Ísafold - 09.03.1918, Page 3

I S A F O L D
3
lög og láta ekkeit koma í staðinn;
en sú undantekning sannar ein-
mitt regluna. Það munu vera úl
lög hjá oss, sem banna aðflutning
á kvikfénaði erlendum, nema með
vissum skilyrðum, og er enginn
eðlismunur á þeim og aðflutnings-
banlögum áfengis, heldur megins
eða stærðar munur einn.
Því hefir verið haldið fram sf
andbannsmönnum, að bannlögin væri
nærgöngulli athafnafrelsi manna en
önnur lög, þar sem þau léti mönn-
um ekki frjálst hvað þeir í magann
á sér. En sennilega mun fleira
finnast í lögum vorum, sem ekki
láta þá athöfn með öflu aískiftalausa.
Þannig mun oss ekki vera vel heim-
ilt að hafa æðarfuglakjöt á borðum
hjá oss að jafnaði. Svo skyldi þess
einnig gætt, að þótt þvi verði ekki
neitað, að maginn sé þýðingarmikið
liffæri, þá er fulllangt gengið i.tign-
un hans, að setja hann ofar öllum
lögum. Þesskonar er í rauninni
sama sem að taka hann í guðatölu.
En, ef eg man rétt, erum vér ein-
hversstaðar varaðir við þvi, að hafa
magann fyrir vorn guð og þykja
sómi að skömmunum. Er þetta at-
hugavert fyrir hina heiðruðu áskor-
unarmenn andbannsmanna. —
Ná skulum vé athuga leiðir þær,
er andbannsmenn hafa lagt til að
famar væri til að koma áfengismál-’
inu í betra horf, en þeim þykir það
komið í með bannlögunum.. Er þá
fyrst að geta tillögu áskorunarmanna,
sem er sii, að landssjóður hafi einn
rétt til innflutnings á vínföngum og
taki af þeim hæfilegan toll o. s. frv.
Eftir þessu ætlast hinir heiðruðu á-
skorunarmenn til að aðflutningsbann-
inu sé haldið eftir sem áður gagn-
vart öllum landslýð, háum sem lág-
um, nema landssjóði einum. En er
nú líklegt að með þessum nýju
bannlögum sé siglt fyrir það sker,
er andbannsmönnum þykja hin gild-
andi bannlög hafa strandað á, og
sem þeir aðallega finna þeim til
foráttu, það, hve þau sé brotin? Eg
held einmitt ekki. Nú yrði það
fyrst auðvelt, og það svo um mnn-
aði, að flytja inn lögbannað áfengi
og verzla með það, þar sem gera
mætti það í blóra við innflutning
landssjóðs og áfengissölu hans. Auk
þess yrði hvert aðfiutninsbrot kór
ónað með tollsvikum.
Um frumvarp það, er kom fram
á þingi næstliðið sumar, þar sem
landssjóði er heimilaður aðflutning-
ur á léttum vínum einum, en algert
bann skyldi haldast á áfengari vín-
um, og einnig á hinum léttari, að
því er einstaklinga snertir — um
það er svipað að segja. Engar lík-
ur eru tii að þau mundu minna
brotin en hin gildandi lög, sökum
þess, að áhættan yrði miklu minni
á því, að innflutningssökin kæmist
upp, er hægt væri að hafa innflutn-
ing landssjóðs til blóra. Niðurstað-
an mundi að öllum líkindum verða
sú, að jafn mikið eða meira nú en
yrði flutt að á óleyfilegan hátt, og
hrein viðbót við áfengisneyzluna
yrði svo hinn heimilaði innflutning-
ur landssjóðs.
Þriðji vegurinn, sem andbanning-
ar vilja fara, og efaiaust allra helzt
fara, er sá, að afnema bannlögin.
Verður því ekki neitað, að með
því móti verður á tryggilegan hátt
girt fyris það að lögin sé brotin.
