Ísafold - 14.09.1921, Page 3

ÍSAFOLD
af isnum frá heimskantinn, ná sólar-
geislarnir loks þegar kcmið er fram
I jdní að verma hið þunna sælag,
sem liggnr yfir Nýfnndnalandsgrnnn-
inn. Þegar sjórinn er orðinn nægi-
lega heitur, streymir aragrúi af fisk-
um inn á grnnnið til að gjóta. Það
eru margar fiskitegundir, en þorsk-
nrinn er yfirgnæfandi. Hrygnunin
byrjar fyrst syðst og anstast við snð-
austurhorn Nýfundnalands i júní, en
við Labrador byrjar hrygningin ekki
fyr en í júii. Samtimis með þorsk-
inum kemur ógrynni að loðnu inn
að ströndinni til að hryjna. Loðan
er sögð vera um 6 vikur við land.
Þorskurinn lifir þá mikið á henni.
Loðnan er tálbeita fyrir þorskinn
meðan hún næst. í ágústbyrjun kem-
ur koikrabbi, sern er hafður til beitu.
Sild er við landið alt fram i októ-
ber að vertíðin endar. Sild er höfð
til beitu.
Frá því í júní og fram í október
er svo krökt af fiski á miðunum
við Nýfundnaland og Labrador, að
menn þekkja engan stað á jörðinni
þar sem annar eins aragrúi af fiski
sé samsn kominn á neinum tima
árs. Sjórinn er fullur af átu. Fisk-
urinn er mjög feitur og bragðgóður.
Vertíðin við Nýfundnaland byrjar
í júní (syðst og austast) og stendur
farm í október. Frakkar hætta af
gömlum vana í september. í októ-
ber ei sjórinn orðinn svo kaldur, að
fiskurinn flýr burtu, I hinum löngu
fjörðum á suðausturströndinni veið-
ur nokkuð af fiski viðskila víð torf-
uruar á miðunum, þegar þær flýja.
Þessi fiskur liggur í íjörðunum all-
an veturinn og er þá veiddur. Hellu-
landsstraumurinn ber is suður á
miðin og land og sjór frýs saman.
Við Nýfundnaland eru þokur tið-
ar, en ná ekki nema yfir miðin og
ströndina, ekki inn í landið. Þar eru
mikil staðviðri og logn. Sagt er að
það hatti fyrir eins og brotsjó, þar
sem grunnið og Atlantshafið mætist,
en að inni á grunninu sé lygn sjór
eins og á höfn. Ekki er óttalaust að
sigla um grunnið vegna isjaka, en
þó einkum vegna skipafjöldans, sem
þar er. Frá Nýfundnalandi er veiði
stunduð á bátum inn við land, en
aðalfiskið er rekið á þilskipum úti á
grunninu margar milur eða tugi
mílna frá landi. Algengasta veiðar-
færið hefir verið og er vist enn lina,
sem lögð er og dregin á flatbytn-
um. Að aflanum er gert á þilfari.
Nú eru þar og notaðir botnvörp-
ungar, enda eru miðin hin ákjósan-
legustu fyrir botnvörpu. Munu
Frakkar hafa byrjað á botnvörpu-
veiðunum.
Nýfundnalandsmiðin eru höfuð
fiskiforðabúr hetmsins. Mestallur
fiskurinn er saltaðor og þurkaður
og sendur til Suður- og Miðamer'ku,
Vesturlndía og Suður-Evrópu. Þótt
fiskurinn sé feitur og góður þegsr
hann kemur úr sjónnm, er með-
ferðinni á honum ekki Htið ábóta-
vant, svo að á markaðinum selst
hann mikið ver en islenskur fiskur.
Þjóðir þær, er stunda veiði við
Nýfundnalind eru þessar: Ný-
fnndnalandsmenn, Kanadamenn, Bret-
ar, Frakkar og Bandaiíkjamenn sækja
veiðina frá norðurhöfnum austur-
straDdar Bandaríkjanna. Þar leggja
þeir afla sinn upp og verka og flytja
hann svo út þaðan. Frakkar eiga
tvær eyjar við Nýfundnaland og
gera út frá þeim og verka fiskinn
þar. Eyjar þessar eru þeim því dýr-
mæt eign. Englendingar og Kanada-
menn leggja upp á Nýfundalandi og
njóta þar söran léttinda og Ný-
Frh. á 4. síðu.
Binn bersyndugi.
Skáldsaga eftir Jón Björnsson.
