Ísafold - 15.04.1916, Síða 1

Keraur út tviavar
í viku. Verðárg.
5 kr., erlendis 7x/2
kr. eSa 2 doliar;borg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XLIII. árg.
Reykjavik, laugardaginn 15. apríl 1916.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandl skuld-
laus við blaðið.
28. tölublað
Alþýönfél.ftókasaín Templaras. 8 bl. 7—9
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 11 —6
Sœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og J. -7
.Bæjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—8 og í—7
íslandsbanki opinn 10—4.
rK.F.CJ.M. Lestrar-og skrifstofa 8 árd.—10 RÍÖO.
Alm. fundir fld. og sd. 8*/a siód.
Landakotskirkja. Guðsþj. 9 og 6 á helgum
Aiandakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
•íLandsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—8
JLandsbúnaóarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
LandsféhirDir 10—2 og B—6.
LandsskialasafniB hvern virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt (8—0) virka dagn
helga daga 10—12 og 4—7.
Jffáttúrugripasafnift opih ls/a—2»/» á sunnud.
f*ósthúsió opió virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
BamábyrgB Islands 12^-2 og 4—6
Ætjórnarráðsskriffttofurnar opnar 10—4 dagl.
'Tftlsími Reykjavlkur Pósth.8 opinn daglangt
8—10 virka daga. helga daga 10—9.
Tífilstaóaliœliö. Heimsóknartimi 12—1
l»jóömenjasafniö opiö sd., þd. fmd. 12—2.

Klæðaverzlun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888.
Sími 32.
n
*
þar ern fötin sanmnð flest
þar ern fataefnin bezt.
ttyttx a. rrrrri'iiugiPUEJErrn!
Lifstiginn
sex alþýðl. guðspekisfyrirlestrar
efiir A. B E S A N T
Þýtt hefir Sig. Kr. Pétursson,
<er nýkomið át og fæst í bókverzl-
ununum. Verð kr. 1.50
Vandaðastar og ódýrastar
Líkkistur
seljum við undirritaðir.
Kistur fyíirliggjandi af ýmsri gerð.
Steingr. Guðmundss. Amtm.stíg 4.
Tryggvi Arnason Njálsg. 9.
flvað heflr gerstP
Eftir blaði Björns Kristjánssonar að
dæma, ætla þversum-menn að sigla
til kosninga á framkomu sinni gagn-
vart stjórnarskrárstaðfestingunni og á
»eftirvara«-stælunni minnisverðu. Það
er þvi ekki ófyrirsynju að rifja upp
íyrir raönnum með fáum orðum að-
farir þeirra í málinu.
Eins og kunnugt er varð hr. Sig.
Eggerz ráðherra af tilviljun einni.
Hefir þeirra atvika áður verið getið
í ísafold. Allir vissu víst ósköp
vel, að hann var ekki þvi starfi vax-
inn, en ná var komið sem komið
var, og varð þá að gera ár því það
bezta, er tiltök voru á.
Stjórnarskrárdeiluna átti að leiða til
lykta, samkvæmt vilja svo sem alls
þingsins, og eftir að þjóðin hafði
eindregið krafizt þess, að fá stjórn-
arbótum þeim framgengt, er í stjórn-
arskrárfrumvarpinu fólust, því er
alþingi hafði samþykt. Út af. at-
burðum þeim, er gerst höfðu í för
H. Hafsteins, er fyrst fór með mál-
ið, lét þingið ná að síðustu fylgja
T rygging
fyrir að fá vandaðar vörur fyrir lítið verð, er að verzla við
V. B. K.
Landsins mestu birgðir af:
Vefnaðarvörum
Pappír og ritföngum
Sólaleðri og skósmíðavörum
Pantanir afgreiddar um alt, ísland.
Heildsala. Smásala.
Vandaðar vörur. Odýrar vörur.
Verzlunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
s.______________________________________________________
stjórnarskránni til konungs fyrirvara,
sem alkunnur er orðinn, og þurfti
auðvitað að beita nokkuri laqni, er
hann skyldi borinn upp fyrir kon-
ungi (t ríkisráði), til þess að fá stað-
festing hans á frumvarpinu, þannig,
að fyrirvara þessum yrði fullnægt.
Þó var þetta ekki nema meðalmanns-
verk.
En til þess að koma þessu fram
— hinum sjálfsögðu umbótum og
hinum sjálfsögðu skilmálum —, brast
Sig. Eggerz allan mátt. Hann rak
málin i það strand í iíkisráðinu, sem
eindæma er i sögu landsins og mun
standa sem »óbrotgjarn minnisvarðic
um fávizku og getuleysi ráherra ís-
lands um þetta skeið.
Stjórnarskráin - - og fáninn einn-
ig — var fyrir klaufaskap Islands-
ráðherra komið i það öngþveiti, er
sýnilegt var að örðugt mundi ár að
losa, ef ekki ómögulegt, nema
hepni væri með. Og eins og menn
muna, þá hepnaðist það siðar.