En ætlun mín er það, að lítill feng-
ur og skammgóður vermir mundi
andbannsmönnum reynast afnám
bannlaganna, vegna þess að það er
sannleikur, sem hr. Ó. Þ. hefir sagt,
að árangur og afleiðing frjálsrar notk-
unar áfengis er einmitt aðflutnings-
bannið. Þetta verður á þann hitt,
að þi er áfengisnautnin er orðin
frjáls, þá kemst hún fljótlega á þgð
stig, að öllum má auðsætt vera að
hún er fullkomin meinsemd í þjóð-
félaginu. Þá er þrifið til þeirra ráða,
að halda h'enni í skefjum mað tak-
mörkun á réttindum til að verzla
með áfengi og með stofjnun bind-
iudisfélaga. En þeirra augnamið og
efsta takmark verður ætið afnám á-
fengisnautnarinnar, sem af þeim er
álitið, og það með réttu, að á gagn-
gerðastan hátt náist með útilokun
áfengisins úr landinu: banni gegn
framleiðslu þess og aðflutningi.
Fyrir andbannsmönnum eiu því
að minu áliti öll sund lokuð. Vildi
eg þvi leyfa mér að vekja athygli
þeirra á þvi, hvort þeim sýndist
ekki rétt að fara að lina á starfsemi
sinni. Því enginn er sá hlutur milli
himins og jarðar er til vissari sví-
virðingar horfir, heldur en þegar
saman fer þrásækið fylgi við ilt
málefni og algert máttleysi til og
vonleysi um að geta vegið því mál-
efni sigur.
Af þvi, sem að framan er ritað,
má sjá að niðurstaða mín í þessu
máli er sú, að vér verðum að halda
fast við þá stefnu i áfengismálinu,
sem tekin er með bannlögunum.
Á öllu öðru er meira mein. Tor-
færurnar, sem á því eru að fram-
fylgja þeim, verðum vér, háir sem
lágir, að hjálpast að að yfirstíga.
Það á að vera oss metnaðarmál.
Uppgjöf í þeim efnum er lömun
og tortíming á því sjálfstrausti og
þeirri trú á sjálfa sig, sem er skil-
yrðislaus nauðsyn þjóðfélags, erheimt-
ar umráð allra sinna málefna í sín-
ar hendur, ætlar sér að verða íull-
valda þjóð.
Ritað i des. 1917.
Sogpela-skilvindan
„Sharples”.
Margar eru þær skilvindusortirn-
ar, sem menn hafa notað tilað skilja
i mjólkina sina, og hafa þær reynst
misjafnlega, bæði hvað endingu og
skilningu snertir. Þótt skilvindan
sé dýr, gerir okki svo mikið, bira
ef hún er endingargóð og skilurvel;
en þvi miður skilja þær ekki lengi
vel og endast mjög illa. Það kann
að vera, að það sé töluvert þeim að
kenna, er meðhöndla þær, svo sem
illa borið á þær og ekki rétt settar
á borðið, sem þær eru festar á, og
þó einkum hvernig þeim er snúið,
sem næstum því undantekningarlanst
er aldiei í réttu lagi. Það má heita
að aldrei heyrst rétt snúningshljóð í
skilvindu, og kemur það til af þvi,
að ekki er jafnt tekið á sveifinni, en
það er áriðandi. Eg hefi margar
skilvindur séð og meðhöndlað, og
athugað galla þeirra og kosti, en
höfuðókosturinn er það, þegar þær
eru farnar að skilja ilia, það hefi eg
sagt mönnum fljótt, þegar eg hefi
orðið þess var, en því miður hefir
því verið oflitill gaumur gefinn, sem
kemur af þeim ástæðum, að dýrt
þykir að fleygja frá sér hálfslitnu
skilvindunni, sem kostar mikið, en
þó munu menn komast að þeirri
raun um, að dýrara er að nota skil-
vindu, sem skilur illa, heldur en að
fleygja heuni og kaupa aðra nýja.
