Tíminn - 07.02.1981, Qupperneq 8

8
Laugardagur 7. febrúar 1981
Ég man satt aö segja ekki
lengur hvar þaö var sem ég sá
eöa heyröi einhvern tima býsna
góöa skilgreiningu á mismunin-
um á vondum og góöum vis-
indamönnum. Hinir fyrrnefndu
áttu aö hugsa i hring, þ.e.a.s. aö
vera iönir viö aö safna saman
fróöleik og upplýsingum en ná
samt aldrei lengra en aö loka
þetta safn sitt inni i afmörkuö-
um ramma. Hinir siöamefndu
áttu aö hugsa i beinum llnum,
sem fól í sér aö þeir byrjuöu á aö
spyrja spurninga, reyndu slöan
aö ná i einhverja þræöi i viö-
fangsefnum sinum, og eftir þaö
reyndu þeir aö rekja sig áfram
eftir þessum þráöum og draga
þá saman þangaö til þeir kæm-
ust aö lokaniöurstööu um svör
við spurningunum. Það þarf
náttúrlega ekki aö taka þaö
fram aö það voru mennimir,
sem hugsa i beinum linum, sem
áttu að vinna visindáleg afrek
og vera i stakk búnir til aö kom-
ast aö merkilegum niðurstööum
og þoka fræöigreinum sinum
fram á viö.
Hvaö sem olli þvi, þá leitaði
þessi gamla saga stöðugt og á-
kveðið á huga minn núna um
slðustu jól, þegar ég notaöi
nokkrar lausar fristundir til að
lesa í gegn þrjár nýlega út-
komnar kandidatsritgeröir héð-
an Ur Háskólanum úr þvi fræöa-
sviði sem ég á að heita sérfræö-
ingur I. Tvær þeirra komu út
núna I siðustu jólakauptið, þ.e.
ritgerð Friöu A. Siguröardóttur
Leikrit Jökuls Jakobssonar
(sem birtist I ritrööinni Studia
Islandica) og ritgerð Eysteins
Þorvaldssonar Atómskáldin
(kom sem 5. bindi i Fræðiritum
Rannsóknastofnunar i bók-
menntafræöi við Háskóla ts-
lands). Hin þriöja kom út i
fyrra, en ég haföi ekki haft tóm
til að lesa hana fyrr, og var þaö
ritgerð Gerðar Steinþórsdóttur,
Kvenlýsingar I sex Reykjavik-
urskáldsögum (birtist sem 4.
bindi I áöur nefndum Fræöirit-
um).
Ég vil aö visu undirstrika þaö
strax að því fer fjarri að
ég hafi nokkra löngun til aö.
gera litiö úr vinnu þessara þre-
menninga sem hér eru aö bera á
borö fyrir alþjóö fyrstu meiri
háttar verk sin á sviöi fræöi-
legra bókmenntarannsókna.
Þaö er eindregiö álit mitt að þau
hafi ÖU þrjú unnið verk sin af al-
Uö og samviskusemi. En hins
vegar sé ég ekki betur en að
handleiöslan, sem þau hafi
fengið við vinnu sina, sé i öllum
tilvikum i veigamiklum atriöum
aöfinnsluverö, eins og ég skal
rekja hér á eftir.
Leikrit
Jökuls
Jakobssonar
SU af ritgerðunum, sem ég las
fyrst, var bók Friöu A. Sigurö-
ardóttur um leikrit Jökuls
Jakobsáonar. Ég hygg að allir
geti tekið undir þaö aö leikrita-
gerö Jökuls á tiltölulega
skammri starfsævi sé eitt af
merkilegustu afrekum i bók-
menntum okkar á þessari öld.
Þaö er þvi fagnaöarefni þegar
út kemur vönduö bók um þetta
efni.
Listamenn 0
Gisli J. Astþórsson,
Gisli Magnússon,
GIsli Sigurösson,
Gréta Sigfúsdóttir,
Guölaugur Arason,
Guömundur Steinsson,
Guöný Guðmundsdóttir,
Hafliöi Hallgrimsson,
Hafsteinn Austmann,
Helga Ingólfsdóttir,
Helgi Sæmundsson,
Helgi Vilberg,
Hilmar Jónsson,
Hjörleifur Sigurösson,
Hjörtur Pálsson,
Hrafn Gunnlaugsson,
Hrólfur Sigurðsson,
Ingibjörg Pálsdóttir,
Jakob Jónasson,
Jóhann Björnsson frá Húsavik,
Dr. Eysteinn Sigurösson
Ritgerð Friöu A. Siguröar-
dóttur hefst á góöri greinargerö
um leikritatexta almennt, og aö
loknu stuttu yfirliti um ævi
Jökuls og skáldverk vikur hún
að einstökum leikritum i tima-
röð. Hún gerir siöan skilgóöa
grein fyrir hverju verki um sig,
rekur efni þeirra ýtarlega, lýsir
persónum og segir frá ýmsum
fleiri atriöum sem máli geta
skipt. 1 bókarlok er svo stuttur
yfirlitskafli þar sem settar eru
fram skoöanir höfundar um
leikritagerð Jökuls sem heild.