Hún byrjaði óðara, skellihlæjandi, tók af
honum húfuna, náði snjónum úr hárinu, tók
upp vasaklútinn sinn og þerraði háls og and-
lit svo ástúðlega eins og það væri sjálfsagð-
asti hlutur, að hún væri svona nærgöngul
við kennarann. Svo fór hún að strjúka
kinnar hans með þurum lófanum, þegar
klúturinn var orðinn votur. En alt af leit
hún öðru hvoru framan í kennarann, í augu
hans, og hennar voru blossandi, full af mátt-
ugu seiðmagni. Skarphéðinn stóð þarna töfr-
aður, unninn.
Þegar hún hafði lokið við að hreinsa af
honum snjóinn, tók hann í hönd hennar og
þakkaði henni fyrir. Og hann fann það
sjálfur, að hann hélt óþarflega lengi í hönd-
ina.
»Hvernig gengur þér að læra á skíðunum?*
spurði Arnfríður eftir nokkura þögn.
»Svona eins ogj þú sérð. Endirinn varð
bylta og brotin skíði«.
»Þannig gengur öllum í byrjun*, sagði hún
og leit ekki af honum.
»í raun og veru væri ekkert gaman að
læra á skíðum, ef rnaður væri strax orðinn
fullnuma«, sagði kennarinn. »Það besta er
að finna, að maður er að batna. Ekkert er
eins dásamlegt eins og að verða var við, að
maður er að ná valdinu á íþróttinni, læra
að þekkja lögin, sem maður verður að lúta.
Það er þannig með alt. Það undursamleg-
asta við allan lærdóm er ekki þekkingin,
sem fæst og getan á eftir, heldur vaxtartil-
finningin, sem er öllum lærdómi samfara.
Það er eins og að klifa upp fjallshlíð, hærra
og hærra, og vita, að alt af á maður von á
nýrri útsjón*.
Arnfríður svaraði þessu ekki. Það var
eins og hún fylgdist ekki með hugsanaferli
hans. Hún gerði ekki annað en horfa —
horfa. Og augun urðu stærri og eldurinn í
þeim jókst.
»Hefurðu dottið á rjúkandi ferð í snjó!«
spurði Skarphéðinn. »Það er ósvikin nautn.
Það er því líkast, að maður komi af flugi
og falli í mjallhvítan, hreinan faðm, snjórinn
legst svo undarlega mjúklega utan um mann,
eins og útbreiddir armar. Svalur gusturinn
leikur um andlit og háls. Og þegar maður
stendur upp, er maður orðinn svanhvítur
engill, flekklaus og hreinn, En hvað mér
þykir vænt um blessaðan snjóinn!* Skarp-
héðinn beygði sig niður og tók hnefafylli
sina úr skaflinum og lagði við brennheita
vangana.
»Eigum við að koma á skíði einhverntíma?*
spurði Arnfríður.
»Já, blessuð vertu! það skulum við gera.
Kant þú á skíðum?«
»Já, dálitið, ef eg hefi staf«.
»Auðvitað kunna allar norðlenskar stúlk-
ur á 8kiðum! Það mátti eg vita. Já, á
skíði skulum við fara eitthvert kvöldið*.
Skarphéðinn mintist þess síðar, þegar hann
hugsaði um þessi atvik, að á meðan hann
stóð þarna og talaði við Arnfríði, kom Þór-
unn suður fyrir vegginn á leið Suður i læk
að sækja vatn. Hann tók eftir því, að hún
mist fötuna, þegar hún sá þau, eins og kæmi
fát á hana, og bún virtist ætla að snúa við
og skilja fötuna eftir. En hún hélt þó áfram,
niðurlút og náföl, suður í lækinn, lét renna
í fötuna, og hljóp með hana heim fyrir veggs-
hornið án þess að líta til hægri eða vinstri.
Þetta kom honum ekkert undarlega fyrir
sjónir þá, meðan hann stóð blindaður af
eldsbjarmanum úr augum Arnfríðar og heit-
ur af fögnuði af því að vera í návist henn-
ar. En síðar skildi hann þetta fát Þórunnar.
Einn dag hafði Pétur legið í rúminu og
gat ekki notið kenslunnar.
Eftir að hún var úti, datt kennaranum í
hug að líta yflr landamæri búanna, fara yfir
ganginn og inn í húsið til Péturs og vita
hvernig honum liði. Hann drap á dyr.
Hurðinni var lokið upp af hávaxinni og
gerðarlegri konu, nokkuð hörkulegri og
blendinni á svip. Hún var gáfuleg, en þó
bar meira á öðru í svipnum en gáfum,
og gat Skarphéðinn ekki komið því fyrir sig,
hvað það var. Þetta var Hildiríður móðir
Péturs og Arnfriðar.
