Ísafold - 02.02.1926, Síða 1

Ritst jórar:
Jón Kjartansson.
Valtýr Stefánsso
Sími 500.
Auglýsingasími
700.
ISAFOLD
Árgangurinn
kostar 5 krónur.
Gjalddagi 1. júlí.
Afgreiðsla og
innheimta
í Austurstræti 8.
Sími 5(ff)
DAGBLAÐ:MORGUNBLAÐIÐ
5<. érg. 7. tbl.
þriðjudaginn 2. febrúar 1926.
r.d 'rorentsmiðia b f
t
Gnðlang Halldórsdóttir
í Snðnr-VIk.
þeim þykir öllum eins vænt um
hana og væri hún móðir þeirra.
Foedd 8. desember 1881 — Dáin 30. janúar 1926.
Þann 27. jan. s.l. barst
í
hingað sú sorgarfregn aust-
an úr Vik í Mýrdal, að
hinn mæti maður, Halldór
Jónsson kaupmaður, væri
látinn. Þrem dögum síðar,
eða þ. 30. jan., barst hingað
önnur sorgarfregn frá Vík;
nú var það dóttir Halldórsý
Guðlaug, sem var látin. —
Hún veikist 18. jan.; lækn-
ir var sóttur að Stórólfs-
hvoli, og sagði hann, að
Guðlaug hefði lungnabólgu.
pegar hún hafði legið nærri
viku tíma fór hún að hress-
ast, og vonuðu menn,aðnú
færi henni að batna, en þá
tók faðir hennar veikina og gerð-
ist hún svo heiftug á honum, að
hann ljest á f.jórða degi.
Við lát Halldórs þyngdist veik-
in á Guðlaugu og var hún marg'a
daga milli lífs og dauða; hún
andaðist kl. 4 laugardaginn 30.
janúar.
Það er eins og engill dauðans
hafi fundið ósamræmi í þvi,
að svifta Skaftfellinga þeim karl
manni, sem stóð eins og konung-
llr yfir samtíðarmönnum sínum,
sakir göfugra mannkosta, og
til þess að fá ósamræmið leið-
rjett, hafi hann tekið það ráð
að svifta þá einnig drotningunni.
Þess vegna hafi hann tekið Guð-
laugu dóttur Halldórs í Vík, með
Halldóri.
Guðlaug sáluga Halldórsdótt-
ir var fædd í Suður-Vík 8.
desember 1881, og ólst þar
npp hjá foreldrum sínum. Ekki
hafði hún eytt miklum tíma í
skólum, en alið má segja allan
sinn aldur á hinu góða Suðuf-
Víkur heimili; þar var hún hús-
móðir eftir lát móður sinnar.
En þótt Guðlaug sál. hefði ekki
setið mörg ár á skólabekkjum,
var hún samt vel mentuð bæði
til munns og handa, svo vel, að
hún stóð fyllilega á sporði þeim,
sem höfðu eytt mörgum árum í
skóla. Hin haldgóða og trausta
mentun hennar var fengin í skóla
lífsins á góðu heimili. Guðlaug
sál. var bókhneigð, las mikið,
einkum fagurfræðisleg rit, og bar
hún gott skyn á bókmentir. Á
síðari árum las hún töluvert af
ritum, sem fjölluðu um andleg
éfni, sjerstaklega þau, er fjölluðu
um hinar nýju trúarstefnur. Hún
yar mjög trúhneigð kona.
og samræmi gott í vextinum.
Hárið dökt, augun blá, blíð,
skír og fögur og báru vott um
staðfestu. Svipurinn hreinn og!
göfugur, og einstaklega góðmann;
legur. Framkoman hin prúð-
mannlegasta, stillileg og frjáls og
laus við tilgerð. Hún var skap-
stillingarkona mikil, glöð og
skemtin í vinahóp. Strax við
fyrstu sjón gaf hún þá viðkynn-
ingu, að þar var göfug kona,
eins og maður best getur hugs-
að sjer hana.
Ytra útlit Guðlaugar sál. og
framkoma liennar var ekki það
eina, sem liana prýddi. — Hin
góða og göfuga sál hennar
prýddi hana mest.
Að ytra útliti var Guðlaug sál.
iremur stóc kona vexti/ tíguleg
Starfi konunnar er þannig var-
ið, að það fer mest fram innan
fjögra veggja, á heimilinu. Hún
vinnur mest að friðsamlegum
störfum og ber oftast minna á
þeim út á við en karlmannsins;
en síst eru störf konunnar þýð-
ingarminni fyrir þjóðfjelagið. t
hennar skaut fellur ábyrgðar-
mesta og göfugasta hlutverkið:
uppeldi barnanna. Börnin fá jafn
an mest ltynni af móðurinni
fyrstu árin, og áhrif hennar eru
víðtækust og þyngst á metunum.
Ríðnr því á að áhrifin sjeu holl
og góð, eigi barnið að vera nyt-
samur borgari í þjóðfjelaginu.