Þaö sem hins vegar vakti at-
hygli mina sérstaklega við lest-
ur verksins var þaö hvaö hér
var skýrt og ótvirætt hugsað i
hring. Ef lýsa á ritgerðinni þá
minnir hún fyrst og fremst á
safn greina, þar sem einstök
verk eru vel brotin til mergjar,
en samhengiö og áframhaldiö er
talsvert miklu minna en ætti aö
vera i góöri rannsóknaritgerö.
Markmiö höfundar sýnist
greinilega vera fyrst og siöast
þaö aö safna saman sem mest-
um fróðleik um efniö, en ekki aö
draga af honum ályktanir eöa
svara spurningum. Hér eru sem
sagt ekki raktir þræöir og þeir
fiéttaöir saman i lokaniöurstöö-
ur. 1 upphafi bókar setur höf-
undur engar leiöandi spurning-
ar fram og skilgreinir ekki
markmið sin meö rannsókninni.
Hiö eina þeirrar tegundar, sem
ég fann, var málsgrein i for-
mála þar sem segir aö ,,i rit-
geröinni veröur gerö tilraun til
túlkunar á veruleika leikhús-
verkanna og lifssýn þeirra frá
túlkunarfræöilegu sjónarmiöi”.
Ég vona aö mér veröi ekki al-
farið lagt þaö Ut til vanvisku aö
mér fannst þetta heldur loöiö
oröalag.
Það sem hér hefur gerst er
þannig þaö, aö höfundi hefur
mistekist aö skrifa góöa rann-
sóknarritgerö um efni sitt. Þess
I stað hefur hún dregiö saman
mikiö og þarflegt efni og skrifaö
um þaö góöa greinargerö. Og
þótt þessi greinargerö sé vel
samin og samboöin minningu
mikils skálds, þá er þaö ekki
það atriöi sem skiptir máli hér.
Þaö fer ekki á milli mála aö
Friöa A. Siguröardóttir býr yfir
miklu af þeirri rannsóknargleði
sem er aöaleinkenni hvers góös
fræöimanns, og heimildakönnun
hennar og heimildameöferö
fann ég ekki annað en aö væru I
góðu lagi. En þaö er hins vegar
munurinn á annars vegar góöri
bók og hins vegar góðri rann-
sóknarritgerö sem hér er á ferö-
inni, og ég sé ekki skynsemina á
bak viö þaö aö Háskólinn leggi
höfuðáhersluna á það aö inn-
prenta nemendum sinum vinnu-
brögö sem geri þá fyrst og
fremst aö góöum rithöfúndum.
Hér heföi þvi þurft aö koma til
sögunnar kennari með trausta
visindalega þjálfun til þess aö
beina kröftumnemanda sins inn
á öllu visindalegri brautir.
Kennarinn i þessu tilviki hefur
væntanlega veriö Sveinn Skorri
Höskuldsson, sem er prófessor i
seinni tima bókmenntum viö
Háskólann og einnig ritstjóri
ritraöarinnar Studia Islandica.
Ég fæ ekki betur séö en að hann
hafi hér alls ekki veitt þessum
nemanda sinum þá fræðilegu
handleiöslu sem hann heföi
þurft aö gera.
Kvenlýsingar
í Reykjavik-
ursögum
Það var með nokkurri eftir-
væntingu sem ég byrjaði aö lesa
bók Gerðar Steinþórsdóttur um
kvenlýsingar i nokkrum Reykja-
vikurskáldsögum frá árunum
1948-65. Aukin barátta kvenna
um gjörvöll Vesturlönd fyrir
réttindum sínum hefur á siöustu
árum sett talsveröan svip á bók-
menntarannsóknir þessara
landa, og skipuleg rannsókn á
lýsingum kvenna i tilteknum
fjölda af skáldsögum er þvi for-
vitnilegt efni.