»Mig langaði til að líta inn til Péturs og
vita hvernig honum liði«.
»Þakka þér fyrir, það er vel gert. Hon-
um leiðist, stráknum*.'
Hún fylgdi Skarphéðni inn í innra húsið.
Þar lá Pétur vel hress í rúmi undir glugga
og tálgaði spýtu. Arnfríður sat fyrir fram-
an rekkjuna og saumaði. Hún stóð upp, þeg-
ar Skarphéðinn kom og roðnaði. 0g strax
brá fyrir leiftri í augunum. Skarphéðinn
hafði ekki séð hana roðna fyr.
Hann kastaði á þau kveðju.
»Hvernig er heilsan Pétur minn?«
Pétur lagði frá sér hnífinn og spýtuna,
fanst óeðlilegt, að sjúklingur fengist við smíð
ar.
»Eg get víst komið yfirum á morgun*.
Arnfriður sótti stól handa kennaranum.
Hann settist fyrir framan rekkjuna. Hún
settist þar líka. Hné þeirra námu nærri því
saman.
»Hvað smíðar þú, Pétur?« spurði Skarp-
héðinn.
»Bát«.
»Hefurðu lesið nokkuð í dag?«
»Já, undir morgundaginn*.
»Það er gott. Þú ert dugnaðarmaður,
leggur stund á lestur og smíðar og liggur
þó í rúminu*.
Skarphéðinn fann neistana hrjóta um sig
úr augum Arnfriðar. Honum varð öllum
heitt. Ósjálfrátt leit hann á hana. Augun
mættust fáein augnablik. En það var eins
og tveimur blossum slægi saman. Bæði litu
niður fyrir sig, vandræðaleg en gagntekin af
fögnuði.
Hildiríður kom inn í húsið rétt í þessu og
bauð kennaranum kaffi. Hann þáði það.
Honum varð litið á eftir henni, þegar hún
gekk fram gólfið. Það var eitthvað harð-
neskjulegt yfir þessari konu. Hún gekk ekki
um gólfið, hún stappaði. Hún talaði ekki,
hún beit eða hjó sundur orðin. Hún var of
urlítið hæruskotin. Skarphéðni datt klaka-
hrím í hug, svo kuldalegt var höfuðið og
allur blærinn yfir andlitinu. Honum datt
líka í hug, að þessi kona mundi vera óvin-
um sínum þung í skauti. Og hún var ekki
óþessleg að eiga óvini.
En þó var eitthvað í augnaráðinu, sem
var hlýtt, -þar var blika af göfugu kveneðli
og kærleika, þegar hún leit á Arnfríði eða
Pétur.
Skarphéðinn fór að segja Pétri frá því,
sem hann hafði kent börnunum um daginn,
svo hann misti ekki af því öllu. Pétur
hlustaði, en var auðsjáanlega ekki athugull
tilheyrandi. En Arnfríður lagði saumana í
kjöltu sér og hlustaði því betur. Henni fanst-
hún aldrei hafa heyrt slíka frásagnarlist,
svona heillandi lýsingar á einföldustu og
hversdagslegustu hlutum.
Svo kom Hildiríður og bað hana aðhjálpa
sér til að bera inn kaffið.
Um leið og Arnfríður stóð upp, komu hné
þeirra saman. Það var eins og elding færi
um bæði, þó meira um hann. Hann fann
seitlandi hitabylgju streyma um sig allan.
Eftir að þauj höfðu! drukkið kaffíF, vék
Skarphéðinn sér að’^mynd, ”er hékk þar á
veggnum. Hún var af j svan, “er synti um
bláa 'seftjörn ;~"í fjaríægð risu upp gnæfandi
fjöll, skrýdd blóðrauðum geislum sígandi sól-
ar. Yflr myndinni var bæði tign og lokkandi
friðar-ró, og litaauðlegðin var svo mikil, að
hvar sem litið var, var nýr litur, ný blæ-
brigði. Skarphéðinn horfði lengi á myndina
og dáðist að. v
Hann sá, að "hún' var fsaumuð, og spurði
hver hefði gert það.
Ekkert svar.Q ..:
Hann spurði aftur, hélt að þær mæðgur
hefðu ekkki heyrt spyrninguna. Hvorug
svaraði enn> en Hildiríður leit brosandi til
Arnfríðar.
Loks sagði hún:
»Þorirðu ekki að kannast við handaverk
þín, Arnfríður?« Skarphéðni fanst votta fyr-
ir mikillæti í rómnum.
