-
stefnu).
Enn má nefna allra tvímælalaus-
ustu mótmælin gegn þátt-tökulslands-
iáðherra í dönskum ráðherrastefnum,
mótmæli, er Hannes Hafstein birti
í Vestra 1903. Hann segir þar, að
það sé »iitilokað, að íslandsmálum
sé nokkurn tíma ráðið til lykta í
ráðgjafasamkundu* . . . »Meira að
segja — ráðgjafinn hefir hér eýtir enga
heimild né átyllu til pess að mœta á
ráðqjafasamkundum*1). Og síðar í
sömu grein klykkir H. H. út með
því, að imeð pessu er lokið ollum af-
skiftum ráðherrasamkundunnar af sér-
málum Islands*.
Loks skal bent á ummæli danska
ráðuneytisins eða þáverandi íslands-
ráðherra fyrir þess hönd í ástæðum
stjórnarskrarfrumvarpsins 1903. Þar
stendur, að það geti tauðvitað eigi
komið til mála, að nokkur hinna ráð-
gjafannafari að skifta sér af neinu pví,
sem er sérstaklegt málefni Islands*.
Með öll þessi gögn fyrir framan
oss: skýra afneitun Hannesar Haf-
steins um þátt-töku íslandsráðherra
í danskri ráðherrastefnu og ótví-
ræða yfirlýsingu dönsku stjórn-
arinnar, er að frumvarpiuu frá 1903
stóð um afskiftaleysi ráðherrastefn-
unnar dönsku af sérmálum íslands,
verður I s a f o 1 d að taka sér í munn
orð Tómasar forðum: Eg trúi eigi
fyr en eg sé naglafórin.
Um hitt, hverjar afleiðingar verða,
ef þetta reynist öðruvísi en vér von-
um, og hvað þá skuli taka til bragðs
af vorri hálfu, það geymir ísafold
sér að leggja orð i belg um unz
greinargerð ráðherra verður kunn,
greinargerð, sem vér vonum að kippi
fótum undan frásögn dönsku blaðanna
og um leið óhug þeim, er vissuíega
hefir gripið margan mann við þessi
óvæntu tíðindi.
Leikhúsið.
Drengurinn minn (Min
egen Dreng). Sjónleik-
ur í 5 þáttum eftir
L'Arronge, sniðinn til
af Erik Bögh.
Þetta leikrit hefir Leikfélag Reykja-
víkur sýnt fyrir allmörgum árum.
Það er góður kunningi, með heldur
litilfjörlegu skáldskapargildi, en óbrot-
inn, blátt áfram og þannig gerður, að
vel á við alþýðuskap.
Leikendunum dönsku var auðsótt
að ráða við leikinn. Má þó helzt
til nefna formann flokksins, Boesen,
i aðalhlutverkinu, Mörup gamla skó-
smið, einkum þegar auðæfa-skrápur-
inn er af honum dottinn og hann
orðinn hinn fátæki maður og um
leið sannur við sjálfan sig.
Gamanvísur söng hr. Olaf Peter-
sen, sumar úr sjálfu leikritinu, en
3 frumsamdar af Ingimundi, með efni
héðan úr bænum, græzkulausar. Var
þeim tekið svo vel, að endurtaka
varð allar. Ego.
*) Letnrbr. blaösine.
>
Þingkosningar.
------o------
Siðasta aukakosningin fór fram á
Akureyri þ. 7. júni.
Kosningu hlaut Ma%nús Kristjáns-
son kaupmaður með 165 atkv.
Þorkell Þorkelsson kennari fekk
68 atkv.
Trúmála-hugleiðingar
frá nýguðfræðilegu sjónarmiði.
X. Jesús Kristur guðs sonur.
(Fyrri hluti).
