Tíminn - 07.02.1981, Síða 9

Laugardagur 7. febrúar 1981
9
L
þaö er ekki annaö aö sjá en aö
þessi rannstíkn staöfesti þaö
einungis aö svo hafi veriö. Hér
eru því ekki á feröinni neinar
byltingarkenndar hugmyndir,
eöa meö öörum oröum, þessar
niöurátööur breyta ekki hug-
myndum manna um þróun bók-
menntanna á timabilinu.
Aö ööru er lika aö gá i þessu
sambandi. Eitt af þvi sem allir
alvarlega hugsandi fræöimenn
veröa aö temja sér stranglega
allt frá byrjun er sú meginregla
aö blanda aldrei saman per-
stínulegum skoöunum sinum og
rannstíknarviöhorfum verksins
sem þeir eru aö vinna aö. Gerö-
ur Steinþórsdóttir er efnilegur
stjtírnmálamaöur og greinilega
mikil baráttumanneskja fyrir
auknum réttindum kvenna. Ég
hygg aö allt skynsamlega hugs-
andi ftílk geti heilshugar tekiö
undir skoöanir hennar I þeim
málum, en hitt er annaö mál
hvort þau eiga erindi inn i þaö
sem á aö vera fræöileg rann-
sóknaritgerö i bókmenntum viö
háskóla. Ég sá þó ekki betur en
það bæri talsvert á þvi þarna aö
blandað væri saman persónu-
legum skoöunum höfundar á
réttindamálum kvenna og efn-
inu sem veriö var aö rannsaka,
og þaö er aö minu mati til tals-
veröra íyta. Þaö fer ekki á milli
mála aö höfundur hefur mjög á-
kveðnar skoðanir á þeirri meö-
ferö sem konurnar I skáldsög-
unum sex veröa aö þola, og
sömuleiöis hitt aö hún vill
breyta stööu kvenna i islensku
þjóöfélagi.
Á þessum tveimur sviöum
sýnist mér aö það hafi verið tvi-
mælalaus skylda kennarans,
sem aftur mun hafa verið
Sveinn Skorri Höskuldsson, aö
taka i taumana og aga nemanda
sinn I átt til kröfuharöari vinnu-
bragöa. t fyrsta lagi heföi rit-
geröin aö minu mati orðið mun
triiveröugri ef hún hefði veriö
unnin af eindregnara hlutleysi
gagnvart þvi' viöfangsefni sem
hún fjallar um. t öðru lagi sýnist
mér þaö liggja i augum uppi að
mátt heföi eiga von á bitastæð-
ari og fróðlegri niöurstöðum ef
úrtakiö i rannsókninni hefði
veriö látiö spanna yfir lengra
timabil ai i ritgerðinni er gert.
Þar á ég fyrst og fremst viö
það aö á árunum áöur en rit-
geröin var samin höföu komiö út
allnokkrar skáldsögur hér þar
sem viðhorfin til stööu kvenna
virðast i fljótu bragöi a.m.k.
vera oröin talsvert önnur en
var fyrr. Mér sýnist i þvi sam-
bandi aö til dæmis heföi veriö
fróölegt aö athuga sérstaklega
framlag höfunda einsog Vé-
steins Lúövikssonar. Ég sé ekki
betur ai skáldsaga hans Gunnar
og Kjartan sé mjög heföbunðln
aö þessu leyti en aftur á móti
séu viðhorfin mjög breytt i
skáldsögunni Eftirþankar Jó-
hönnu.Þar er liklega á ferðinni
ein fyrsta alvarlega tilraun
karlrithöfundar á nálægari ár-
um til aö draga upp heilsteypta
mynd af konu sem aöalpersónu i
skáldsögu, og aö minu áliti tekst
Vésteini mjög vel til um þessa
nýjung sina. Þá þykir mér trú-
legt aö Feilnóta i fimmtu sin-
fóniunni eftir Jökul Jakobsson
og Punktur, punktur, komma,
strik eftir Pétur Gunnarsson
heföu einnig getað gefið ýmsar
fróölega niöurstööur um breytt-
ar áherslur varöandi stööu
kvenna i skáldsögum. Eldhús-
mellurGuðlaugs Arasonar þýö-
ir vist ekki aö nefna i þessu
sambandi, þvi aö sú bók var
ekki meira en svo komin út þeg-
ar ritgeröin var samin, en eigi
að siöur eru hér greinilega laus-
ir endar og órannsökuð efni sem
miklu fremur viröast kalla á
skoöun en ýmislegt af þvi sem
tekiö er fyrir i ritgeröinni.
