Ísafold - 08.01.1916, Page 3

ISAFOLD
3
rannsaka nokkurar afbrigðilegar stað-
reyndir, eða staðreyndir, sem standa
ofan við almenna reynsln, — svo
sem skygni, fjarhrif, skifting per-
sónuleikans og önnur slík fyrirbrigði
sálarlifsins, sem hingað til hafa verið
vanrækt eða fyrirlitin. — Og flestir
þeirra hafa komist að þeirri ályktun,
að þó að sambandið milli heila og
hugar sé einstætt, þá sé það miklu
lausara en menn hafa áður gert sér
í hugarlund. Sannleikurinn er sá,
að því fer svo fjarri, að sálin farist
með líkamanum, að alveg óyggjandi
sannanir hafa verið lagðar fram fyrir
því, að persónuleikur mannsins haldi
áfram eftir andlátið. Eg þarf ekki
að fjölyrða um þetta; yður er öllum
meira eða minna kunnugt um, hvað
fram hefir komið. Ef þér viljið
kynna yður málið nákvæmlegar, þá
lesið bók Sir Oliver Lodge: Survi-
val of Man (þ. e. framnald manns-
lífsins) eða hina mikilfenglegu bók
Myers: Human Personality, and its
Survival of Bodily Death« (þ. e.
persónuleiki mannsins og framhalds-
líf hans eftir líkamlegan dauða).
Tveir prestar fluttu þar á þinginu
erindi, er þeir hvor um sig nefndu
»Nýjan himin*. Báðir héldu fram
alt öðrum skoðunum um annað líf
en lengstum hafa verið ríkjandi í
kirkjunni, en i fylsta samræmi við
kenningar spíritúalista. Annar þeirra,
dr. |. D. J o n e s , lagði aðal-áherzl-
una á þroskann og betrunina eftir
dauðann og taldi það yfirsjón af sið-
bótarmönnunum að hafa hafnað hug-
myndinni um hreinsunareldinn. Hinn,
ungur prestur að nafni F. Y. L e g-
g a 11, lagði kapp á að sannfæra þá
um það, er mist höfðu ástvini sína,
að framliðnir menn væru ekki farnir
burt. Þeir væru nær oss en vér
gerðum oss i hugarlund. »Höfum
vér prestar«, sagði hann, »ekki farið
stundum til syrgjandi manna og
komist að raun um, að ástvinurinn,
sem syrgður var, hafði orðið fyrri
til? Hann hafði komið á undan oss
og huggað betur en vér hefðum get-
að«. Gömlu hugmyndirnar um him*
ininn, sagði hann, að fullnægðu
mönnum ekki lengur. Himininn
væri ekki lengur i hugum manna
neinn kastali; hann væri orðinn að
heimili, og þegar menn flyttust af
þessari jörð, þá væri erindið það,
að komast heim.
— öðrunær, allar vildu þær losna
við hana, ef þær gætu.
Herskyldan er til aðeins út úr neyð!.
Vegna þess að veldi stórþjóðanna
byggist ennþá (eins og frá ómuna-
tíð) á hernaði og vopnaburði, verða
heræfingar og herskylda að eiga sér
stað hjá þeim. En undir því fargi
stynja þær, og engin samtök hafa
enn getað komist á um það, að lint
skyldi þeim látum. Þetta erum vér,
sem betur fer, lausir við. Það virð-
ist svo semjþessi »herskyldu«-fítons-
andi hafi rokið f menn (hálfu magn-
aðri en áður) i fyrra, er Þjóðverjar
hófu »sigurfarir« sínar í styrjöldinni,
er nú geysar. Allir kostir þeirra
áttu að vera herskyldunni að þakka!
Að slikri hégilju þarf ekki orðum
að eyða.
En liti menn til Enqlendinqa (hvaða
álit sem menn nú annars hafa á
þeim i þessum ófriði). Ætli þeir
sé ekki þroskuð þjóð, með þrosk-
aðri siðmenning og þroskuðum góð-
kostum, er að haldi koma í lífinu?