—1.« 11
I undangengnum hugleiðingum mín-
um hefi eg eftir megni leitast við að
gera þess grein, h v a ð Jesús Kristur
sé fyrir oss kristna menn. Þar hefi
eg dregið fram þessi þrjú meginatriði,
a ð Jesús Kristur sé grundvöllur trúar
vorrar, a ð hann só lifandi opinberun
guðs og a ð hann só frelsari mann-
anna frá sekt og synd og dauða. Með
þessu mætti mi segja, að tekið væri
fram það, er mestu skiftir trúarafstöðu
vora til Krists; því að eins og Melanoh-
ton, hófuðguðfræðingur siðbótarinnar og
hægri hönd Lúters í hans mikla starfi,
að orði kemst í inngangi hinnar frægu
trúfræði sinnar (»Loci communes«), þá
er það »að þekkja Krist sama sern að
þekkja velgjörninga hans, en ekki tvens
konar eðli hans.« En alt fyrir þaS er
þessum Yiefndu meginatriðum svo farið,
að því betur sem vór athugum þau,
þess fleiri spurningar vekja þau upp
í huga vorum. En allar þessar spurn-
ingar renna að lokum saman í þessa
einu höfuðspurningu, sem frá fyrstu
kristni hefir verið eitt, hið ljúfasta og
hugnæmasta íhugunarefni trúhneigðra
sálna: Hver var hann sjálfur, hinn
óviðjafnanlegi grundvöllur trúar vorr-
ar, opinberandi guSs og frelsari vor
frá sektinni, syndinni og dauSanum?
H v e r var Jesús Kristur 1 Hvern-
ig fæ eg gert mór viSunanlega grein
hans sjálfs, þessa hins langmesta áhrifa-
manns, sem mannkynssagan veit að
nefna og óll siðmenning veraldarinnar

Nýtt ræktuuartæki.
Sigurður Þ. Johnson kennari frá
Vopnafirði hefir fundið upp nýja
vél til þess að rista með ofan af.
Það er skurðarvél, sem einn eða
tveir hestar ganga fyrir.
Sigurður sýndi ýmsum þessa vél
í gær úti á Félagsgarðstúni m. a.
Búnaðarfélagsstjórninni, blaðamönn-
um o. s. frv.
Var svo litið á af þeim, er vit hafa
á, að vélin mundi að góðu gagni
koma, þar sem eigi væri mjög þýft.
Það er fyrirætlun Sigurðar að
koma hingað í ágústlok eða svo og
taka að sér í haust ofanafristur með
þessari nýju vél sinni.
er < hinni mestu þakkarskuld við, og
hefir komiS á fót hinu innilegaata og
hreinasta sambandi milli guSsogmanna,
sem trúarsagan þekkir ? Hvaða hug-
myndir á eg að gera mór um hann,
sem umgekst hór á jörSu sem sannur
maður, meS algerlega mannlegu eðli í
sér búandi, og að ytra hætti sem full-
kominn maSur, en lifSi þó jafnframt
svo guðlegu lífi, að menn fundu til
nálægðar guðs í návist hans, og sáu
eins og bjarma af sól eilífðarinnar ljómp
í kringum hann hvar sem hann gekk
fram? Hvernig á eg aS lýsa honum,
sem í augum trúaðs kristins manns er
sá, sem ráSið hefir allar hinar miklu
gátur, sem lífið ber upp fyrir oss og
hjarta mannsins þráir ráðningu á, en
er þó sjálfur, að því er virðist, óráðin
gáta, leyndardómur, sem mannlegu
hyggjuviti er ofvaxið að afhjúpa?
Eg geng þess ekki dulinn, aS hér er
um þá meginspurningu aS ræða, sem
aldrei verSur til nokkurrar hlítar greitt
úr í lítilli blaSagrein. Og eg geng
þess ekki heldur dulinn, aS hór er um
afarviSkvæma spurningu að ræSa, svo
að ganga má að því vísu, aS tilraun
mfn til að greiSa úr henni baki mér
óvild ýmsra góSra manna, sem eiga
erfitt með að fyrirgefa mönnum aS
þeir hafa aSra skoSun á kristindóms-
málum, en sjálfir hafa þeir alist upp
viS. En hvorugt þetta vil eg þó láta
aftra mór frá aS gera þess grein, eins
og eg bezt get þaS í jafn stuttu máli,
hvernig þessi mikla og viSkvæma spurn-
ing horfir viS mór, ef ske kynni, aS
hún yrSi einhverjum manni til leið-
beiningar og skilningsauka.
ÞaS sem þá fyrst og fremst skal
tekiS fram í þessu samband er þetta:
Jesús Kristur var sannur
m a ð u r. Menn skyldu ætla, aS ekki
þyrfti að eySa orSum að jafnauðsæum