Og mig furnar á því, að sumir
brúka skilvindurnar sínar, þar til
þær að lokum ekki snúast legur, og
skilja meira en helming eftir af
rjómanum í undanrennunni. Þegar
skilkarlinn er farinn að titra og
skjálgur sést á kúlunni, þá er mið-
flótta-aflið orðið í ólagi, sem er aðal-
skilyrði fyrir góðri skilningu, og úr
því er hæpið, að skilvindan skilji
nokkurntíma vel. Á öllum þeim
skilvindum sem maður hefir átt að
venjast, er skilkarlinn studdur á ann-
an enda í — botnspori — og svo
fjaðurmagn eða gúmmíhringur fyrir
neðan kúluna, sem vanalega bilar
fljótt; þá fer botnsporið að aflagast,
sem er afarvont að lagfæra aftur.
Eg er þessu vel kunnugur, því eg
hefi haft fjölda ririlvindna til við-
gerða, og þennan titring á skilkarl-
inum hefi eg átt erfiðast með að
laga, og verð að jáca það, að oftast
hefi eg ekki getað það svo í góðu
lagi hafi verið, og gerir það mikið
hvað lengi það hefir verið látið
drasla svona. En nú get eg bent
bændum og bnaliði á %óða skilvindu,
sem hefir tvístuddan skilkarl, gengur
í kúlulegum að ofan en botnspori
að neðan. Þessi skilvinda heitir
»Sharples«, og fluttist hingað í fyrsta
skifti frá Ameríku í vor. ÞesSla vél
hefi eg brúkað síðan seinni pártinn
í sumar, og líkar ágætlega við hana.
Hún er létt, hægt að hella mjólkinni
í mjólkurskjóiuna, ber sjálf á sig
þannig, að olían er látin í hjóla-
kassann, svo að hjólin ganga sjálf-
krafa í olínnni og ber hún þannig
á sig' sjálf, sem hinar gera ekki.
Af því leiðandi er engin smurnings-
hola opin, svo ekki komast nein
óhreinindi i hjólaganginn. A sama
stendur hvort henni er snuið hæqt
eða hart; hún skilur minna ef hægt
er snúið, en jafn vel. Mátulegast
þykir mér að láta snúa 4^ .snúninga
á mínútunni. »Sharples* hefir ver-
ið reynd nokkrum sinnum i rann-
sóknarstofunui i Reykjavík, og segir
hr. Gísli Guðmundsson þetta um
hana: »Skilvindan er fljótvirk, skilur
vel og er létt. Fljútvirkust reynist
Seðlar,
Hnakkar (venjul. trévirkjahnakkar),
}árnvirkjahnakkar (rósóttir), Spaða-
hnakkar með ensku lagi, Kliftöskur,.
Hnakktöskur, Handtöskur, Seðlaveski,
Peningabuddur, Iunheimtumanna-
veski, Axlabönd. Allskonar Ólar til-
heyrandi söðlasmiði, Byssuólar, Byssu-
hulstur, Baktöskur, Beizlisstengur,
ístöð, Járnmél, Keyri, Tjöld, Fisk-
ábreiður, Vagna-yfirbreiðslur o. m. fl.
Aktýgi ýmsar gerðir og allir sérstakir
hlutir til þeirra.
Gömul reiðtýgi keypt og seld.
Fyrir söðlasmiði: Hnakk-og söðul-
virki, Plyds, Dýnustrigi, Hringjur o.fl.
Söðlasmíðabúðtn Laugavegi 18 B
Sími 646.
E. Kristjánsson.
mér skilvindan, er sveifinni er snúið
48 umferðir á minútu. Sé rjóma-
skrújunni í skilkarlinum hagað þacn-
ig, að rjóminn hafi um 12—15%
feiti* skilur skilvindan 162 litra af
nýmjólk á klukkustund, en sé skrúf-
unni hagað þannig, að gengið sé
eins nærri með fitunni og unt er,
þá skilur skilvindan zyo lítru d
klukkustund, og í undanrennunni er
þá að eins 0,072 °/o eftir af fitu*.
