Tíminn - 10.09.1980, Qupperneq 7

Miövikudagur 10. september 1980
fe-amuuíiii
7
Heimir Sveinsson tæknif ræðingnr:
Fyrirhuguð f j arvarmaveita
í Neskaupstað
1. sept. 1980, er þetta verö nær
fjórfaidur kostnaöur ibúa i
Reykjavik og ef af veitunni
verður sem gæti tekiö til starfa
eftir ca. 2 ár, þá verður verö
Þaö væri þvi ólikt hagkvæm-
ara fyrir Noröfiröinga aö kaupa
sitt rafdreifikerfi og fjármagna
þau kaup meö eigin fjármagni
eftir getu.
Ótal kannananir hafa verið
gerðar á hagkvæmni fjar-
varmaveitna aö undanförnu, —
fyrirbæri sem i daglegu tali
nefnast R/O-veitur og stendur R
— fyrir rafmagn og 0 — fyrir
svartoliu. og er ætlað til að anna
hluta af húshitunarmarkaði i
bæjum og þorpum, sem ekki
hafa i sjáanlegri framtið kost á
jarðvarma.
Útkoma úr flestum af þessum
könnunum hefur verið á þann
veg, að til séu staðir, sem koma
megi veitunni fyrir á. Ef menn
fást hins vegar til að lita nánar á
fyrirbærið R/O kemur ýmislegt
i ljós, sem er fyllilega þess virði
að það sé skoöaö nánar.
Allir útreikningar á
hagkvæmni R/O-veitna, sem ég
hef séð, hafa stórlega verið fals-
aðir, vægast sagt, R/O-veitum i
hag og nánast byggðir á ósk-
hyggju fremur en raunveru-
leika. Hvers vegna útreikningar
hafa verið falsaðir skal látið
óskrifað en óneitanlega hlýtur
sá grunur að læðast að manni,
að einhverjir hafi hagsmuna að
gæta, ef af R/O-veitu verður.
Það skyldi þó aldrei vera, að
verkfræðistofur hafi einhvern
hag af?
En þeir sömu aðilar þurfa
ekki að borga brúsann, það
geri sá sem tengist við R/O
veituna. Liggur þá i hlutarins
eðli, að lita á hagsmuni við-
skiptamanns veitunnar sem
númer 1, allt annað kemur á
eftir.
Neskaupstaður er einn af 6
stöðum, sem taldir eru koma til
greina. Aðrir staðir eru
Stykkishólmur, Grundarfjörð-
ur, Ólafsvik, Seyðisfjörður og
Höfn i Hornafirði. A tveimur
siðasttöldu stöðunum eru fram-
kvæmdir þegar hafnar.
1 febrúar 1980 kemur frá
Verkfræðistofu Sigurðar
Thoroddsen h.f. (VST) „frum-
athugun 2”, á varmaveitu i Nes-
kaupstað. 1 formála, sem jafn-
framt er bréf til Kristjáns Jóns-
sonar rafmagnsveitustjóra,
segir eftirfarandi:
„Stofnkostnaður er reiknaður
á verðlagi nú i febrúar (1980) og
er áætlaður stofnkostnaður
dreifikerfis 595 m.kr. og kyndi-
stöðvar 245 m.kr. eða samtals
840 m.kr.
Orkuverð er metið með nú-
virðisreikningum með 8%
vöxtum. Orkuverðtil notenda er
um 13.87 kr./kwh og RARIK fær
um 4.55 kr./kwh fyrir afgangs-
raforku. Rekstrar og greiðslu-
áætlun með lánakjörum lána-
sjóðs sveitarfélaga gefur orku-
verð til notenda nokkru lægra
eða 13.31 kr./kwh og RARIK fær
um 4.45 kr./kwh fyrir afgangs-
raforku.”
