Ísafold - 09.06.1917, Síða 3

ISAFOLD
bendir á, má búast við að verzl-
un landsins verði langtum óhag-
kvæmari en hún er nú, meðan
hver einstaklingur fær að njóta
sin. Kaupfélögin íslenzku mundu
að líkindum hafa lagt út á þá
braut fyrir löngu, að skifta við
erleud samvinnufélög, ef þau
hetðu eigi orðið þess vör, að þau
mundu á þann hátt alls eigi geta
staðist samkepni við kaupmenn.
Auk þess fæ eg ekki skilið hvern-
ig kaupfélagsmenn sjá þjóðarhag
í því að seilast með viðskiftin til
erlendra samvinnufélaga,enganga
framhjá innlendum heildsölum, þó
J. G. P. að vísu telji kaupmenn
eigi hluta íslenzku þjóðarinnar, í
niðurlagi greinar sinnar.
Mér endist hvorki tími né rúm
í blaðinu til að andæfa öllum
þeim meinlokum sem fram koma
i grein J. G. P., en áður en eg
skil við hana, verð eg að leið-
rétta missagnir, er hann eignar
mér. Til dæmis lætur hann það
heita svo, að eg hafi sagt að
kaupfélögin v,æru rekin á trygg-
ari hátt en kaupmannaverzlanir.
Það eru hans eigin orð.
í öðru lagi hefir hann eftir
mér að kaupandi og seljandi
þuríi báðir að hafa hag af verzl-
uninni, til þess að viðskiftin séu
góð. Þetta er rétt, en þar átti
eg eigi við framleiðanda og not-
anda aðeins, eins og hann vill
láta það heita.
í landhelgi.
Þá vilja þeir, þessir kaupfé-
lagagæðingar, gera sér innlegg
úr samlíkingu minni í sambandi
við verzlun og sjósókn. En þar
yfirsést þeim sem oftar.
Dæmið um skiftingu aflans úr
sjónum er nákvæmlega rétt upp
á skiftingu tekna af verzlun,
kaupfélagsmanna og kaupmanna.
Og samlíkingin er líka rétt í eðli
sínu. #
Guðbrandur segir að
»líkingin væri ágæt, ef verzlun-
in væri landhelgislaust haf, sem
hver og einn gæti róið út á og
hlaðaflað, öðrumaðmeinalausu®.
Það sannar einmitt, að líking-
in er rétt, að til er einnig land-
helgi í verzluninni, og þeir, sem
á þau mið sækja fremja svik og
pretti. Eg mæli síst með þeim
landhelgisafla, hvort sem hann er
framinn af kaupmönnum, kaup-
íélögum eða öðrum, og hefi eg
þar eigi breytt skoðun minni sið-
an eg skrifaði um það efni i op-
inberu blaði fyrir nokkrum ár-
um. En það er hægt að veiða í
verzlunarlandhelgi kaupmanna-
stéttarinnar á annan hátt, sem
sé, með lygi, rógburði og blekk-
ingum, sem af tvennu illu er
miklu verra landhelgisbrot.
Nú hefl eg gripið glópa Tím-
ans í landhelgi kaupmannastétt-
arinnar. Eg hefl gert upptæk
veiðarfærin — lygina og róginn
— og varpað veiðinni fyrir borð,
sem er áhrif þau, er þeir kunna
að haíp, haft á hugi manna. Og
þeirrar sektar krefst eg af þeim,
að þeir sanni framvegis með ó-
yggjandi rökum það, sem þeir
segja eða skrifa, annars taki eng-
inn mark á því.
Þar með er mínum málstað
borgið.
Og vafalaust sakna þeir víg-
tannanna næst er þeir reyna að
glepsa í mig eða aðra að ósekju.
Eg hefl gert þær skaðlausar. —
Fyrir þeim Tímans tönnum falla
engir.