, Eg vil ráða mönnum til að kaupa
þessa nkilvindu fremur öðrum skil-
vindum, því hún mun reynast mikhr
betur en þær skilvindur, sem maður
hefir átt að venjast. Hún er marg-
falt sterkari en þær skilvindur, sem
eg hefi séð, en aftur sú alkra ein-
faldasta.
Galtafelli, 6. febr. ign8
Jakoh Jónsson.
Laus prestaköll.
Síra Skúli prófastur Skúlason í
Odda hefir sagt lausu embætti sínu
og sömuleiðis sira Jón Halldórsson
á Sauðanesi.
Eru prestaköll þessi auglýst laus
frá næstu fardögum, en umsóknar-
frestur til 21. apríl.
Heiðursmerki.
Stefán Th. Jónsson, konsúll á
Seyðisfirði, hefir nýlega hlotið ridd-
arakross Ólafs helga orðunnar norsku
2. fl.
Eg hafði nú fengið nógu
ind'amanna. mikinn áhu8a á málinu
til þess, að eg hélt áfram
að lesa það, sem barst mér í hendur.
Mig stórfurðaði á þvi, hve margir
miklir menn — menn, sem voru
meðal hinna fremstu i visindunum •—
trúðu því fullum fetum, að andinn
væri óháður efninu og ^æti lifað eftir
líkamsdauðann. Meðan eg leit á
spiritismann sem fávíslega villu
mentunarlausra manna, þá fanst mér
óhætt að lita á hann smáum aug-
um, en þegar hann var^staðfestur af
öðrum eins mönnum og Crookes,
sem eg vissi að var fremsti efna-
fræðingur Bretlands; af Wallace, sem
var jafningi Darwins, og af Flam-
marion, sem er þektastur stjörnu-
fræðingur veraldarinnar, þá var mér
ekki lengur óhætt að visa málinu á
bug- Um nokkurn tima var efa-
semdum mínum haldið við með þvi,
að-eg hugsaði um, hve margirfræg-
ir menn, svo sem Darwin sjálfur,
Huxley, Tyndall og Herbert Spencer,
drógu dár að þessari nýju grein
þekkingarinnar; en þegar eg komst
að þvi, að þeir voru svo langt leidd-
ir i litisvirðingu sinni á málinu, að
þeir vildu jafnvel ekki rannsaka það,
— 21 —
og að Spencer hafði sama sem lýst
því yfir, að hann hefði fyrirfram
ráðið það af, að vera á móti málinu,
en Huxley hafði látið það uppi, að
hann hefði engan áhuga á því — þá
neyddist eg til að játa, að hve miklir
visindamenn sem þeir væru, þá væri
framkoma þeirra í þessu efni I
mesta máta óvísindaleg og kreddu-
kend; en hinir, sem ihuguðu fyrir-
brigðm og reyndu að finna þau
lögmál, sem stjórnuðu þeim, færu þá
réttu leið, — leiðina, sem hefir
legið til allra framfara og þekkingar,
er mannkynið hefir náð. Svona langt
var eg kominn í röksemdum min-
um, svo að þið sjáið, að eg var
ekki jafn-öruggur i efasemdum min-
um og eg hafði verið.
Efasemdir mínar styrkt-
Er til staður, ust samt sem áður
sem heitir ,, , f
„Slattenmere"? n°kkuð af ^1U Vlð
tilraumr sjálfs mins.
Þér verðið að minnast þess, að eg
gerði þær miðilslaust, sem er líkast
þvi, áð stjörnufræðingur starfi sjón-
aukalaust. Eg hefi sjálfur engan
miðilshæfileika, og samverkamenn
mínir höfðu litið meira af honum
en eg. Til samans gátum við þó
— 22 —
'
lagt til svo mikið af segulafli, eða
hvað þér nú viljið kalla það, sem
þurfti til að koma borði til að hreyf-
ast og fá þannig skeyti, sem voru
grunsöm og oft eintóm vitleysa.