Siðan segir: „Að okkar mati
er orkuverð til notenda hag-
kvæmt, auk þess sem slíkar
varmaveitur bjóða upp á ýmis-
legt hagræði og öryggi fyrir
bæði notendur og orkusala.
Hvort orkuverö er nægjanlega
lágt að mati bæjarstjórnar og
RARIK til þess að ráðast i
framkvæmdir, er spurning sem
einungis viðkomandi aðilar geta
svarað.”
Eg get nú varla sagt að þessi
stofnun (VST) hafi vaxið i áliti
hjá mér við áframhaldandi
lestur athuguninnar, þvi að svo
lauslega er farið með stað-
reyndir málsins.
Fjórfaldur kostnaður.
í rekstraráætlun dreifikerfis
kemur fram að 13.31 kr./kwh er
meðaltalsverð yfir 19 ára tima-
bil þ.e.a.s. verð innsetningarárs
1981 verði 15.14 kr./kwh, ’85
14.29 kr./kwh, ’90 13.45 kr./kwh.
og árið 2000 12.50 kr./kwh.
I áætluninni er gert ráö fyrir
að öll hús, sem veitan á að ná til
tengist samdægurs (ca. 68%
húsa) þ.e.a.s. 1. rekstrarár veit
unnar er með 100% orkusölu og
siðan 2.2% aukning milli ára.
Slikir hlutir geta ekki staðist i
raunveruleika eins og flestir
hugsandi menn ættu að geta séð.
Alita mætti að 60% mundu
tengjast veitunni smám saman
á 1. og 2. ári veitunnar, en af
gangur 40% þeas. þeir sem hafa
i dag raftúbuhitun mundu
sennilega fara sér hægar, og
kem ég nánar að ástæðunni
siðar (hér er einungis átt við
ibúðarhúsnæði sem fyrirhugað
er að tengja).
I áætluninni er gert ráð fyrir
að heimtaugargjöld standi
undir 1/4 kostnaðar dreifikerfis,
svo er að sjá að þau innheimtist
á stundinni, en slikt er ekki til-
fellið, — veitan verður að fjár-
magna sjálf þá upphæð i byrjun
með tilheyrandikostnaði.
Það sem á undan er talið er
miðað við verðlag i feb. 1980, og
ef við göngum út frá að rétt sé
áætlað þar þá hefur margt
breyst siðan eða á 6 mánuðum:
a) . Lánskjaravisitala hefur
hækkað um 28.1%
b) . Svartolia hefur hækkað
um 24.0%
c) . Rafhitun taxti 42 hefur
hækkað um 9.0%
d) . Kaupgjaldsvisitala hefur
hækkað um 21.3%
e) . Byggingavisitala (1.1-1.7
'80) 23.1%.
A borgarfundi á Neskaupstað
25. ágúst siðastliðinn upplýsti
fulltrúi VST að núgildi stofn-
15.14 kr./kwh i 19.68 kr./kwh,
þ.e.a.s. 1. sept. ’80. Ekki er
óraunverulegt að álykta að
þetta verð fylgi siðan nokkurn
vegin lánskjaravisitölu (75% af
lánum Lánasj. Sveitarfélaga
fylgja henni og afgangur 25%
eru gengistryggð lán), eða
hækki um 3.6% á mánuði, að
meðaltali.
bandi að framkvæmt var þjóð-
hagslegt mat á hvor kosturinn
væri hagstæðari, R/O-veitan
eða bein rafhitun. Niðurstaðan
fyrir 26 þéttbýlissvæði, þ.á.m.
Neskaupstað, var að bein raf-
hitun væri þjóðfélagslega hag-
kvæmari, þó svo að i þeim
samanburði væru rafdreifi-
kerfin færð á núvirði.
núverandi verðlags
42x1,428=60 m.kr. Um þessa
tölu vil ég það eitt segja að
hún gæti ef til vill hafa staðist
fyrir 1 til 2 árum siðan en af
hún sé eitthvað I takt við nú-
timann er fráleitt að imynda
sér.
