Ísafold - 01.11.1920, Síða 3

ISAFOLD
3
lesnar en t.. d. sögur Einars H.
Kvaran, Jóns trausta, og annivra
góðra rithöfunda. Spennandi og æs-
andi ástarsögur og glæpamannasög-
ur lesa menn fremur en góðar, list-
fengar sögur eftir beztu skáldin
ökkar. — Alt það, sem langminst
bókmentagildi hefir, sé það í sögu-
formi, þykir þorra manna bezt á
bmgðið, eða les það mest. Alment;
vilja menn lesa sér til skemtunar
en eigi til gagns- Langfæstum þyk- j
ir skemtun í því, að lesa fræðirit,
hversu vel sem þau eru samin eða
þau eru mentandi.
Fyrir nökkrum árum voru um * 1
700 lestrarfélög í Danmörku. Hvert
þeirra keypti eitt eintak af hverri
fræðibók, sem ót kom á dönsku.
I iókaútgef endur höfðu sjaldan
meira upplag af fræðiritum.en 700,
eða sem svaraði tölu lestrarfélag-
En fæstir ritdómarar hafa hana til
brunns <að bera. En það þarf enga
,d‘aglega“ þek'kingu til þess að rita
eitthvað um skáldrit. — Lar getur
hver sungið með sínu nefi, enda
eru dómamir um saina ritið ærið
mislitir.
S. Þ.
Frægðarför.
Leiðangur Godfred Hansens.
Margir íslendingár munu kann-
así við Godfred Hansen. Hann varð
fyrst kunnur fyri r för siína með
Roald Amundsen norður fyrir Ame
ríku með skipinu „Gjöa“ og hér
á landi þekkja margir hann frá ár-
anna. Aðra kaupendur að þeim áttu
þeir eigi vísa, því fáir lesa fræði-;
rit. þar í laudi nema hinir svonefndu
fræðimenn.En þeir kaupa eigi altaf
bækumar sjálfir, nema þær, sem
tilheyra þeirri aðalfræðigrein, sem
þeir leggja mest stnnd á, heldur
lesa þeir þær í lestrarfélögunum.
Aftur á móti var upplag sumra
dagblaða, vikublaða og reyfararó-
mana í tuga þúsundiatali. Betri
mun þó útkoman í þessu vera hér
á landi. Hér ér tiltölulega meira
keypt og lesið af fræðiritum en í
nágrannálöndum vorum. Og þó er
hér, eins og að framan er tekið
fram, mest lesið af því, sem gagns-
minna er.
Blöðin eiga mikla sök á því. hve
fræðirit glanga illa út. Þau geta
þeirra sjaldan að nokkru ráði. Það
er engu líkara en að blaðamenn og
rifcdómarar te'lji þær eigi til bók-
menta þjóðanna. Þegar eitthvert
skáldrit kemur út, er uppi fótur og
fit á mörgum til þess að tilkynna
það álmenningi, skrifa um það
langa leiðara, oft af Htlu bók-1
mentaviti og sanngirni. Alt sögu-
ruslið og leirburðar Ijóðabækuraar
kallast „bókmentir“ og bókmenta-
gróður!!
Það þarf oft sérstaka þekkingu
til þess að dæma rétt ýms fræðirit.
unum sem hann stýrði Ceres.
Godfred Hansen sjóliðsforingi.
Fyrir hálfu öðru ári kom beiðni
frá Roald Amundsen um að forða-
búr yrðu sett við Kap Columbia,
nyrst í Ameríku, ef ske kynui að
Ihaun bæri þar að er hann kæmi úr
íshafsförinni. Var Godfred Hansen
ráðinn foringi þeirrar ferðar. Hélt
hann á stað frá Danmörku fyrir
16 mánuðum. Vistir þær og skot-
færi er flytja átti tii Cap Columhia
var fyrst. flutt til Etah, sem er bygð
á vesturströnd Grænlands norðar-
lega. og var um 300 km. vegur þang
unni um órjúfandi réttlætislögmál
tilverunnar og eiiífa föðurást guðs.