Liklega þó. En ekki haja peir
hajt herskyldu til þessa (né neins
konar »þegnskylduvinnu«). Og ef
þeir innleiða hjá sér [herskylduna
(meðan stríðið stendur og vegna
Maður heitir J. Hewat Mc Kenzie
og er verkfræðingur. Hann var full-
kominn efnishyggjumaður og alger-
lega trúlaus sem kallað er. Fyrir
eitthvað sex árum tók hann að fást
við sálarrannsóknir. Afleiðingin af
því starfi hans er sú, að hann hefir
gerbreytt lifskoðun sinni. Hann er
nú algerlega sannfærður um, að
samband við framliðna menn sé fá-
anlegt og framhaldstilveran visinda-
lega sönnuð. Bæði siðastliðið vor
og nú aftur í vetur hefir hann flutt
erindi um málið (þrjú í hvort sinn)
í þrem helztu borgum Bretlands:
Lundúnum, Glasgow og Edinbourgh.
Hafa fyrirlestrar hans vakið mikla
athygli. Hefir hann verið all harð-
orður i garð kirkjunnar fyrir sinnu-
leysi hennar, að færa sér eigi i nyt
svo stórfelda þekking á þvi sviði,
sem hennar hlutverk er að vinna á.
Út af því skiifar læknir einn í
Lundúnum, kunnur fyrir afskifti sin
af sálarrannsóknunum um margra
ára skeið, Abraham Wallace, doctor
í læknisfræði, blaðinu »Light« og
finnur að árásum mr. Mc Kenzie’s
á kirkjuna. Segir hann, að vanþekk-
ing sumra enskra presta sé að vísu
mikil á þessum efnum; en þvi megi
ekki gleyma, að kirkjudeildirnar hafi
mikið vald og séu dásamlega öflug-
ar félagsskipanir, er nota megi til
góðs, er takist hafi að sannfæra þær
um sannleikann. Vér verðum og
að muna eftir þvi, að öll framþióun
verði að byrja hið innra. En siðan
bætir hann við: »Vér, sem við sál-
arrannsóknirnar höfum fengist, þrá-
um að sjá kirkjudeildirnar hverfa aft-
ur að þeim kristindómi, sem drott-
inn Jesús sjálfur sýndi oss i lífi sinu
og með kenning sinni, og i stað
þess að hlusta á fánýta endurtekn-
ing bæna og trúarjátninga, þætti oss
vænt um, að sjá einhver merki anda-
gáfna þeirra, er Páll postuli talaði
um; þvi miður verður þeirra nú
hvergi vart nema á fundum hinna
fyrirlitnu spiritúalista«.
Eg tek hér upp þessi ummæli
læknisins, af því að þau styrkja þá
skoðun mina, sem eg hefi oft látið
uppi áður, að ef kristnin nú á dög-
um sæi sjálfa sig eins og hún var
að upphafi eða á dögum Páls, mundi
hún ekki þekkja sig aftur.
Kirkjan og kirkjukenningarnar hafa
breyzt mjög síðan um daga postul-
anna. Allri framþróun fylgir stöðug
þess), þá gera þeir það í einhverju
dauðans ofboði, út úr þeirri svörtustu
neyð, sem þeim þykir sem voía
muni yfir lýð og landi, verði þeim
ekki sigurs auðið. Þeir gera það af
því að annars fá þeir ekki nóga her-
menn á vígvöllinn, til þess að drepa
og verða drepnir.
Nei, herskylda getur aldrei orðið
hér fyrirmynd. Það er hinn herfi-
legasti misskilningur að gera sér
slíkt í hugarlund.
Mál þetta hefir nú verið rakið
nokkuð um stund, og bent hefir
verið á ýms athugunarefni. Hingað
til má segja, að það hafi lifað drauma-
lífi hér hjá oss. En draumar, þótt
fagrir séu, geta orðið draumórar —
og einnig jafnvel »draumar Her-
manns Jónassonar*. En eins og
menn vita, þá eru »draumórar« og
lífið tvent aðskilið.