Eg á enn þá skýrslur frá þessum
fundum og afrit af sumum skeytun-
um að minsta kosti. Þau voru ekki
altaf eintónb vitleysa. Til dæmis sé
eg, að eitt sinn, er eg lagði fyrir
spurningar til reynslu, svo sem um
það, hve marga peninga eg hefði i
vasanum, þá stafaði borðið: »Vér
erum hér til að fræða og göfga, en
ekki til þess að geta gátur,« og síð-
an: »Vér viljum innræta yður trúar-
hugaifar, en ekki efasemda.* Eng-
inn getur sagt, að þetta væri barna-
legt skeyti. Að hinu leytinu var eg
sífelt á nálum um það, að þeir sem
við borðið sátu þrýstu óviljandi á
það. Þá kom fyrir atvik, sem gerði
mig steinhissa og fylti mig andstygð,
Eitt kvöld voru skilyrðin ágæt og
hreyfingarnar svo ákveðnar, að þær
virtust vera algerlega óháðar þrýst-
ingi frá okkur. Löng og ítarleg
skeyti komu, sem sagt var að væru
frá framliðnum manni/ er sagði til
nafns síns og kvaðst hafa verið
verzlunarerindreki, og hefði týnt lífi
— 23 —
í nýafstöðnum leikhúsbruna í Exeter.
Skeytið var nákvæmt i öllum smá-
atriðum, og hann grátbændi okkur,
um, að skrifa fólki sínu, sem hann
sagði, að ætti heima á stað, sem héti
Slattenmere í Cumberland. Eg gerði
það, en bréf mitt var endursent, eins
og við mátti búast, frá óskilabréfa-
skrifstofunni. Alt fram á þenna dag
veit eg ekki, hvott við vorum dreg-
in á tálar, eða hvort einhver villa
var í staðarnafninu, en svona fór
það, og eg var svo vonsvikinn, að
áhugi minn á málinu þvarr um
stund.
Mér var ánægja að rannsaka mál,
en þegar það mál fór að hafa i.
frammi vandlega hugsaða hrekki,
þá virtist mér kominn tími til að
fara að gæta að sér. Ef nokkur-
stáðar í heiminum er til staður, sem
heitir Slattenmere, þá þætti mér
jafnvel nú vænt um að fá vitneskju
um það.
Eg var um þetta leyti
Ráðlegging lætnir í Southsea og
hersSIgja. Þar dvaldist einai8
son hershöfðingi, mjög
merkur maður, og einn af braut-
ryðjendum spiritismans íþessulandi.
Eg fór til hans og sagði honum frá
— 24 —
erfiðleikum minum, og hann hlust-
aði á mig með mikilli þolinmæði.
Hann gerði lítið úr aðfinningum
mínum um það, hvað sum skeytin
væru heimskuleg og önnur alveg
röng. ■ »Meginsannindi málsins hafa
alveg farið fram hjá yður,« sagði
hann. »Þau sannindi eru: að allir
menn fara yfir á næsta tilverustigið
alveg eins og þeir eru, án þess að
nokkur breyting verði á þeirn. í
þessum heimi er mikið af fíflum og
föntum. Svo er og á næsta tilveru-
stigi. Þér þurfið ekki fremur að eiga
mök við þá þar en hér. Mean ráða
sjálfir, hverja þeir gera að féiögum
síöum. En vér skulum gera ráð fyrir,
að maður, sem í þessum heimi hefði
buið aleinn í húsi síuu og aldrei
skift sér neitt af öðrum mönnum,
ræki loks höfuðið út um gluggann, til
þess að sjá, hverskonar staður þetta
væri. Hvað myndi þá gerast? Ein-
hver götustrákur myndi, að öllum
likindum, hreyta úr sér einhverjum
ruddaskap. Að minsta kosti myndi
hann ekki sjá neitt af vísdómi og
tign þessa heims. Hann myndi
kippa höfðinu inn úr glugganum og
segja við sjálfan sig, að þetta væri
aúmi staðurinn. Það er einmitt
— 25 —