Eg hygg, að vart verð bc kr
;ir prédikanir, sem 1. il
þess að sætta han. jn
og konur við tilverui .i . , ckja
þeim djörfung og trú, sem mist
hafa kjarkinn í lífinu. Og engann
prédikara veit eg hafa lagt j.afn-
mikla: áherslu á að kalla framsjálfs
virðinguna í mönnunum, koma
þeim tii að skilja guðs-eðlið í sér
og verada það og þroska- Hann
talar oft um „guðsbarnið með ei-
lífðareðlið“. Og það er ekki lítil
bjartsýni og trúaröruggleiki í því,
sem hann segir um þetta takamark
aða líf: „Lífið er stöðug framJþró-
un upp í sumarlönd eilífðarinnar,
inn í sælu Krists-fyllingarinnar' *■
Hann teknr það skýrt fram í einni
ræðunni, að hvar sem hann ætti
ao reka erindi Krists og hve breysk
an eða brotlegan mann sern hann
hitti, mundi hann æfinlega byrja
á því að segja: „Nú þegar ert þú
guðs barn“.
Af þessari bjargföstu sannfær-
ingu um guðsbarna- og eilífðareðli
mannanna stafar birtan, sem er ýfir
h\erri blaðsíðu.
Sannleiksþrá og sannleiksást.
Þó er ekki minna um verð sann-
leiksást liöfundarins og sannleiks-
leit. Haim hefði vel mátt setja að
eicikunnarorðum fyrir bókinni það
sem hann segir í einni ræðunni, bls.
86: „í æðsta skilningi er ekkert
guðsorð til nema sannleikurinn“.
Hefði jafn mikil sannleiksþrá og
leit verið ríkjandi innan kirkjunn-
ar á öllum öldum, þá mundi ef til
vill öðru vísi um að litast, nú í ver-
öldinni.
Margar af sínum snjöllustu og
andríkustu ræðum skrifar liöf. af
því.að þessi sannleiksleit liefir knúð
hanu út í umhugsun og rannsókn
a ymsum vandamálum og efamálum
trúarimiar. Og sjálfsagt er það eft-
i!* slíka leit og umhugsun, að höf.
vskrifar ræðuna „Guðs orð“, þar sem
hann segir þetta meðal annars um
biblíuna:
..Hún er frásaga um reynslu ýmissa
stórmeúna andans: skálda, spámanna,
oc. postula, reynslu þeirra af því, livein
ig þeim fanst guð opinbera sig, hvern-
ig þeir komu auga á hann, verk hans
og afskifti af þjóðum og einstakling-
um. Guð opinberast ekki fyrst og
fremst í ritum, heldur í sögunni og
lífínu. Biblían fræðir oss eigi að eins
urn þann sannleika, sem vax opinber-
aður mönnum á löngu liðnum tímum,
heldur'og um aðferðina, hvernig hann
var boðaður þeim........Gerum oss
ar — en þar urðu tveir eftir, en
tveir fóru með foringjanum síðasta
áfangann til Cap Columbia. Er
það 190 km. vegur. Á miðri leið-
inni settu þeir forðbúr við Cap
Richardsou, nægilegt handa þrem-
ur mönnum í viku.
Eftir mánaðar ferðalag komst
Hansen til Cap Columhia, 20. apríl.
Þar hefir Peary sett upp merki og
er á því armur er veit beint í norð-
ur og er letrað á: „400 mílur til
norðurheimskautsms“. Cap Colum-
bia liggur á 83. breiddarstigi. Settu
þeir þar forðabúr mikið og gengu
vel frá, svo að ísbirnirnir gætu ekki
komist í vistirnar.
Viðstaðan við Cap Columbia- var
ekki nema 1 y2 dagur. Var síðan
haldið til baka og ekið hratt, því
nú voru sleðarnir léttir. Þegar
komið var til Peadesdy flóa, var far
ið að vora það mikið, að sélir voru
famir að sýna sig og varð þar góð
veiði. 20. maí komu langferðameim-
irnir til Thule aftur og var þar vel
tekið. Og 17. sept. komst hann með
skipi til suðurbygða Grænlands og
náði þar í eftirlitsskipið „Fylla“,
er flutti hann til Danmerkur.
Þykir Godfred Hansen hafa haft
hinn mesta heiður af förinni. En
hitt er óvíst, hvort vistabúrin koma
nokkumtíma Amundseu að gagni.
Ferðaáætlun hans hefir breyzt all-
mikið frá því að Godfred Hausen
fór á stað að heiman.
Sorglegt slys.
Kona hrennur inni.