Framhald á bls 19
kostnaðar væri 800 m.kr. fyrir
dreifikerfi (þ.e. 34.5% hækkun)
og 350 m.kr. fyrir kyndistöð
(þ.e. 42.8% hækkun).
Af framansögðu má draga þá
ályktun að verð til notenda,
miðað viö forsendur VST, þurfi
að hækka a.m.k. um 30% eða úr
19.68x1.432x1,432, = 40.35
kr./kwh. Og til að munurinn
verði áfram 4-faldur milli Ibúa á
Neskaupstað og ibúa i Reykja-
vik þarf verð hitaveitu Reykja-
vikur að tvöfaldast á næstu
tveimur árum sem er mjög
ótrúlegt, þannig að ætla mætti
að munurinn verði orðinn 5-
faldur við tengingu.
Af framansögðu ættu allir að
sjá að, ef meiningin er að halda
Norðfirði i byggð, verður rikis-
valdið að koma til og niöur-
greiða orkuna þegar á fyrsta
starfsári veitunnar. Ég get
a.m.k. ekki séð hvernig á að
halda ibúum á staðnum með
öðrum hætti.
Aö visu heíur maður heyrt
minnst á hugmynd, að bæjar-
sjóöur leggi fram óendurkræft
stofnframlag til dreifikerfis til
að ná lægra orkuverði, en það er
svo fáránleg hugmynd að það
tekur þvi varla að ræða hana á
samanburðargrundvelli hér, og
nægir i þvi sambandi að nefna
einungis eitt atriði: Þá er verið
að stela fé af þeim sem ekki
tengjast veitunni og færa þeim
sem tengjast henni.
Minna skal á i þessu sam-
Mörg spurningarmerki.
Hér að framan hef ég einungis
haldið mig við að útreikningar
VST séu réttir, en viö þá út-
reikninga vil ég setja mörg
spurningarmerki og leiða þauöil
til hækkunar orkuverðs út-jir
veitunni, og skal þvi hér komið
inn á nokkur atriöi:
a) . 1 rekstraráætlun dreifi-
kerfis er gert ráð fyrir 6.1
m.kr. á ári i stjórn og umsjón
v/dreifikerfis, fært til núver-
andi verðlags samkv. for-
sendum að framan
6.1x1.345=8.2 m.kr.
Hvað ætla menn að fá fyrir
þennan pening, gaman væri
að fá þetta sundurliðað i t.d.
húsaleigu, hita, rafmagn,
simakostn., bilkostnað,
pappirskosinað v/reikninga,
póstburðargjöld, banka-
kostnað, mannalaun ásamt
launatengdum gjöldum og
annan skrifstofukostnað.
Hefur VST ef til vill einhverja
pantent-lausn á bessu. sem
aðrir koma ekki auga á?
b) . Stöðvarhús kyndistöðvar
er reiknaö á 42 m.kr. fært til
Mígrensamtökin:
Qpið bréf tíl heilbrigðisráðherra
Migrensamtökin voru form-
lega stofnuð 25. febrúar 1978.
Félagar eru nú hátt á annað
hundrað, en sú tala segir ekki
mikið um fjölda migrensjúkl-
inga þar sem gert er ráð fyrir að
9-10% landsmanna séuhaldin
þessum kvilla á misháu stigi.
Engin könnun hefur verið gerð
varðandi tiöni sjúkdómsins (þó
hafa þeir John Benedikz læknir
ogDr. med. Gunnar Guðmunds-
son gert könnun hjá Hjarta-
vernd, en niöurstöður liggja
ekki enn fyrir I og með vegna
fjárskorts) — en i könnun gerðri
iBretlandi (’74) kom I ljós að 15-
19% karlmanna voru með þenn-
an krankleika, 24-29% kvenna,
31,5% skólastúlkna á aldrinum
frá 10-16 ára og 21,6% pilta á
sama aldri, og virðist ekki vera
ástæða að ætla að færri migren-
sjúklingar séu á Islandi.
