Fréttablaðið - 12.09.2007, Blaðsíða 10

MARKAÐURINN
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
12. SEPTEMBER 2007 MIÐVIKUDAGUR10
S K O Ð U N
U M V Í Ð A V E R Ö L D
Þótt Íslendingar mælist af og
til sem ein hamingjusamasta
þjóð í heimi þá fer því fjarri
að við höfum ekki yfir neinu
að kvarta. Líklega eru algeng-
ustu umkvörtunarefnin veðrið
og verðið. Við höfum líka ríka
ástæðu til. Ísland liggur á
mörkum hins byggilega heims og
veðrið er eftir því. Það er lítið við
því að gera. Það ætti hins vegar
að vera hægt að gera eitthvað í
verðinu. Skoðum það nánar.
Íslendingar búa við eitt hæsta
verðlag í heimi. Við teljumst
jafnvel af og til eiga heimsmet á
því sviði. Mælikvarðar á verðlag
eru ekki einhlítir og niðurstöð-
urnar sveiflast með breytingum
á gengi. Hvernig sem málið er
skoðað lendir íslenskt verðlag
þó á eða við toppinn í alþjóðleg-
um samanburði. Fyrir um ári
taldist verðlag hérlendis t.d. það
hæsta innan OECD. Það var þá
um 60% hærra en í Bandaríkjun-
um og talsvert hærra en á hinum
Norðurlöndunum, sem þó teljast
alla jafna einhver dýrustu lönd
í heimi.
Séu einstakir flokkar vöru eða
þjónustu skoðaðir sést hvergi til
sólar. Það er nánast allt dýrara
hér en í nágrannalöndunum. Föt,
skór, húsgögn, heimilisbúnaður,
raftæki og svo mætti lengi telja.
Lítill hluti skýringarinnar liggur
í álögum hins opinbera. Þó skiptir
máli að hærra þrepið í virðis-
aukaskattinum er óvenju hátt
hérlendis.
Álögur ríkisins skýra líka að
verð á áfengi er meira en tvö-
falt hærra hérlendis en að jafn-
aði í Evrópu. Þá skýra innflutn-
ingshöft á landbúnaðarvörum að
talsverðu leyti hátt verð þeirra
hérlendis.
Eftir standa hins vegar nær
allir aðrir flokkar vöru og þjón-
ustu. Algengt er að þeir séu um
helmingi dýrari hérlendis en
annars staðar í Evrópu að jafn-
aði. Þann mun er ekki nema að
litlu leyti hægt að rekja til opin-
berra gjalda hérlendis. Munur-
inn er einnig meiri en svo að
hægt sé að skrifa hann að ein-
hverju verulegu leyti á flutnings-
kostnað til Íslands.
Munurinn á verði innfluttra
vara hérlendis og í nágranna-
löndunum virðist að verulegu
leyti liggja í óhagkvæmri versl-
un hérlendis, bæði á smásölu-
og heildsölustigi. Smáar einingar
með litla veltu í lítilli samkeppni
hérlendis skila neytendum háu
verði og raunar einnig oftast
minna vöruúrvali en í fjölmenn-
ari löndum.
Það er þannig vissulega um-
hugsunarvert að í nokkrum
greinum verslunar með innfluttar
vörur er algengt að innlend álagn-
ing á einstakar vörutegundir
sé hátt í 100% og fari stundum
vel yfir það. Meðan neytendur
eru reiðubúnir að kaupa á þessu
verði og engir keppinautar sjá
sér hag í að bjóða betur gengur
þessi verslun ágætlega.
Hagnaðurinn þarf þó ekki að
verða neitt umtalsverður, enda
veltan oft lítil á okkar litla mark-
aði og nýting verslana léleg.
Meðalálagning í verslun er einnig
vitaskuld talsvert lægri en að
framan greinir.