Á Flatey ,á Skjálfanda vildi það
sorgiega slys til í síð. viku, að hús
bóndans Jóhanns Bj'araasonftr
brann til kaldra kola og hreiddist
eldurinn svo fljótt út, að ekki varð
unt að bjarga gamalli konu, er svaf
uppi á loftinu og brann hún inni.
Er oss eigi kunnugt um nafn henn-
ar. —
Bóndinn var staddur á Húsavík
er slysið bar iað. Var húsið sem
brann vátrygt fyrir að eins tvö þús-
und krónur, svo skaði hans er all-
tilfinnanlegur. Á hann sjö böm í
ómegð.
Um upptök eldsins eða nánari at
vik að slysinn er blaðinu ókunnugt.
Simfregnir.
Fri fréttaritara Isafoldar.
Khöfn 22. okt.
Kolaverkfallið.
Járnbrautarmenn hóta samúðar-
verkfaUi.
Frá London er símað, að jára-
hrautarmenn hafi sent forsætisráð-
herranum hótun um að hefja sam-
úðarverkfall frá miðnætti á laug-
ardag,ef samningar verða ekki tekn
ir upp við nánmmenn innan laugar-
dagsmorguns.
Lloyd George hefir skýrt neðri
málstofunni frá því, að samninga-
tilraunir séu þegar byrjaðar, en hin
óhyggilega framkoma jánbrautar-
manna muni gera alla samninga
miklu torsóttari.
Samúðarverkföll í fleiri löndum?
Þýzka blaðið „Vorwaerts“ spá-
ir því, að ef Smillie, sem er formað-
ur alþjóðasambands námamanna,
færi þess á leit, þá myndu samúðar-
verkföll bafin af námamönnnm í
Þýzkalandi og víðar á meginland-
inu.
Viðskifti Þjóðverja og Bússa.
Frá Essen er símað, að þýzka
stjórnin hafi gert samning við
stjóm Rússa um sölu á túrbínum,
eimreiðum og jámbrautarefni fyrir
6 hundruð miljónir gullmarka. And
virðið hefir þegar verið greitt ýms-
um erlendum bönkum, og á að
verja þVí til að kaupa matvæli og
hráefni.
Branting,
stjórnarformaður Svía hefir beiðst
lausnar fyrir sig og ráðuheyti sitt-
Alþjóðasamband gegn berklaveiki.
Frá París er símað, að alþjóða-
ráðstefnunni gegn berklaveiki sé
að þaðau sem farangrinum var skip
að í land frá Thule. Hinn 19. marz
síðastliðiiin var lagt á stað frá Etah
norður á bóginn með 16 hundasleða
Tveimur dögum síðar voru fyrstu
3 sleðamir sendir heim og eftir
viku var fjórum snúið við fhá
Peabody flóa- Leiðin lá yfir ísinn
með ströndum fram og þurfti eigi
að leggja leiðina yfir innanlandsís-
inn nema einu sinni. Tvo daga varð
að balda kyrru fyrir a norðurleið-
inni vegna hylja, en yfirleitt var
veðrið gott. í marzmánuði var kuld-
inn oftast um 40 stig á Celcius, en
í apríl var stundum ékki nema 20
stiga kuldi. Þegar komið var til
Cap Constitution lá leiðin frá Græn
landi til Ameríku; er þar að eins
22 km. vegur vfir Keniiedy-.sund
t:. Grantlands.— Strönd Græn'lands
er lág á þessum slóðum og góð yfir-
fcrðar en Grantlands er tindótt
mjög og hrikalegt og sóttist ferð-
iv seinna er þangað var komið.
Upprunalega hafði verið áætlað
að setja aðial-vistabúrið í Fort
Couiger við Discovery höfn- Þar
hefir Peary haft vetursetu og bygt
þrjá kofa. Vegna þess hvað þeim
Godfred Hansen varð gott til mat-
fanga á uorðurleiðinni—Iþeir drápu
30 moskusnaut og ógrynni af fugli
— gátu þeir baft forðabúrið eiui
vistaríkara en gert hafði verið ráð
fyrir í upphafi. Þegar til Fort Cou-
ger kom voru þeir ferðamennirnir
ó saman — hann og fjórir Eskimó-
það fyllilega ljóst, að guð hefir ávalt
haldið áfram að tala, áldrei hætt að
opinbera sig. Sannleikurinn er stöðugt
a'ð vaxa, eða öllu heldur: sannleiks-
molarnir alt af að verða fleiri og stærri
.... Guð talar til vor enn í dag ....