Þegar Sig. Eggerz varð ráðþrota
í Khöfn, hjá konunpi, og gat ekkert
sagt nema nei, símaði hann hingað
heim til miðstjórnar Sjálfstæðisflokks-
ins, um hvað gera skyldi, eða hvort
nokkuð skyldi annað gera en það,
er hann ná kvaðst báinn til. Flokks-
stjórain hefir víst þózt sjá, að i það
óefni var komið, að ekki var til
neins að láta hr. Eggerz nalda þessu
áfram, enda alt lítt greinilegt i sím-
skeytum hans, og lét hán það þess
vegna svo vera, að hann hætti þar
sem komið var. — Þegar nánari
fregnir komu af athöfnum hans og
hann kom sjálfur til landsins, varð
fljótt bert, hvað hér var á ferðinni,
en flokksstjórnin samsinti því með
honum, að hann hefði gert rétt, er
hann hætti við svo báið — málin
í strandinu —, eins o& d stóð.
En hverjum var þetta »eins-og-á-
stóð« að kenna? Hver kom mál-
unum i þetta ástand, eða í þessa
ófæru, sem miðstjórn Sjálfstæðis-
flokksins treysti Sig. Eggerz ekki til
að kippa þeim át ár?
Það var enginn annar en hann,
hr. Sig. Eggerz. Ná birtust afleið-
ingarnar, þær fyrstu, af því, að þing-
menn létu það tilviljuninni einni
háð, hver hlyti ráðherratignina, —
létu það viðgangast, að sá maður
tæki við landsstjórn og færi með
áríðandi mál, (er engan stjórnmála-
feril hafði að baki sér, sem gæfi
neitia átyllu til þess að ætla honum
hæhleika í »stórpólik* eða stórræð-
um yfirleitt.
Ná hefði mátt ætla, að góð ráð
væru dýr. Að hr. Sig. Eggerz sem
»foringi« vissi fótum sínum forráð,
vissi ná og hefði ákvarðað, hvergi
smeykur, hvað til bragðs skyldi taka,
til þess ekki að eins að korna mál-
unum upp úr jeninu, er hann hafði
elt þau ofan i, heldur líka islenzku
pjóðinni úr peitn stjórnmála óqönqum,
sem hán var ná flækt át í með ráðs-
mensku hans. Því að hvernig gat
það náð nokkuri átt að láta stjórnar-
skrár- og fána-málið verða áti, á
hjarni ríkisráðsins danska, ef hægt
var að bjarga þeim til bygða heilu
og höldnu? Og átti þjóðin að leggja
á flótta með áhugamál sín, sökum
þess eins, að hán hafði ekki, í þetta
sinn, sent þann mann á koungs
fund, er gæti náð samkomulagi við
hann um árlausn þrætunnar ? Ef
ekkert átti að gera, til þess að kom-
ast á kjöl aftur — oq til pess var
hr. Sig. Eggerz með öllu ófáanlegur
— varð þjóðin að bjóða konungs-
valdinu byrginn, þótt í trássi væri
við alt réttmæti. Þegar át i þetta
var komið, var sem sé ekki nema
um tvo vegu að ræða, ef ekki átti
að glata til fulls sœmd landsins: Ann-
aðhvort að leita árlausnar á nýan
leik, eða segja skilið við konung!
En vildi Sig. Eggerz það ? Nei,
ekki var nœrri pví komandi. Hann
vissi ekki sitt rjákandi ráð, er heim
kom, annað en að smala saman
»þakklæti* (!) á nokkrum stöðum í
landinu, fyrir frammistöðu sína.
Hann var svo hræddur, að hann
þorði ekki einu sinni að leggja at-
burðina i ríkisráði haustið 1914
undir dóm pjóðarinnar; hann dirfðist
ekki að rjáfa þing, þótt einlæg til-
mæli kæmu tíl kans um það. Hann
óttaðist árskurð kjósendanna. Og
því um síður mátti hann heyra
skilnaðarundirbúning nefndan á nafn.
Sussu-sussu, ekki láta Dani heyra
neitt slíkt I
Hann gat aðeins, Sig. Eggerz,
neitað, í ótíma, og það má vera lé-
legur maður, sem ekki getur það,
en hann gat hvorki séð fyrir afleið-
ingarnar af slíku atferli, né aðstaðið
þær eins og bar stjórnmálamanni,
er fór fram vitandi vits.
Hlutafél. ,Vðlundiir,
Trésmíðaverksmiðja — Timburverzlun
Reykjavík.
Hefir ávalt fyrirliggjandi miklar birgðir af sænsku timbri (unnu og óunnu),
vanalegar, strikaðar innihurðir af fléstum stærðum og allskonar lista til
hásbygginga.
I fjarveru minni eru menn vinsamlega beðnir að
beina qreinum, sem Isafold er œtlað að jiytja, í skrif-
stofuna, til hr. prentsmiðjustjóra Herberts M. Sig-
mundssonar, sem einnig annast önnur viðskijti mín.
Reylcjavík 12. apríl 1916.
Ólafur Björnsson.