En öll sanngirni mælir með
þvi, að kaupmenn taki af þess-
um mönnum, þegar þeir fala
vörur framvegis, yfirlýsingu um
það að þeir kaupi vegna eigin
hagsrauna og til þess að fá spæni
í sína eigin aska. Yfirlýsingarn-
ar býðst eg til að kaupa fyrst um
sinn fyrir 5 aura »stykkið«, sem
verður að álítast gott boð, með
tilliti til gangverðs á hrafnsklóm
og músabelgjum.
Framh.
Garðar Gislason.
Aths. Út af uramælum í fyrri
kafla þessarar greinar (i síðasta
blaði) vil eg láta þess getið, að
styrkur úr landssjóði til sam-
vinnufélaganna mun eigi vera á
þessu fjárhagstímabili nema eitt
þúsund krónur hvert árið.
G. G.s
Sendiför Ólafs Johnson.
Út af ummælum, sem stjórnar-
blaðið »Tíminn« hefir haft um sendi-
fór Ólafs fohnson konsúls hefir for-
maður Eimskipafélags íslands sent
blaðinu svofelda leiðrétting:
í 12. tölubl. i. árg. »Tímans« i
grein með fyrirsögninni »Dáiítil
athugasemd,* segir svo m. a.
»Sú saga gengur að Eimskipa-
félagsstjórnin hafi beðið landsstjórn-
ina að hafa Ó. J. (þ. e. Óiaf John-
son konsúl) i sinni þjónustu fyrir
vestan (þ. e. í Ameriku). Nú er
Ó. J. i stjórn Eimskipafélagsins og
jafngildir þetta þá þvi, að hann hafi
sjálfur beðist eftir þessari vegtylla,
því varla mnndi beiðnin fram komin
móti hans vilja,«
Þessi ummæli i sambandr við
fyrri ummæli »Timans« um þetta
mál, hljóta að gefa það í skyn, að
Ó. J. hafi troðið þjónustu sinni upp
á landsstjórnina, eða þvi um líkt, i
þessu máli.
Þar sem Ó. J. nú er staddur er-
lendis og getur því eigi svarað fyrir
sig nú, en Eimskipafélagsstjórnin
átti, án nokkurs tilefnis frá hans
hálfu, upptökin að því að hann var
sendur til Ameriku og henni því
vel kunuugt um atvik þau, er lágu
að sendingu Ó. J., tel eg méfskylt
að biðja yður, herra ritstjóri, að birta
í blaði yðar skýringar þær, er hér
fara á eftir.
í viðiæðum við landsstjórnina hafði
eg og fleiri úr stjórn Eimskipafélags-
ins vikið að því að nauðsyn væri á
að hafa fulltiúa í Ameríku og varð
eigi annað skilið en að landsstjórn-
íd væri á því máli. Er að því rak
að undirbúa þyrfti ferðir skipa Eim-
skipafélagsins til Ameriku, talfærði
eg þetta á ný við forsætisráðherr-
ann. Skyldist mér þá á honum, að
vandkvæði væru á því að fá hæfan
mann til starfans. Var mál þetta síð-
an tekið fyrir á stjórnarfundi Eim-
skipafélagsins 21. april þ. á. A peim
ýundi var Ólaýttr Johnson ekki; þar
var samþykt að fara fram á það við
landsstjórnina að sameina fulltrúa-
sendingu' fyrir landsstjórnina og Eim-
skipafélagið og stungið upp á Ó. J.,
sem hæfum manni, ef hann væri fá-
anlegur til þess. Síðan átti lands-
stjórnin eitthvað tal um mál þetta
við Ó. J. A stjórnarfundi Eimskipa-
félagsins 26. april skýrði Ó. J. frá
þvi, að mjög óvíst væri að saman
gengi með honum og landsstjórn-
inni um að hann færi vestur sem
fulltrúi landsstjórnarinnar. »Út af
þessu var samþykt í einu hljóði, að
biðja Ól. Johnson að fara vestur,
helzt með e.s Islandi, sem væntan-
lega fer nokkrum dögum á undan
Guilfoss, sim fulltrúi Eimskipaýilags-
ins og vera þar þangað til Lagar-
foss er kominn til New York. Bað
Ó. J. um stuttan frest til svars og
vék af fundi.« Þannig er þetta bók-
að i fundarbók félagsstjórnarinnar.