Engar af hans gömlu opinberunarleið-
um eru enn stíflaðar eða lokaðar. Enn
eru menn að koma auga á nýjar sann-
reyndir, sem varpa Ijósi yfir duldar
hliðar tilverunnar11
Samlíkingar og dæmi.
Einn höfuðstyrkurþessara prédik-
ana er það, hve þær eru auðugar af
fögrum samlíkingum og dæmum,
og hve meistaralega ræðumanni
tekst að sveigja þau inn undir aðal-
hugsun og innihald ræðunuar. —
Margt skáldið mundi vera vél særnt
af því að eiga sumar líkingamar
og hafa annað eins vald yfir tungu
vorri. Og þótt efnið sé alt borið
fram af brennandi tilfinnmgu og
djúpri hrifningru, þá er hugsunin
jafnan skýr og föst, kjaminn auð-
séður og ógleymanlegur.
í þessu sambandi vil eg tilfæra
endir einnar ræðunnar: „Aldrei
fjarri“. Eg minnist ekki að hafa
Heyrt fegurri samiíkingu eða betur
farið með hana:
„Dæmalaust er til einkeimilegur foss
í Vatnsdal í Húnavatnssýslu. Hátt,
uppi á fjallsbrún kemur lækur eða gil
ofan af fjallinu og fellur fram af háu
klettabergi. Skálin í bergið, þar sem
fossinn fellur niður, er stór og fögur.
Eu þegar lítið vatn er í gilinu og þurk-
ar ganga, fer einkennilega um fossinn,
ef hvast er og vestanvindur, þá þyrlar
vindurinn Sllu vatninu upp í loftið, þar
sem það byrjar að hrapa, og vatnsbun-
an slitnar með öllu; fossinn hverfur,
levsist upp í einlæg úðaský, sem feykj-
ast fyrir vindinum, og standbergið,
sem fossinn er vanur að hylja silfur-
slæðu sinni, blasir bert við manni, en
þó sífeldlega dökt af úðanum. En þeg-
ar horft er lengra niður eftir berginu,
sjást ofursmáar táralindir niður umd-
an úðanum, sem renna niður dökkan
bcrgvangann. Þær streyma stöðuglega,
þótt þær séu svo smágervar, að þær
sjást varla. En er niður í hlíðina kem-
ur, fellur lækurinn þar fram með sama
afli og áður og með sama vatnsþunga
og uppi á brúninni, áður en vindurinn
sleit hann sundur.
Líkt og um þessa vatnsbunu fer
stundum um lind guðstraustsins í lífi
voru. Margs konar mæða og hörmungar
geta slitið fossinn sundur í bili. Oss
finst. þá guðs-samfélagið rofna, guð
vera hvergi nærri oss. En ef vér höld-
um áfram að þrá guð og samfélag hans
þá taka smásaman smágervar lindir að
, safnast undan úðanum og lind guðs-
traustsins rennur afturgegnumlíf vort.
Styrjaldir geta veikt guðstraust þitt í
bili, fátækt getur fetað í spor vinds-
ins og þyrlað því sundur í úðaský, ást-
vina missir getur dregið hulu fyrir það
í bili. En ef þér lánast að halda þvi
mitt í hörmung og neyð, áttu í því
æðsta aflvaka Íífs þíns“.
Ný kynslóð — nýjar prédikanir.
Höfundurinn getur þess í for-
Hiála fyrir bókinni, að til húslestra
séu þessar prédikanir fyrst og
fremst ætlaðar.
Ekki tel eg unt að blása nýju lífi
í húslestrarsið okkar, ef þessi bók
getur það ekki. Hún hefir flest þau
einkenni, er túarþörf núlifandi kyn
slóðar finnur fullnægju í. Hugir
mann era nú aðrir í trúarefnum en
fyrir nokkram tugum ára. En höf-
undur þessara prédikana lítur öðr-
um augum á tilveruna og manneðl-
ið en þeir, sem sömdu þær prédik-
anir, sem hafa verið notaðar fram
að þessum tíma. Og þær eru orðnar
þurausnar, margar hverjar. Nýjar
prédikanir með fyllra trúarlífi,
bjartari lífsskoðunum og heitari
sannleiksleit urðu að koma fram.
Og þörfin þrýsti á- Nú eru þær
komnar-
J. B.