Þaö sem hér hefur gerst er þvi
þaö aö höfundur hefur sent frá
sér góöa umræöubók — debatt-
bók — aö skandinavlskri fyrir-
mynd. Bókin er aöfinnsluverö
sem rannsóknaritgerö i bók-
menntum, þvi aö hlutverk henn-
ar viröist jafnvel öllu fremur
eiga aö vera aö veröa framlag
til umræöu um réttindastööu
kvenna hér á landi og áfangi i
Frlða A. Siguröardóttir.
þeim málum. En þaö fer ekki á
milli mála aö varöandi fræöi-
lega stefnumótun og afmörkun
rannsóknarefnis þá er hér aftur
hugsað i hring.
Atómskáldin
Bók nafna mins Þorvaldsson-
ar fjallar um forvitnilegt efni
þar sem eru atómskáldin, sem
komu fram hér á árunum eftir
striö, og bókmenntaleg viðhorf
og staöa þeirra. Ég get ekki
beinliiiis sagt aö ég hafi orðið
fyrir vonbrigöum meö þessa
bók, en hitt er þó ljóst að ýmis-
legter þar aöfinnsluvert likt og i
hinum.
Eysteinn skiptir verki sinu i
tvo meginhluta. í þeim fyrri
gerir hann grein fyrir þvi bók-
menntalega hugtaki sem hann
notar og nefnir módernisma, og
rekur siöan viöhorf hans tilým-
issa af nágrannalöndunum. 1
framhaldi af þvi rekur hann siö-
an i sögulegu yfirliti hvernig
þessi sami módernismi hafi
fyrst komið fram I íslenskri
ljóöagerö og þróast allt fram til
eftirstriösáranna. I seinni hlut-
anum tekur hann siðan fyrir
ljóöabækur atómskáldanna og
gerir grein fyrir ýmsum atrið-
um i bókmenntalegum viöhorf-
um og aðferöum þeirra.
Ég ætla mér ekki aö fara aö
skrifa hér hefðbundinn ritdóm
Sveinn Skorri Höskuldsson pró-
fessor
Geröur Steinþórsdóttir.
um þessa bók, en ég vil þó geta
þess að mér fannst ýmislegt
vanta I fyrri hlutann. Þar á
meðal er fyrsta órimaöa ljóöiö
sem mér er kunnugt um i is-
lenskum seinni tima bókmennt-
um, og er það þýöing Jóns
Ólafssonar á kvæöinu England
eftir Strindberg. Eysteinn getur
heldur ekki um tilraunir Gests
Pálssonar á sviöi þýöinga á ó-
rimuöum ljóöum, og sömuleiöis
hygg ég það fuílvist aö ýmis
fleiri af góöskáldum okkar á
fyrstu áratugum þessarar aldar
heldur en hann tilgreinir, hafi
boriö þaö viö aö yrkja prósaljóö.
En burtséö frá þessu sá ég ekki
betur en hann heföi þarna sam-
viskusamlega safnaö saman öll-
um helsta sögulegum fróðleik,
sem er aö hafa I sambandi viö
formbyltinguna I ljóöagerð okk-
ar á þessari öld, og sett hann
skipulega fram.
1 seinni hlutanum fann ég fátt
aðfinnsluvert, nema helst það
að á ýmsum stööum væri ekki
nógu djúpt seilst eða nógu ræki-
lega fjallaö um einstök atriði.