Með því að E mskipafélagsstjórnin
taldi það mjög mikilsvert fyrir fé-
lagið að Ó. J. yrði við þessari beiðni,
þá lögðum við stjórnendur félagsins
talsvert að bonum að gera það.
Hann var mjög tregur til þess, en
lét þó undan til þess að firra fé-
lagið vandræðum. Tjáði hann svo
landsstjórninni að hann hefði tekið
að sér, að fara vestur fyrir Eim-
skipafélagið og gæti ekki farið sem
fulltrúi landsstjórnarinnar.
Var það þá af okkur, f stjórn
Eimskipafélagsins, skoðað sem afgert
mál, að O. J. hefði ekki mcð hönd-
um nein störf fyrir landsstjórnina i
í ferð sinni. En morguninn áður en
»ís!and« fór, tjáði O. J. mér, að
landsstjórnin heýði laqt svo ýast að
sér, að ýara einnig ýyrir hennar hönd,
ofan á margendurteknar neitanir sín
ar (O. J.), að hann hefði ekki séð
sér fært að skorast undan þvi, en
jafnframt tekið það skýrt fram, að
eins og málinu væri nú komið, yrði
hann fyrst og fremst að starfa fyrir
Eimskipafélagið. Skýrði frá þessu á
stjórnarfundi þann sama dag ár-
degis. Samþykti félagsstjórnin að O.
J. starfaði einnig fyrir landsstjórnina
í ferð sinni og er þess getið I
fundarbókinui að O. J. fari nú jafn-
framt sem fulltrúi landsstjórnarinnar.
í samræmi við þetta get eg lýst
þvi yfir, að þvi fór svo fjarri að O.
J. otaði sér fram i ferð þessa, að
hann fór hana nauðugur. En stjórn
Eimskipafélagsins gat eigi hugsað
sér annan hæfari en hann til farar-
innar, þar eð útgerðarstjóri vor var
ókominn frá Danmörku. Enda hafa
aðgerðir O. J. fyrir félagið i Ame-
ríku borið góðan árangur.
Skýringar þessar hefi eg boiið
undir meðstjórnendur mína i Eim-
skipafélagstjórninni og eru þeir allir
þeim samþykkir, eins og eg þykist
vita, að landsstjórnin muni fúslega
kannast við að hér sé skýrt rétt frá,
hvað viðskiftin við hana snertir.
Reykjavík, 7. júní 1917.
Sveinn Bjornsson.
Til
Lagarfoss
19. mai 1917.
Vér litum þig glaðir, »Lagarfoss«,
þú lands vors ert gæfa og dýrasta
hnoss.
Þvi fagnandi’ og glaður er frónbúi
hver,
að forsjónin gaf oss að heiil ertu hér.
Það ósk vor er allra svo eldheit og
hrein,
að ekkert þér grandi né vinni þér
í mein,
og ötull þú siglir um ókomna tið,
til ánægju, heiðurs og gagns fyrir lýð.
Etindi þetta gaf höfunduiinn, Ólaf-
ur Guðmundsson búfr. frá Signýar-
stöðum, Lagarfossi, áður en hann
lagði af stað til Ameriku. Var það
skrautritað með teiknaðri mynd af
Lagarfossi efdr Steindór Björnsson
kennara.
Reykjaylltíir-annáiL
fþróttasýnÍDg íþróttafélags Reykja-
víkur á íþróttavellinum BÍðastliöinn
sunnudag var hin bezta skemtun. Fram-
förin auSsæ ár frá ári — þessi ár sem
íþróttafélagið hefir starfað.
Sk'pafrogn.
