Tíminn - 07.02.1981, Side 12

12
Laugardagur 7. febrúar 1981
.... Hrúöurkallar á öðuskel I örfirisey 1/11 1976
Horpudiskar. Annar með burstaorma á bakinu. J
Ingólfur Daviðsson:
Margt býr í fjörunni
*. " ■ -............. • ' -
Allir kannast viö brúnt þang-
beltið meðfram endilöngum
ströndunum, þar sem grýtt er
eöa skerjdtt. Gefa þangtegund-
ir, einkum bóluþang og skúfa-
þang, brúna litinn. Sums staðar
sjást ljdsari, mdgulleitir blettir,
auöþekktir frá hinu þanginu á
litnum, jafnvel talsvert álengd-
ar. MóguUeita þangiö heitir kló-
þangog er sums staðar mikiö af
þvi.
Bæði bóluþang (blööruþang)
og skúfaþang eru flöt og kvisl-
gxeinótt meö loftblöörum, sem
sitja tvær og tvær, sin hvoru
megin viö miötaug blaðsins.
Smellur í ef þær eru sprengdar.
Margar blöörur (bólur) eru
jafnan á bóluþangi og sitja
reglulega eins og fyrr var nefnt,
en þær eru óreglulegar skipaöar
á skúfaþangi, stærri og aflang-
ar, vantar stundum með öllu.
Skúfaþang er oft öllu stærra
en bóluþang. A þangi, einkum
skúfaþangi, sitja oft hvitir kalk-
pípuormar, hópum saman og er
þá þangið hvitdröfnótt á að lita
(sjá mynd). Þessir litlu pipu-
ormar sitja fastir á þanginu, en
snikja þd ekki á þvi, heldur lifa
á örsmáu svifi i sjónum. Kalk-
pipan er hús ormanna.
Hrúðurkallar, algengur á
skerjum, búa lika i kalkhúsi, en
eru krabbadýr, sumir næsta
fagrir, þ.e. hús þeirra.
Klóþangið, er fyrr var nefnt,
hefur lika sinn áseta. Klóþang
er öllu mjóslegnara en bóluþang
og hefur blöörurnar i einni röð.
Þær eru breiöari en greinin sem
þær sitja á og mjög seigar.
Klóþang veröur stundum 1 m
á lengd eöa meir, enda veröur
það oft um 10 ára gamalt. En
hvað um ásetann?
Hiö mógulleita klóþang er
stundum likt og dimmrauö-
skeggjaö. Orsökinersú.aöá þvi
situr þá rauöleit, þráögreinótt
þörungategund (polysiphana
fastigata). Hún snikir ekki, en
hefur þarna góða aöstööu. Köll-
uö þangskegg.
Brúnþörungar hafa blað-
grænu og vinna kolefni úr loft-
inu eins og grænar jurtir. Brúna
litarefnið hjálpar þeim senni-
lega við kolefnistökuna i
„skuggasælum” sjónum. Hinn
rauöi litur sölva og annarra
rauöþörunga gegnir sama hlut-
verki, en birtan minnkar vitan-
lega þegar niöur i sjóinn kemur
og takmarkar jurtagróöurinn,
Péturskóngur
þegar kemur niður á nokkurra
metra e.t.v. svipuð og inn i all-
þéttum skógi.
Grænir þörungar:
1 tjörnum er oft mikiö um slý
o.fl. grænþörunga, margir lifa
og i sjó og rekur stundum á fjör-
ur, t.d. hina fögru auðþekkjan-
legu mariusvuntu, sem er
skrúögræn og flöt, en þó hrokkin
eða bylgjótt, svohún likist tals-
vertsalatifjóttá litið, enda köll-
uö sæsalat á Noröurlöndum.
Mariusvuntavex i grunnum sjó,
þar sem nokkuð hlé er viö miklu
öldurdti, i vogum, við hafnir og
stundum I gruggugum sjó
auðugum af köfnunarefnis- og
fosfórsamböndum. Hér er mynd
af eir.ni meira en lófastórri,
fundinni á fjöru viö Ægissiöu I
Reykjavik. Alloft veröur hún
50x15 sm. Mariusvunta er vel
æt, tekin úr hreinum sjó.
I Skotlandi og viðar á vestur-
ströndum Evrópu er hún etin
sem salat, eða steikt með fleski.
Annar flatur auöþekktur
þörungur er hin purpurabrúna,
gljáandi purpurahimna, oft i
fellingum og teygjanleg. Hún er
vel æt, likt og mariusvunta.
Flestir þekkja söl.helstu mat-
jurtina isjónum, og þykir mörg-
um gott að tyggja þau hreinsuö,
þurrkuö og pressuð.
Oft er spurt um brúnleitu hár-
kenndar þörungaflækjurnar
sem iöulega rekur á fjörur. Sá
þörungur heitir kerlingarhárog
er sannnefni, þvi að flygsurnar
likjast síöu hári eöa hárkollu.
Þetta voru aðeins fáein dæmi
Klóþang með þangskegg. Ægissiöufjara i Reykjavik 4/10 1980