Aö mfnu mati er bók Geröar
lang skipulegast unnin af þess-
um þremur ritgeröum. Hún
byrjar verk sitt meö inngangs-
köflum um þaö sem hún nefnir
karlveldisþjóðfélagið og kven-
frelsisstefnu i bókmenntarann-
sóknum, og fékk ég ekki betur
séð að þeir væru skipulega unnir
og af samviskusemi. Siðan
tekur hún fyrir sex skáldsögur,
hverja af annarri, og rekur
kvenpersdnur i þeim og stöðu
þeirra lið fyrir lið. Þetta eru
sögurnar Atómstöðin eftir Hall-
dór Laxness, Disa Mjöll eftir
Þórunni Elfu Magnúsdóttur,
Söleyjarsagaeftir Elias Mar, 79
af stöðinnieftir Indriöa G. Þor-
steinsson, Dyr standa opnar
eftir Jökul Jakobsson og
Dægurvísa eftir Jakobinu Sig-
uröarddttur. Aö lokum gerir hún
siðan alvarlega tilraun til þess,
ein þeirra þremenninganna, aö
rekja saman niöurstööur sinar i
lokakafla, þaö er aö segja aö
skoöa einstök atriði I útkomunni
Ur rannsdkn sinni i samhengi
viö önnur.
Þessi vinnubrögö eru um
margt til fyrirmyndar, en á hinn
bóginn er það um niðurstööur
ritgeröarinnar aö segja aö þær
eru ekki tiltakanlega nýstárleg-
ar. Þaö var vitaö fyrir aö i rikj-
andi þjdðskipulagi hér á landi
sem I nágrannalöndunum áttu
konur undir högg aö sækja um
Dr. Eysteinn Sigurðsson
ritstjóri:
réttindi sin allan þann tima sem
fjallaöer um þarna. Þaö er þess
vegna viö þvi aö búast fyrir-
fram aö bókmenntir timabils-
ins gefi i stórum dráttum raun-
sæja mynd af stööu mála, og
Jónas Guömundsson,
Karen Agnete Þórarinsson,
Kári Tiyggvason,
Kjartan Ólafsson,
Kristinn Hallsson,
Kristinn Pétursson,
Kristján Guömundsson,
Óskar Aðalsteinn,
Pétur Gunnarsson,
Roar Kvam,
Rut Ingólfsdóttir,
Rut L. Magnússon,
Sigriður Ella Magnúsdóttir,
Sigrún Eldjárn,
Snorri Sigfús Birgissdn,
Steingerður Guömundsdóttir,
Steinunn Marteinsdóttir,
Svava Jakobsdóttir,
Sveinn Björnsson,
Þorsteinn Stefánsson,
Þóra Jónsdóttir,
Þöröur Tómasson,
Þórunn Elfa Magnúsdóttir.
Nýr togari O
Kostnaður viö smiði skipsins
nemur um 50 milljónum króna,
sem þykir talsvert dýrt. Ræöu-
menn i gær, þ.e. Björgvin Guð-
mundsson formaður útgerðar-
ráðs BÚR og Jón Sveinsson for-
stjóri Stálvikur hf. lögðu þó
áherslu á það i máli sinu að hér
væri um einstaklega vandaða
smiði og gott skip aö ræöa, og
fyrir slikt yrði jú að sjálfsögðu
alltaf að greiða.
Fjöldi gesta var viðstaddur
athöfn þessa og má þ.á.m. nefna
Gunnar Thoroddsen forsætis-
ráðherra og Sigurjón Pétursson
forseta borgarstjórnar Reykja-
vikur.
Ottó N. Þorláksson verður
sjósettur kl.8.00 árdegis i dag,
og verður framkvæmdum við
hann lokið á næstu vikum i
Hafnarfjarðarhöfn, en reiknað
er með að hann komist á veiðar i
næsta mánuði.
Kvikm.hátíð O
Jaojuot sem er franskur synd.
Myndin fjallar um mög náið
samband systkina- og verður hún
sýnd kl. 3.05 og 5.05
Svissneska myndin
„Grásvæði” eftir Fredi M. Murer
verður sýnd á mánudaginn kl.
3.10, 5.10 og 7.10.
A mánudagskvöld kl. 7, 9 og 11
verður myndin „Jónas sem verð-
ur 25árið 2000” eftir svisslending-
inn Alain Tanner sýnd.
Kynning á dagskrá eftir mánu-
daginn fer fram i blaðinu siðar.
Allir vita,
\
en sumir
að reiðhjól barna eru
best geymd inni að
vetrarlagi.
v uar°y