Arnfríður gebk til Skarphéðins og stað-
næmdist við hlið hans. Hún hafði ekki
glaðst jafn mikið af nokkurri viðurkenningu
eins og þe8sari. Hún fór að segja honum,
hvað margir litir væru í myndinni, hvað
hún hefði verið lengi að sauma hana, hvað
hún hefði vakað margar nætur af hræðslu
við það, að nú væri hún búin að gera ein-
hverja vitleysu. A meðan fór Hildiriður
fram með bollapör og diska.
Ekkert flytur menn eins nærri hvor öðrum
eins og sameiginleg aðdáun. Skarphéðinn og
Arnfriður mættust þarna í sömu tilfinning-
unni. Bæði tók hrifnin á vald sitt og gerði
þau viljalaus. Þau stóðu hlið við hlið, horfðu
á það sama, glöddust yfir því sama, dáðust
að því sama. Það var því iíkt sem slegið
væri skínandi brú á milli þeirra, sem þau
yrðu að mætast á. Skarphéðinn fann ómót-
stæðilegt eeiðmagn frá Arnfriði gagntaka sig.
Og henni fanst öll sál sín kalla á þennan
mann. Alt í einu leit hann til hliðar eins
og eftir skipun. Hann mætti eldinum —
eldinum. Og áður en hann vissi af, voru
handleggir Arnfríðar komnir um háls honum.
Hann gleymdi sér, þrýsti henni fast að sér
— langur, heitur koss, aftur annar og enn
einn. Hún ætlaði aldrei að sleppa honum.
Það var eins og þarna væri hún að svala
löngum þorsta og búa sig undir ókominn
þorsta. Hún logaði öll. Nú var það ekki
bara augun.
Þungt fótatak Hildiríðar framan ganginn
kom þeim til sjálfs sin. Arnfríður skundaði
inn í húsið til Péturs en kennarinn lést vera
að athuga myndina.
»Þú ert skilinn hór einn eftir«, sagði Hildi-
ríður og hjó sundur orðin.
»Það hefur ekki verið lengi«, svaraði hann
og var skjálfraddaður.
Gamlar konur eru' stundum óskiljanlega
skarpskygnar. Þær hafa lífsreynslu. Þær
eru sjálfar búnar að lifa öll æfintýraríkustu
0g eldfimustu stig æfinnar og finna því
fijótt, þegar hitnar í kringum þær. Og Hildi-
ríður fekk einhvern óljósan grun um, að
þarna hefði eitthvað skeð, eithvað skapast,
eitthvað tengst. En hún var nú ekki tvæ-
vetur, hún Hildiríður, hún skildi þreifa fyrir
sér áður en hún hreyfði við nokkuru.
Þegar Skarphéðinn var að kveðja Pétur,
kom maður inn í fremra húsið og heilsaði
þeim mæðgum undarlega kunnuglega, eink-
um Arnfriði. Hann sá ekki betur en skugga
brigði fyrir á andliti hennar við komu haus.
Skarphéðinn þekti þennan mann að nafni.
Hann hét Armann, og var skipstjóri úr þorp-
inu. Og hann mintist þess nú, að hann
hafði oft séð hann koma á heimilið, en al-
drei kom hann á hitt búið, svo hér hlaut
hann að dvelja.
Hann hugsaði ekki frekar um þetta, en
kvaddi og fór. Arnfríður horfði lengi, lengi
á hann um leiðoghannfórútúrdyrunum.—
— Skarphéðinn varð að játa, að með þessu
væri teningunum kastað. Eftir þetta var
ekki hægt að draga sig í hlé. Þetta faðm-
lag var þegjandi ástarjátning beggja. Hér
varð engu haggað.
En þó — þó fanst honum einhver blettur
á þessu. Ekki blettur heldur glufa, sem
margt gat leynst í. Þetta hafði komið svo
óvænt. Hann fann, að hann hafði verið
sigraður og að hún var sigurvegarinn. En
var honum ósigurinn nokkuð á móti skapi?
Var það ekki einmitt þetta, sem hann hafði
þráð og þyrst í lengi? Vissulega. En samt
-----Einhver óróleikil ásótti hann. Hvers-
konar kunningsskapur var á milli Armanns
og þeirra mæðgna? Því hnykti Arnfríði við,
þegar hann kom ? Og því stóð honum stugg-
ur af eldinum í augum hennar jafnframt því,
sem hann fann, að hann kastaði neistum inn
i sál hans?
Honum datt Hildiríður í hug. Yfir hverju
bjó þessi mikilúðlega kona, sem stappaði í
gólfið, þegar hún gekk og beit sundur orðin
um leið og hún sagði þau.