Eg hefi hér, svo sem sjá má, al-
veg slept að minnast á »föðuilands-
ástina og fórnfýsina«, sem þegn-
skylduvinnan á að hafa í för með
sér. Eg sé ekki, að það eigi neitt
skylt hvað við annað.
Föðurlandsvinur verður enginn
með lagaboði, og fórnfýsi þrosk-
breyting. Og breytingin á kirkju-
kenningunum hefir að ýmsu leyti
stefnt að fullkomnara skilningi. Og
sjálfsagt er breyting enn fyrir hönd-
um, og nokkuð af henni kann að
verða í því fólgið, að hverfa aftur
að hinu upphaflega.
En sannfærður er eg um, að vilji
prestar alment kynna sér niðurstöðu
sálarrannsóknanna, munu þeir sjá, að
fleira stendur óhaggað 1 nýja testa-
mentinu en þýzkir guðfræðingar
hafa álitið. Það sýnist og eitthvað
staðbetra, að Kristur sjálfur hafi ekki
vaðið svo í »villu og svíma« um
ýmsa hluti sem þeir sumir telja
hann hafa gert.
Reykjavík 4. janúar 1916.
Har. Níelsson.
Landsbókasafnið. Þar hafa orðiS
mannaskifti um n/árið. Dr. Guðm.
Finnbogason hefir fengið bráðabi rgðar-
lausn frá starfi 1. aðstoðarbókavarða
til þess að gefa sig allan við »viti og
atrítk, en í hans stað er settur Árni
PálsBon cand. phil., áður 3. aðstoðar-
bókavörður. í stað Árna er aftur sett-
bókavörður Benedikt Sveinsson alþm'
Jarðarför háyfirdómarafrúr Jörgínu
Sveinbjörnsson fór fram f gær að við-
stöddu fjölmenni. Hafði lík hennar
komið heim með Gullfossi. — Síra Jó-
hann hólt húskveðju og einnig ræðu
í kirkjunni. Inn í kirkjuna báru venzla-
menn hinnar látnu kistuna, en út úr
kirkjunni allir yfirdómararnir og þrír
yfirdómslögmanna. Kirkjan var fagur-
lega tjölduð og ljósum skreytt.
Erindi flytur Sveinn Björnsson
alþm. á morgun að tilhlutun kven-
fólagslns um »8tjórnarskrána og kosn
ingarlögin nýju«. —
Skærur nokkrar eru nú í Lands-
bankanum. Hafa bankastjórar Lands-
bankans (framkvæmdarstjórar og gæzlu-
stjórar) skorað á landstjórniua að víkja
gjaldkera bankans Jóni Pálssyni frá
stöðu hans og borið við, að hatm væri
eigi stöðunni vaxinn. Málið er nú í
höndum stjórnarinnar. Þykir Ísafold
eigi rótt að fjöiyrða um mál þetta
að svo stöddu, meðan það er til rann-
sóknar í stjórnarráðinu og umsögn
gjaldkera ókomin. En rótt er að geta
þess, að í kærum bankastjóranna er
um ekkert saknæmt að lögum að tefla
ast ekki með skyldukvöðum. Það
ættu allir fullorðnir menn að vita.
Þó að t. d. landiækt og skóggræðsla
(sem sumir hugsa sér, að þegnskyldu-
vinnan ætti að beinast að) sé ekki
illa lagað til þess, að innræta mönn-
um ást til fósturjarðarinnar, mun
harla litið tjóa að löqskylda menn til
þessa. Hver vill þá ábyrgjast »inn-
rætið* ?
Einstaka maður hefir enn fremur
talið, að með þessu fengist »skattur«
i vissu formi. En skattgjald útilátið
i nauðungarvinnu mun nú orðið
nokkurn veginn úrelt, að því er
menn bezt vita.