Eysteinn gerir þar ýmsar góöar '
athuganir á einstökum þáttum,
en tæmir ekki efnið — um ýmis
atriöi, sem hann drepur þarna
á, veröa menn eftir sem áöur aö
leita til sjálfra ljóðabókanna ef
þeir vilja fá fullnaöarsvör. Miö-
að við þaö hvaö ljóöabækur
atómskáldanna eru yfirleitt litl-
ar aö vöxtum og viðfangsefniö
þannig þröngt fannst mér satt
að segja aö á ýmsum stööum
hefði aö skaölausu mátt ganga
heldur nær efninu meö fleiri
dæmum og nánari umfjöllun.
Þaö sem mér fannst hins veg-
ar fyrstog fremst um þetta verk
var þaö aö eftir þvi sem á leiö
lestur þess varö ég stöðugt
undir sterkari áhrifum frá
þeirri hugmynd aö hér væri ekki
á feröinni skarplegg.. unnin
rannsóknaritgerö, Beldur öllu
fremur greinargerö fyrir þeim
staöreyndum, sem höfundur
hefði safnaö saman. Þarna er
fyrst og fremst veriö aö segja
sögu og skýra frá einstökum at-
riöum, en ekki veriö aö rann-
sa'ka. Þarna er ekki veriö aö
rekja sig áfram eftir þráöum,
spyrj'a spurninga og draga
aiyktanir af uppsöfnuöum staö-
reyndum.
Raunar eru gallar verksins aö
Eysteinn Þorvaldsson.
minu mati fyrst og fremst fólgn-
ir i byggingu þess, og verður
þaö trillega aö skrifast á reikn-
ing kennarans, sem gera verður
ráð fyrir aö einnig hér hafi verið
SveinnSkorri Höskuldsson. Mér
sýnist það liggja i augum uppi
aö skarpari árangurs heföi ver-
ið aö vænta ef báöum megin-
þáttum ritgeröarinnar heföi
veriö slegið saman I einn. I
framhaldi af þvi heföi þurft aö
tengja mun betur saman þaö
sem kalla má sagnfræöi og bók-
menntalega krufningu I verk-
inu, og leggja svo samtimis
miklu meiri áherslu á það að
rekja þróunina i ljóöagerðinni i
átttiltíbundnara forms og efnis,
og rekja það áfram stig af stigi
þar til komiö væri aö lokapunkt-
inum, sem væru atómskáldin.
Þetta hefur hins vegar ekki ver-
iö gert, og þvi má aftur segja áö
hér hafi verið hugsað i hring.
Höfundur hefur sem sagt unniö
verk sitt vel og samviskusam-
lega að þvi er snertir söfnun
efnis, og Utkoman er út af fyrir
sig ágæt greinargerö fyrir all-
mörgum fróölegum staöreynd-
um sem hann hefur þarna dreg-
ið i einn staö. Aftur á móti eru
ályktanir og niöurstööur of fáar
og léttvægar til aö hér sé hægt
aö tala um skarplega rann-
sóknaritgerð.
Þaö sýnist þvi ljóst aö hér
heföi kennari þurft að gripa i
taumana og veita haröari leiö-
sögn. Slikt hefur þó ekki veriö
gert, og er þaö raunar þvi
leiðinlegri mistök vegna þess aö
ég fæ ekki betur séö en aö nafni
minn Þorvaldsson hafi I þessu
verki í raun og veru haft
fullboölegt efni I góöa doktors-
ritgerö á milli handanna. Þaö
liggur þvi við aö segja megi að
Háskóli tslands skuldi Eysteini
Þorvaldssyni doktorsnafnbót —
að vi'su ekki fyrir þessa bók,
heldur fyrir hina um sama efni
sem hann heföi þurft aö geta
fengið leiöbeiningar og hvatn-
ingu innan veggja þeirrar
viröulegu stofnunar til aö
skrifa.