Íslenskir neytendur þekkja
vel muninn á verðlagi hér og
erlendis. Það skýrir hve duglegir
þeir eru við innkaup á ferðum
sínum erlendis. Það skýrir líka
hve ótæpilega Íslendingar drekka
áfengi erlendis. Hátt verð hér-
lendis flytur verslunina þannig
að hluta úr landi. Önnur flótta-
leið framhjá óhagkvæmum ís-
lenskum verslunum er að kaupa
frá útlöndum um netið. Íslend-
ingar notfæra sér það í sívaxandi
mæli til að kaupa allt frá bókum
til bíla, sérstaklega frá Banda-
ríkjunum. Það getur oft verið
hagkvæmt þótt flutningskostn-
aður verði í hærra lagi og greiða
þurfi íslenskan virðisaukaskatt
og stundum einnig önnur opin-
ber gjöld.
Það eru engar líkur á því að
hægt sé að ná sama árangri í
verslun hérlendis og þar sem
best hefur tekist til, í Banda-
ríkjunum, þar sem samkeppn-
in er gríðarhörð og hagkvæmni
stærðarinnar getur notið sín
miklu betur en í okkar fámenna
landi. Það ætti hins vegar að vera
raunhæft markmið að ná verðlagi
hérlendis niður á svipað stig eða
litlu hærra en í nágrannalöndum
okkar í Norðvestur-Evrópu.
Líklega þarf enn hærri hlut-
deild í verslun Íslendinga að
færast úr landi til að það gangi
eftir. Því eru þó takmörk sett hve
langt er hægt að ganga í þá átt.
Fleira þarf til. Djarfa verslunar-
rekendur sem ryðjast inn á
staðnaða markaði og bjóða betri
kjör en áður. Fyrst og fremst
þarf þó vel upplýsta viðskipta-
vini sem láta ekki bjóða sér hvað
sem er og verðlauna þá sem best
bjóða með því að beina viðskipt-
um sínum til þeirra.
Af veðri og verði
Bankar í krísu
Economist | Mjög hefur dregið úr millibankalán-
um evrópskra fjármálafyrirtækja, að sögn breska
vikuritsins Economist í vik-
unni. Blaðið segir ástæðuna
mikla óvissu á fjármála-
markaði. Tvennt kemur
til: Í fyrsta lagi liggur ekki fyrir hversu víðtæk
áhrifin eru af samdrætti á bandarískum fast-
eignalánamarkaði og því bíða bankarnir þess að
öldur lægi. Í öðru lagi þurfa bankar á sem mestu
fjármagni að halda til að tryggja sig fyrir hvers
kyns fyrirséðum og ófyrirséðum gjöldum, svo
sem þegar skuldabréf þeirra koma á gjalddaga á
næstunni. Economist segir mikið álag á fjármála-
fyrirtæki og banka þessa dagana. Bæði hafi skulda-
tryggingar- og vaxtaálag hækkað mjög mikið
síðan niðursveiflu varð fyrst vart á fjármálamark-
aði skömmu eftir miðjan júlí síðastliðinn. Þessar
auknar álögur á bankana hafa skapað alvarlegt
vandamál. Í versta falli geta aðstæður á fjármála-
markaði leitt til þess að auknar álögur á vaxtakjör
banka skili sér í hærri vaxtaálagi á viðskiptavini
fyrirtækjanna, að sögn vikuritsins.
Af dýrum vörum
Fortune | Bandaríska vikuritið Fortune fjallar í vik-
unni um uppganginn í munaðargeiranum, rándýr-
um vörum sem ekki er á
allra færi að koma hönd-
um yfir. Sala á vörum í
þessum rándýrasta kanti hefur blómstrað sem
aldrei fyrr og veltan tvöfaldast síðastliðinn ára-
tug. Hún nam heilum 220 milljörðum Bandaríkja-
dala á síðasta ári en það jafngildir hvorki meira
né minna en fjórtán þúsund milljörðum íslenskra
króna. Galdurinn er einfaldur: Hönnuðir stóru
tískuhúsanna, svo sem hjá Gucci og fleiri, hafa í æ
ríkari mæli tekið að hanna fyrir tískuhús og versl-
anir sem selja talsvert ódýrari vörur og öfugt.