Þá gerðist það, að ár þessu rætt-
ist, reyndar alveg óvænt, er þeir
þrír Sjálfsiæðisflokksmenn, er siðan
voru nefndir um stund »þrímenn-
ingarnir*, tóru á konungsfund,
kvaddir af honum sjálfum í þeirri
veru að leitast við að ráða fram ár
vandræðunum. Gegn þessu setti
Sig. Eggerz sig þegar í stað önd-
verðan, eins og við var að báast,
því að fyrir honum vakti ná ekki
annað en að »sitja« sem fastast (í
ráðherrasæti), hvað sem öllu liði.
En hvernig hann hefir hugsað sér
að geta setið (í stjóramáladíkinu, sem
hann hafði þeist át í með engri for-
sjá) er víst öllum ókunnugt. Líklega
hefir hann ekki hugsað hið allra
min^ta át í þá sálma, heldur ætlað
að láta það ráðast, haldið, að hann
gæti eins setið sem ráðherra »að-
gerðalaus«, eins og hann dubbaðist
upp í það án þess að hafa nokkuð
til þess unnið. — Honum fylgdu í
þessum æðisgengna mótþróa, eða
hvöttu hann til þess, nokkrir menn
ár Sjálfstæðisflokknum, sem sumir
voru svarnir fjandmenn mála þeirra,
er fram áttu að komast, sumir hat-
ursfullir óvildarmenn þeirra þriggja,
er enn vildu láta þess freistað, að fá
»ágreininginn« við konungsvaldið
átkljáðan, á þeim grudvelli, að kröí-
ur íslendinga yrði teknar til gieina
og réttindi þeirra um leið trygð, —
jafvel þótt til þess þyrfti að vinna
það, að neyta rólegra hygginda,
lagni og lipurðar.
Það var því ekki við öðru að bá-
ast, eftir öllum »ástæðum«, en að
þessir menn yrðu á móti árangri
þeim, sem för þrímenninganna leiddi
til; þeir höfðu ætlað sér það frá
bvrjun, hver og hvernig sem hanu
hefði orið eða yrði. Ekki vildu þeirtaka
í mál að líta á kjör þau, sem tekist
hafði að fá konung til að gefa kost á,
kjör, sem þó vóru alt önnur en pau,
er Sig. Eggerz hafði getað fengið, og
þannig vaxin, að fyrirvara alpingis
var ótvlrœtt fullnagt með peim. Og
þegar sá maður, er þá var kvaddur
til ráðherra, Einar Arnórsson, hafði,
er staðfesting stjórnarskrárinnar loks
fór fram, á öndverðu síðasta sumri,
enn fengið þessi kjör þannig bætt
að orðalagi, samkvæmt því, sem
hinir óánægðu þóttust æskja, að
ekki er nokkur vafi á, að hr. Sig.
hefði gleypt við peirn, ef sjálfur hefði
getað náð peitn haustinu áður, ekki
einu sinni þá létu þessir menn sér
segjast. Höfðu þeir og látið sem
hamslausir væru, brölt og bölsót-
ast. Þótti þeim sem brostinn
væri ná hjá sér bogastrengurinn, er
»völdin« voru úr höndum þeirra.
En svo fíflska héldu þeir þjóðina,
annað tveggja af ósvífni eða ein-
feidni, að hún mundi veita þeim
brautargengi og taka þessum aðför-
um þeirra með þökkum, og i því
skyni réðist Sig. Eggerz, þá orðinn
»fyrverandi«, til hringferðar um
landið til þess, ef verða mætli, að
æsa landslýðinn með villuhjali og
blekkingum. En sá för varð hin
háðulegasta fýluför. Og varla nokk-
ur maður vildi í alvöru gefa ráð-
leysis-rausi hans nokkurn gaum.
í »þversum«-fylkinguna, er fyrir
öllu þessu stóð, skipuðu sér frá önd-
verðu þessir herrar, auk Sig. Eggerz :
Björn Kristjánsson, sem talið er að
hafi hatast og hatist enn við 2 af
þeim, er voru í þrímenningaförinni
(þá Svein Björnsson og Einar Arn-
órsson); um hann varð það ná líka
bert, að hann skildi hvorki upp né
niður í málinu. Bjarni frá Vogi, er
Sig. Eggeiz var nýbáinn að gera að
grisku-dósent — maður, sem ekkert
sæmilegt samkomulag vildi um fram-
gang stjórnarskrármálsins, en ætlaði
sér að lifa á rifrildinu. Ben. Sveins-
son, sem ætíð hafði barist með hná-
um og hnjám gegn umbótum stjórn-
arskrárfrumvarpsins. Allir pessir
menn urðu samsekir í pvi, að ganga
á og rjúfa gefin heit um að flika
ekki staðfestingarkostum konungs,
er lagðir vóru í tránaði undir at-
hugan þeirra sem þingmanna, fyr
en átséð væri um, hvernig endan-
lega yrði frá þeim gengið. Þeir
skeyttu eigi um »gefin orð«, en
birtu konungsboðin í opinberu blaði
í miðjum klíðum, — sýnilega í þeim
tilgangi einum, að eyða öllum góð-
um tilraunum — árslitatilraununum
—, er verið var að gera til þess að
bjarga málunum á tryggilegan hátt.

i