Þórður kakall, n/r vólbátur,
31 smál., eign Carls Löve á ísafirði,
kom hingað í vikunni eftir 13 daga
útivist frá Khöfn.
S t e r 1 i n g kvað væntanleg hingað
á næstunni. Fengist útflutningsieyfi á
skipinu nú fyrir skömmu.
O 1 i v e 11 e, seglskip til Kveldúlfs-
fólagsins kora hlngað á miðvikudag með
200 smálesta farm til landsstjórnarinn-
ar og Garðars kaupmanns Gíslasonar.
Escondido, leiguskip landssjóðs,
kom hingað í gærmorgun með vörufarm.
1 s 1 a n d kom frá Ameriku í gær-
kvöldi laust fyrir miðnættl eftir fljóta
ferð, 8 daga frá Halifax, Hafði með-
ferðis fullan farm af matvöru, en hvorki
farþega nó póstflutning.
V a 1 u r i n n danski er væntanlegur
hingað á morgun, seinni partinn.
Lagarfoss hefir komið til Hali-
fax líklega um miðja viku, samkv. sim-
skeyti er hingað barst í gær.
Hjónaefni. ísafold var fyrir nokkru
skrifað frá Leith, að Oddný Erlends-
dóttir, Björnssonar á Breiðabólsstöðum
á Alftanesi, væri lofuð mag. ait Ken-
nett Sun Yat Sen, syni hins nafnkunna
kínverska stjórnmálamanns, sem nú býr
í Shanghai.
Söngfélagið 17. júní ætlar að láta
til sín heyra í næstu viku, þriðjudag
og fimtudag. Samsöngvar þessir áttu
að fara fram fyrst í maí, en hafa far-
ist fyrir vegna lasleika innan félags.
Á sóng8kránni verða að þessu
sinni þrjú ný íslenzk lög, eitt eftir
Árna Beintein Gíslason (d. 1897), lag
við sænskan texta, sem Guðm. Guðm.
hefir þýtt, annað eftir Árna Thorsteins-
son við kvæðl Gríms »Ríðum, ríðum,
rekum yfir sandinn« og hið þriðja ^tir
Sigfús Einarsson við »Bæn fyrir föður-
landi« eftir St.gr. Th.
Eyðileggið tóuna!
Þessi orð ættu að bergmála um alt
▼ort land, með einbeittum áhuga og
óbilugu starísþoli, til þess að fram-
kvæma það sem þessi tvö orð bend-
a á.
Það er bágt hvað menn eru viða
sem ekki etu vel, og sumir als ekki,
vakandi fyrir þeim voða, sem stafar
af tóunni. Það eru svo margir sem
búa i lágsveitunum, og það, mætir
menn í fjárrækt sera öðru, sem vita
helzt til lítið um hana, nema að hún
sé tiL En það er enginn sem segir
þeim hvað hún drepur af fé þeirra,
sem þá vantar á haustiu af fjalii. En
við sem búum við fjallgarðinn könn-
umst betur við hana. Það sýnist
vera undarlegt, að jafn þyðingar-
mikið velferðarmál sem það væri að
eyða tóunni, skuli aldrei hafa kom
ið til hins opinbera, þvi það . eru
mörg málefni, sem hið háa alþingi
fjallar um, og eyðir peningum til,
bæði beinlinis og óbeinlínis, sem er
mörgum sinnum minna í varið en
refaveiðamálið, og ber sízt að lasta
þó svo sé, en þegar betur er að gáð,
er orsökin ef til vill þessi, að allan
þorra þingmanna okkar vantar að
líkindum til þess vit og vilja.
En bræður góðirl Við megum
ekki láta svo til ganga. Það er mik-
ið fé sem hún eyðir árlega frá oss,
bæði sem við vitum og vitum ekki.
En þó er átakanlegra hvernig það
grimma dýr slitur og rifur lífið með
miklum kvölum af blessuðum kind-
unum okkar. Það þarf ekki að taka.