Spurningin er hér heldur ekki
neitt um það, hvort menn »timi að
gefa ættjörðinni þrjá mánuði af æf-
inni eða ekki« (»Skinfaxi« frá síð-
astl. nóvbr.mán. kemst svo smekk-
lega að orði, að menn »fjandskap-
ist« við þegnskylduvinnuhugmyndina
af þeim sökuml); það og mikið
meira mundu víst flestir vilja láta í
té fyrir velferð lands sins. — Til
þess að eyða öllu sliku xugli og
hvers konar misskilningi eru um-
ræður um málið nauðsynlegarK En
þær þyrftu þá helzt að vera með dá-
lítið öðru sniði en nefndarálitið úr
þ. e. er enga óráðvendni eða þess-
konar.
Fisksalan tfl Bretlands: Botn-
vörpungar vorir hafa selt afla sinn
mjög háu verði í Fleetwood þessa dag-
ana. T. d. seldi Bragi afla sinn eftir
nýári'ð fyrir um 40,000 kr. og Ápríl
nú nýverið fyrir 53,000 kr., en það
er langhæsta verð, sem enn hefir
greitt verið fyrir íslenzkan fisk í Eng-
landi. t
Mynd af skipum Eimskipafólagsins
og fyrstu atjórn þess ásamt fram-
kvæmdarstjóranum eru nýkomin á
markaðinn. Útgef. B. Magnússon &
Co. Á myndinni er einnig teikning
af landnárai Ingólfs og fossunum sjálf-
um, sem skipin eru heitin i höfuðið á.
Frá myndinni er mikið snoturlega
gengið.
Skipafregn: G u 11 f o s s kom
hingað í fyrramorgun. Meðal farþega
var Emil Nielsen framkvæmdarstjóri
Eimskipafélagsins. Búist er við að
Gullfoss komist á stað aftur út á leið
á mánudag. Meðal farþega verða
Matthías Einarsson læknir ásamt frú
sinni til 2—3 mánaða dvalar erlendis,
kaupmennirnir Hailgrímur Benedikts-
son,Jón Björnsson og Pótur A. Ólafs-
son.
Bæjarstjórnarkosningar eru ný-
afstaðnar í Hafnarfirði, í tvennu lagi.
Yið fyrri kosninguna var Þórarinn
Böðvarsson framkværadarstjóri kjörinn
bæjarfulltrúi með 81 atkv., en við
seinni kosninguna sigraði verkmanna-
listinn langsamlega, hlaut 204 atkv.
móti 46 (B-listi) og 41 (C listi). Kosn-
ir voru Sveinn Auðunsson og Pótur
Snæland.
Gaðsþjónnstnr á morgun í dóm-
krikjunni kl. 12 sfra Bjarni Jónsson,
kl. 5 síra Jóh. Þorkelssou.
Yfirlit
yflr ágóða af innsöfnuninni
í Jólapotta Hjálpræðis-
horsins í Reykjavík.
Með það fyrir augum, að gleðja
fátæka, börn og gamalmenni um
jólin, settum vér út vora velþektu
jólapotta viku fyrir jól, til þess að
safna fé til fyrirtækisins. Hér með
viljum vér gera reikningsskil fyrir
því.