Migrensamtökin berjast fyrir
skilningi á sérþörfum sinum,
vilja losna undan móðursýkis-
ásökunum, krefjast fullkominn-
ar rannsóknar- og göngu-
deildaraðstöðu (þ.e. fullkominni
meö tið og tima). Staður er þeg-
ar fyrir hendi (nýja geðdeildar-
byggingin svokallaða) en Sam-
tök migrensjúklinga þurfa fjár-
hagsaðstoð til að koma þessum
hlutum I gang svo best verði á
kosið, ekki ósvipað og S.A.A.
sem hafa fengiö fyrirmyndar-
góöa aðstoð, en þaö félag er
þrem mánuöum eldra en Sam-
tök migrensjúklinga. Eins og
fyrir þau samtök, væri mikil
hagsbót af fræðslu og ráðgjafa-
þjónustu, fjölskylduráðgjöf er
og brýn þar sem migren setur
fjölskyldulif úr ótrúlega miklum
skorðum og þurfa fjölskyldur
migrensjúklinga ekki siður á
aðstoð og fræðslu aö halda en
sjúklingurinn sjálfur. Allt þetta
væri best gert á einum stað. 011
fræðsla er ákaflega þýðingar-
mikil fyrir migrensjúklinga, þvi
þar sem höfuðverkur getur or-
sakast af yfir tvö hundruð sjúk-
dómum, allt frá ofnæmi til
höfuöæxlis, þá er augljós vand-
inn við greiningu, en allt of oft
er manneskja sem kvartar
vegna þráláts höfuðverkjar gef-
in svokölluð migren lyf er gera
ef til villmeira ógagn en gagn —
auk alls þess kostnaöar sem leit
milli lækna kœtar, — þjáð
manneskja heldur endalaust
áfram að leita eftir hjálp vegna
þrautanna sem heftir lif hennar,
— tapaðar vinnustundir og at-
vinnumissir, og ómæld óham-
ingjavegna þess að ekki er unnt
að lifa eðlilegu lífi, ofan á allt
annað, fordómar. — Migren-
samtökin eru opin öllum höfuð-
véikisjúklingum og styrktar-
meðlimum og eru landssamtök.
Meðal annarra ástæöna fyrir
kasti er streita, kuldi, hita-
brigði, sterk lykt, birta, of hár
blóðþrýstingur, mataræði, til-
hlökkun, hræðsla o.s.frv.
o.s.frv. sem reyndar er erfitt aö
komast hjá þegar maður er
manneskja, en með réttum
lifnaðarháttum og fræðslu má
draga úr og forðast, — margar
leiðir eru til er lofa góðu, t.d.
rétt öndun og slökun getur gert
gæfumun og dregið úr köstun-
um. — Migren virðist herja
meir á konur en karla og mun
þar vera oft um hormóna-
truflanir að ræöa. Oftast ber á
sjúkddmnum á árunum frá 15-50
ára, en ekki er óalgengt aö börn
þjáist og einnig gamalt fólk.
Félagiö hefur gefið út
fræðslurit, Fréttabréf Migren-
samtakanna, þar sem meiri-
parturinn eru þýddar erlendar
fræðslugreinar varðandi heilsu-
far okkar og greinar eftir inn-
lenda heilbrigðisstarfsmenn. tJt
hafakomiðsex slik fréttabréf er
hafa gefið góöa raun.
Að endingu viljum við vitna i
orö Dr. med. Gunnars Guð-
mundssonar (Þjv. 17. jan. 1978)
1 enda viðtals við tvo migren-
sjúklinga er voru þá að undir-
búa stofnun félagsins (annar
sjúklingurinn, lést fyrir aldur
fram 40 ára) 1. sept. s.l. vegna
Framhald á bls 19