Guðlaug í Vík var ekki móðir
sjálf, en hún átti mörg fóstur-
börn, sem hún gekk í móðurstað,
og hún stjórnaði mannmörgu heim
ili í mörg ár. Áhrif hennar sem
móður og húsmóður voru mikil
og víðtæk. ‘ Hinum mörgu fóstur-
börnum reyndist Guðlaug sem
besta móðir, og gerði sjer far
um að koma þeim sem best til
manns.
Er víst óhætt að fullyrða, að
Suður-Yikurheimilið hefir lengi
verið kunnugt fyrir risnu og
höfðingsskap. Margan , gestinn hef
ir borið þar að garði, sem þegið
hefir þar góðan beina og gist-
ingu fyrir enga horgun. Allir
nutu sama göfuga, hlýja við-
mótsins, hvort sem voru ofarlega
eða neðarlega í stiga mannfje-
lagsins.
Þau feðgin, Halldór og Guð-
laug, voru framúrskarandi hús-
bændur. Fólkinu var ekki sagt
til verka með hvatvíslegum orð-
um, heldur á vinsamlegan hátt,
ákveðið og hógværlega. Ollum
var gjört jafnt undir höfði. Allir
nutu hins sama göfuga og hlýja
viðmóts, munaðarleysingjar, ör-
vasa gamalmenni og hinir mátt-
armeiri. Þetta hafði þau áhrif,
að vinsælli heimilisfeður var eigi
unt að finna en þau Guðlaugu
og Halldór.
Margar ungar stúlkur frá heim
ilum víðsvegar að úr sýslunni
dvöldu í Suður-Vík lengri eða
skemri tíma. Veitti Guðlaug sál.
þeim tilsögn í saumi og hannyrð-
um, og tók ekkert endurgjald
fyrir. Trygð þeirra til Guðlaug-
ar var líka órjúfandi.
Fegursta starf Guðl. sál. er þó
enn ótalið: Hjálpsemi hennar
og góðvild til allra olnbogabarna
mannf jelagsins: fátæklinga og
sjúkra. Veit víst enginn mað-
ur hve mörgum fátækum hún
hefir gefið, og hve marga
hrygga og sorgbitna hún hefir
glatt, því að hún gerði ekki góð-
verkin til að sýnast og láta bera
á sjer, heldur af sönnum kær-
leik og hreinni mannúð.
mjer lom fyrst i hog við þessa sorgar-
fregD, voru orð hebreska skáldsins, þeirar
hann söng sinn harmasöng eftir S41 og
Jónatan. Sál oe Jónatan voru elskuleg-
ir i lifinu, og þeir skildu he'dur ekki i
danðanum — Jeg varf) fyrir þeirri miklu
ga*fu sð kynnast þe sari framárskarandi
göfugu, mannkærleiksrikn konn, og Guð
laug i Vik eignaðÍ8t itak i dýpstu til-
finningum sálar minnar. Mig langar þess
vegna litils háttar að gera grein fyrir
minnm skilningi á sálarlifi þessarar erg-
ilhreinu, góðu og miklu persónu. Henn-
ar mikli mannkærleiknr var svo viðtækur,
að hún várði öllum sinum miklu starfs-
hæfileikum i kærleiksrika fórnarþiónustu,
og allra mest til þeirra sem áttu bágaat.
Sinnm göfuga föðnr var hún svo ónmræði-
lega ástrik og góð dóttir, að fyrir hann
fórnaði húu öllu sínu lífi. Þau gátu ekki
skilið lifandi og þau skildu ekki heldnr
i dauðanum. — Á heimili sinu var hún
sama ástríka húsmóðirin, sí-fórnandi. Hún
vakti sjálf við hanasæng margra gamal-
menna, og hún har á sinum mannkær-
leiksriku höndum mörg munaðarlausu
hörnin, sem hún með leyfi sins góða föður
tók að sjer.
Nú er þessi göfuga, elskurlka sál horf-
in sjónnm okkar mörgu vinanna. Jeg veit
að hún er farin til Fnrðustrandar. þar sem
alt hið góða og göfuga nær tilgangi sin-
um. Við vinirnir eigum minningarnar og
eftirdæmin.
Þungur er sá harmur, sem
kveðinn er upp meSal Skaftfell-
inga við fráfall Halldórs í Vík
og Guðlaugar dóttur hans. —
Þyngstur verður hann tveim
eftirlifandi sonum Halldórs sál.,
fósturbörnunum mörgu og á
Suður-Víkur-heimilinn. — En
þegar menn fara að átta sig á
því sem skeð hefir, sjá þeir fljótt
að svona hlaut einhverntíma að
fara. Þau Halldór og Guðlaug
sál. voru svo innilega óaðskiljan-
leg í lifanda lífi, að þau hlutu
einnig að vera óaðskiljanleg í
dauðanum.
Kveðjuorð
til Guðlaugar í Suður-Vík
frá vinkonu hennar.
(Þegar frjettist um lát Guðlaugar i
Suðnr-Vik, sendi ein vinkona hennar þessi
kveðjuorð):
Fyrir þrem sólarhringum barst hingað sú
sorgarfregn að Halldór i Vik vseri dáinn.
Nú barst aftur hingað þessi sama harma-
saga: Guðlaug i Vik er dáin. Það sem
Bætiefni.