neðri deild, er getið hefir verið, sem
einn af trÚHaðarmönnum þings og
stjórnar (M. Ó.) hefir þó samið. Það
er annars dágóður spegill af störfum
alþingis í athugun málanna. Enginn
stafur rökstuddur, orðaglamur og
annað ekki 1 Að slíkt plagg skuli
geta komið fram á alþingi og tekist
alvarlega sem undirstaða undir eink-
ar-viðsjárverðri ályktun í vandamáli,
það gegnir stórfurðu (álit »meiri
hluta« nefndarinnar, sem undir varð
í málinu, skrifari B. f., er að sínu
leyti engu merkilegra). Eftir að
nefndarál. hefir vegsamað þann mikla
(beina) gróða, sem þegnskylduvinn-
an mundi hafa í för með sér, kem-
ur svohljóðandi klausa — er tekin
skal hér upp mönnum til fróðleiks
— orðrétt: »Hugsunarháttur allrar
þjóðarinnar yrði innan fárra áratuga
breyttur til hins betra. Tortrygnin,
öfundin, einræningsskapurinn, félags-
lyndisleysið, áhugaleysið, óstundvisin
og með henni ýms óreiða i orðum
og gerðum mundi væntanlega með
öllu hverfa. Agaleysið færi í sömu
gröfina og á moldum þessara bresta
og lasta munu vaxa áhugi, hlýðni,
háttprýði, atorka, félagslyndi, þrifn-
aður, stundvísi og áreiðanleiki i orð-
Innihald jólapottanna var sem hér
segir:
1914 1915
Við Vöruhúsið kr. 114.37 152.04
Við Pósthúsið kr. 84.14 131.31
Við Laugaveg kr. 24.19 97.48
Samtals kr. 222.70 380.83
Útgjöld: kr. a.
Jólabögglar handa 28 heim-
ilum 98.00
Kol handa 11 heimilum 64.00
Jólatréssamsæti með súkku-
laði fyrir 260 börn og
150 gamalmenni IS4-44
Peningagjafir handa 5 heim-
ilum 24.00
í hjálparsjóðinn handa nauð-
stöddum ____________________40.39
Kr. 380.83
Fataútbýting Dorkas-félagsins fór
fram þ. 18. des. 130 flikum var
útbýtt handa fátækum börnum, og
var það eflaust kærkomin jólagjöf.
Hér með viljum vér láta í ljós
vort innilegasta þakklæti til allra,
sem lögðu í jólapottana án annarar
uppörfunar, en að sjá þá á götu-
hornunum.
Vér þökkum líka síra Bjarna Jóns-
syni, sem var svo vinsamlegur að
koma og tala til gamalmennanna,
enda þótt hann það sama kvöld:
þyrfti að vera við tvær aðrar sam-
komur. Einnig þökkum vér þeim
bökurum bæjarins, sem gáfu brauð
til jólaglaðningsins, og öllum, sem
á einn eða annan hátt réttu oss
hjálparhönd. Eg held, að ef gefend-
urnir hefðu séð öll þessi brosandi
barna- og gamalmenna-andlit og
fundið hin þakklátu handtök, þá
myndi það vera þeim mikil uppörfun.
Vér, sem nutum þeirrar gleði, að
sjá alt þakklætið, viljum hér með‘
fyrir hönd barnanna, gamalmennanna
og fátæklinga^na segja kærar þakkir
með ósk um gleðilegt nýár.
Reykjavik þ. 7. jan. 1916.
5. Grauslund
stabskapteinn.
Mannslát.
Hinn 3. þ. m. andaðist merkis-
bóndinn Skúli Jónsson á Ytra-Vatni
i Skagafirði.
um og viðskiftum. Og á sama tíma
yrði landið betra og byggilegra. Ást
manna á landinu myndi aukast og
fórnfýsi fyrir það skapast« o. s. frv.
Hvernig lizt mönnum á? Trúa
menn því, að þetta sé komið frá
alþingi — eða frá einhverjum öðr-
um stað?
Þegar allur almenningur á nú, eins
og til stendur, að fara að greiða at-
kvceði um málið á þessu ári, býst
eg við, að fleirum fari eins og mér,
að telja eins gott að reyna að koma
því senr. fyrst ofan úr skýjunum og
niður á jörðina, því að par stönd-
um vér þó, hvað sem hver segir, og
hvergi annarsstaðar — ennþá að
minsta kosti.
Þrátt fyrir verðhækkun á efni
selur Eyv. Árnason
lang ódýrastar, vandaðastar
og fegurstar
Líkkistur.
Litið á birgðir mínar og sjáið mis-
muninn áður en þér festið kaup
annarsstaðar.
Sími 44.