Áhyggjuefni
Þvi hefur oft heyrst haldiö
fram aö þaö sé einkum á tveim-
ur sviöum visinda sem viö Is-
lendingar getum vænst þess aö
geta látið verulega til okkar
taka á alþjóöavettvangi, þaö er
á sviöi jarövisinda og á sviöi
norrænna og islenskra fræða.
Þaö má vera aö nú orðiö sé þessi
gamla kenning oröin aö ein-
hverju leyti Ur takt viö timann,
en hitt er vist aö áhugi fyrir is-
lenskum btíkmenntum, fornum
og nýjum, er verulegur meðal
allstórs og liklega vaxandi hóps
visindamanna á háskólastigi
vfðs vegar um heiminn.
Þessar þrjár bækur taka allar
miö af áhuga þessara erlendu
manna, þviað öllum fylgir þeim
efnisúrdráttur á ensku til þess
ætlaöur aö greiöa götu Utlend-
inga aö efni þeirra. Þetta er
þarft og réttilega gert, enda vel
til fallið aö gefa áhugasömum
erlendum mönnum færi á þvi aö
fylgjast meö þeim rannsóknum,
sem hér eru geröar á yngri is-
lenskum bókmenntum, þótt þeir
skilji ekki Islensku.
Hitt er svo annar handleggur
að það er eiginlega allt annað en
gott mál ef vísindalegar bók-
menntarannsóknir hér á landi
eiga aö fara aö fá þaö orö á sig
að þær byggist upp á greinar-
gerðum i staö rannsóknarit-
geröa, og aö Háskólinn hér leggi
meiri áherslu á þaö aö mennta
rithöfunda og greinargeröa-
smiöi en visindamenn. Þaö er
einföld staöreynd aö bók-
menntarannsóknir á háskóla-
stigi eru hvarvetna I heiminum
nú á dögum stundaðar sem vis-
inda'grein, og þaö eru ekki siöur
geröar kröfur um skarpskyggni
og ályktunarhæfni til t þeirra
manna sem fást viö þær heldur
en þeirra sem stunda aörar
greinar. löllum þessum þremur
ritgerðum sýnist þaö liggja á
boröinu aö handleiösla kennara
hafi veriö meö þeim eindæmum
aö þær liggi fyrir vikiö næstum
þvi meinlega vel viö árásum
þeirra manna sem kynnu aö
vilja gefa sig aö þvi aö rifa þær i
sig. Þaö veröur svo sannarlega
aö vona aö þau verk, sem vænt-
anlega eiga eftir aö fylgja i kjöl-
farið Ur sömu átt, beri vott um
meiri þjálfun höfunda sinna i
þvi að gera allt I senn, afmarka
rannsóknarefni sin, safna sam-
an um þau fróöleik og staö-
reyndum, og siöan aö draga af
þeim ályktanir sem liklegar eru
til þess aö auka viö þekkinguna
á viökomandi sviöi og þoka
fræöigreininni fram á viö.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var i 87. 91. og 97. tölublaði
Lögbirtingarbl. 1980 á húseigninni Kveld-
úlfsgötu 24, ibúð merkt 3C Borgarnesi
þinglesinni eign Ásgeirs Jenssonar og
Guðrúnar Þórisdóttur fer fram að kröfu
Veðdeildar Landsbanka íslands og Krist-
jáns Stefánssonar hdl. á eigninni sjálfri
föstudaginn 13. febr. 1981 kl.16.
Sýslumaður Mýra- og Borgarfjarðarsýslu
HURÐA-
HLÍFAR
EIR - MESSING - STÁL
Hringið og við sendum pöntunarseðil með teikningum
fyrir móltöku.
BIIKKVER
Skeljabrekka 4 - 200 kópavogur - Sími: 44040.
BUKKVER
SELFOSSI
Hrísmýri 2A - 802 Selfoss - Sími: 99-2040.