Fyrir nofckrum árum kom und-
arlegur „þjófur“ í spilin hjá
læknunum. Þeir þóttust hafa
rannsakað manneldi og matvæli
til nokkurrar hlýtar, og niður-
staðan var í fám orðum sú, að
í öllum matvælum væru þrjár
fæðutegundir: eggjahvíta, kol-
vetni (sykur og mjöl) og fita. —
Til þess að fæði manna væri
fullkomið, þurfti ákveðinn skamt
af þessum efnum og hæfilega
mikið af hverju. Hitt var talið
litlu skifta, hver eggjahvítan
væri eða hver fitan, og smjör-
líki var talið jafngott og smjör.
að öllu nema bragðinu.
Þessar kenningar virtust koma
að öllu leyti vel heim við dag-
lega reynslu almennings og allar
tilraunir vísindamanna, bæði á
mönnum og dýrum. Fæði hei'-
manna, spítala og allra opin-
berra stofnana, var ákveðið eftir
þessum reglum, og alt gekfc vel
og brotalítið.
En svo kom þjófurinn í spilin.
Fyrst skýrði hollenskur fræði-
maður (Eijkman, 1897) frá því,
að eftir tilraunum hans væri það
ekki ætíð nóg, þó dýr fengju
nægilega mikið af eggjahvítu,
kolvetnum og fitu; þau gætu
stundum ekki lifað af því. Taldi
hann þetta stafa af því, að eitt-
hvert óþekt efni væri í venju-
legri fæðu, sem nauðsynleg væri
1/1 lífsins viðurhalds, en skorti
það, þrifist ekki dýrið. — Eftir
þetta rak hver rannsóhnin aðra
og allir komust að sömu niður-
stöðu: að áreiðanlega væru ein-
hver óþekt, áhrifamikil efni í
matvælunum, en þó væri svo lít-
ið af þeim, að ekki tækist að ná
í þau hrein og út af fyrir sig.
Efni þessi voru nefnd „vítamín‘%
en á íslensku hafa þau verið
nefnd bætiefni.
Þó margir væru tregir til að
trxía á þessi dularfullu efni, sem
enginn gat tekið og þreifað á,
þá verður ekki lengur á móti
því mælt, að slík efni eru til og
þau svo áhrifamikil, að skorti!
þau, sýkjast bæði dýr ag mexxn,
og drepast, er til lengdar lætur.
Nú þekkja menn sæmilega
ekki færri en 3 tegundir af þess-
um bætiefnum, og hafa þær vexf- •
ið nefndar A-, B- og C-efnið. —*
Nýlega hafa tvær bæst við: D-
og E-efnið. Þau eru þó líttkunn.
Ef eitthvað af efnum þessum
skortir í fæðuna, verða afleið-
ingarnar þessar:
A-skortur: Vöxtur hættir, sár
detta á angun. Dýrið verður
blint og drepst að lokum.
B-skortur: Vöxtur hættir, taug
ar lamast og vöðvar rýrna. petta;
er hinn svo nefndi beri-berí-
sjúkdómur.
C-skortur: Dýrið fær skyrbjúg
og drepst að lokum.
D-skortur: Dýrið f ær bein-
kröm, þrífst ekki og drepst.
E-skortur: Dýrið þrxfst, em
tímgast ekki.
Það eru þá ekki færri en 4
sjúkdómar, sem stafa af bæti-
efnasíkorti, en orsakir þeirra
voru lítt kunnar áður. Af sjúk-
dómum þessum eru tveir algeng-
ir og þýðingarmiklir, nefnilega-
beinkröm og skyrbjúgur. Hvorir-
tveggja stafa þá af óhentugri
fæðu, og báða má lækna með
því að auka bætiefnin. Ef þessu
má treysta, er hjer að ræða um
rnikinn þekkingarauka, þó reyusl
an hafi áður bent á lík úrræði
til þess að lækna skyrbjúg og
beinkröm.
Þá hafa bætiefnarannsóknim-
ar sýnt það ótvírætt, að oft er
mikill munur á fæðutegundum,
sem áður voru taldar jafngóðar,
t d. góðu smjöri og smjörlíki.
f smjörlíkinu er mikið af A-
efni, en lítið sem ekkert 1 smjör-
líkinu. Þá er svipað að segja um
vetrarsmjör og sumarsmjör. —5
Vetrarsmjörið er tiltölulega bætf
efnasnautt, sumarsmjörið auðugt.
Yfirleitt hefir þessi nýja þekk-
ing gjörbreytt mörgum skoðun-
um nm manneldi 0g matvæli.
G. H.
fslandsvinurinn
dr. Prince sendidherra
á förum frá Höfn.
í nýkomnum blöðum frá Höfxxr
ei- frá því sagt, að líkur sjeu til
þess, að hinn ágæti Islandsvinnr
dr. Prince fari frá Höfn í vor
eftir 2—3 xnánuði, og setjist að
í Belgrad sem sendiherra Bandá-
ríkjanna þar.
Dr. Prince hefir dvalið lang-
vistum þar syðra ®g kann seXj-
biska tung* mæta Tfl.