það fram hér, hver skylda okkar er,
að láta öllum skepnum okkar líða.
vel, að svo miklu leyti sem við get-
um.
Það er einnig ómannlegt að beita
ómannúð við tóuna að óþöríu, en
þegar eg hefi fundið verst útleiknar
kindur eftir hana, en þó lifandi, þá
hefir mér hrokkið sturdum sú ósk,
eitthvað á þessa leið, að sá d ....
sem því hefir valdið, væri kominn i
hendurnar á handföstum kvalara, og
fengi að finna þar til dauðahs áður
en honum væri fullnægt.
En er þá nokkur leið að útrýma
tóunni, verður spurt. Því svara eg
játandi. En með hverju móti, verð-
ur spurt næst, Með góðum féhgs-
skap og einlægum áhuga verður því
svarað. En fyrst er eg eg ekki fær
til þess að kenna mönnum dýraveið-
ar, og svo er ekki heldur hægt að
skýra frá öllu er mönoum hefir þar
að gagni komið, en þó skal eg reyna.
að benda hér á þá einföldustu að-
ferð, er eg get hugsað mér, og hún
er þessi: Að biðja nú alla íslendinga,
er nokkra sauðfjárrækt stunda, og
nokkurt land eiga til fjalla eða fjöru,
þar sem nokkur tóa getur haldist
við,aðtaka nú refaveiðamálið, strang-
lega á sína stefnuskrá á þessa leið.
Að þar sem það er ekki enn orð-
ið að vana að hafa það fyrir sjálfsagt
fundaimálefni á hreppsfundum haust
og vor, refaveiðamálið að gera það
hér eftir, og leita þá allra nauðsyn-
legra upplýsinga um aðstöðu á þvf,.
láta svo stunda vel bæði grenjaleit-
ir, til vinninga á vorin, og eitrun á
haustin og veturna, borga vel alla
fyrirhöfn, sem gerð er í þá átt, þó
ekki lukkist alt af vel, því altaf má
búast við því líka, en það má ekki
draga úr mönnum áhuga við gren,
er svo margt sem getur komið til
greina að það er ekki leið að tína
það alt til hér, og verður því að
sleppa þvi, en þeir sem stunda grenja-
vinnu, verða að vera mikið, hugsun-
arsamir, klókir, ráðugir, séðir og þol-
inmóðir, hafa bæði byssu og boga
og yrlingasöx, og kunna vel með-
þetta alt að fara.
En eitrunaraðferð er sem næst á
þessa leið. Að bezt er að skifta sem
oftast um það se'm eitrað er. T. d.
hross, kindur, fugla, egg, og smá
eitur (kjöt). Þeir sem eiga afrétt
langt frá nygð, þurfa að eitra það í
fjallgöngum, svo ekki þurfi að gera
þangað aukaferðir til þess, og líka
til þess að tóan þurfi ekki að elta
féð fram af bjaragarskorti. Þar er
lika bezt að eitra heil hross, og get-
ur gert mikið gagn þó ekki sé gert
ncma einstöku sinnum, þvi þar sem
lengst er frá mönnum varar hún sig
sízt á eitri. En afréttar þær, er nær
liggja bygð verður að bera út eitrið
helzt sem oftast haust og vetur, og
þar gagnar bezt riúpa að vetrinum,
en egg að vorinu.
Mér er vel við fuglafriðunarlögin
en ekki vil eg láta þau ganga svo
langt að tóan friðist með þeim, þvi
vil eg láta nota rjúpuna til eitrunar
og' það sé leyfilegt, þó ekki megi
drepa hana til annars, en ef ekki
fæst leyfi til þess, þá gerum það samt,.
það getur vist ekki reiknast stærri
synd en að brjóta bannlögin. Líka
verður þess vel að gæta, að láta eitr-
ið sem viðast í ætið, og ganga þannig
frá því að vatn komist ekki að þvi,.
þvi geymist það bezt undir heilli
húð, en á hrossum má nota í stað
húðar innýfli sundurrist i feldi og