Dæmi um slíkt er norræna verslanakeðjan H&M,
sem Íslendingar ættu að þekkja ágætlega. En svo
er hitt, að „venjulegir“ einstaklingar hafa í aukn-
um mæli látið það eftir sér að kaupa vandaða en
afar dýra vöru, sem þá hefur lengi langað til að
eignast. Slíkt bætir að sjálfsögðu sjálfstraustið, að
sögn Fortune, sem tekur sem dæmi að ein ferða-
taska geti kostað allt upp undir 5.000 dali, jafnvirði
tæpra 330 þúsund íslenskra króna.
O R Ð Í B E L G
Gylfi
Magnússon
dósent við
viðskipta- og
hagfræðideild
Háskóla Íslands.
Sala kjölfestuhlutar í Tryggingamiðstöðinni markar á vissan
hátt endalok hræringa sem einkennt hafa viðskiptalífið frá
einkavæðingu bankanna.
Viðleitninnar gætti fyrr, en einkavæðingin setti kraft í upp-
stokkun eignarhalds í íslensku viðskiptalífi. Eins og gengur
þegar slíkir atburðir verða, þá þyrlast upp mikið moldviðri.
Nýir peningar takast á við þá gömlu sem eiga rætur í grónu
pólitísku valdi.
Þegar horft er yfir sviðið má segja að
þessi umskipti hafi farið ótrúlega vel
fram. Með nýjum aðilum kom kraftur
inn í viðskiptalífið sem leyst hefur úr
læðingi mikil verðmæti, bæði í betri
nýtingu fjárfestinga innanlands og í
nýtingu útrásartækifæra.
Niðurstaðan að þessum árum liðnum
er að öflugustu fyrirtækin og einstakl-
ingarnir um aldamót kæmust vart á
blað í dag ef þeir hefðu ekki fylgt með
í uppganginum. Aldrei hafa verið jafn
margir ríkir á Íslandi og með getu til
að taka virkan þátt í viðskiptalífinu ef
tækifæri gefast.
Við slíka uppstokkun reynir á hæfni
fólks til að ná hlutum á hreyfingu og loka
viðskiptum, sameina fyrirtæki og leysa
upp eignir. Þessi tími er að stærstum
hluta að baki hérlendis. Gera má ráð
fyrir að slík tækifæri verði eitthvað
nýtt á komandi árum á Norðurlöndum
og víðar. Hér heima munu áherslurnar
færast frá stórum eignatilfærslum að
sjálfum rekstri fyrirtækjanna og sam-
keppnishæfni þeirra.
Fram undan eru ögrandi og spenn-
andi tímar í viðskiptum heimsins. Þar
liggja mýmörg tækifæri fyrir land eins
og okkur. Slíkt veltur á, eins og raunar
nýr forstjóri Glitnis bendir á, menntun
og því að við berum gæfu til að horfast í augu við að íslenskar
sérreglur loka á tækifæri okkar til að sækja fram, fremur en
verja okkur fyrir ásókn annars staðar frá.
Ótti manna við EES-samninginn var innrásarótti. Niður-
staðan var útrás. Sama mun gilda um frekari þátttöku í al-
þjóðlegu samstarfi og veru í myntbandalagi. Það mun líkast
til skapa okkur margfalt fleiri tækifæri en ógnanir.
Fram undan er tími rekstrar.
Stórar eignabreytingar
að baki
Hafliði Helgason
Niðurstaðan að
þessum árum
liðnum er að öfl-
ugustu fyrirtækin
og einstakling-
arnir um aldamót
kæmust vart á
blað í dag ef þeir
hefðu ekki fylgt
með í uppgang-
inum. Aldrei hafa
verið jafn margir
ríkir á Íslandi og
með getu til að
taka virkan þátt í
viðskiptalífinu ef
tækifæri gefast.
Auglýsingasími
– Mest lesið