Tíminn - 23.05.1981, Side 23

Lmis.'í
23
Sunnudagur 24. mai 1981
■ Gilin milli risanna eru þröng og djúp. Þeir gætu allt eins veriö sambyggftir aö sjá. Eins og griöarmikil
bygging, reist I mörg þúsund áföngum og sinn stiliinn yfir hverri.
■ Pyisuvagnar, hamborgaravagnar, vagnar meö heitar kringlur.
Algeng sjón, en háö öörum formerkjum en Bæjarins bestu. i þaö
mínnsta er ilmurinn ekki verulega árenniiegur.
■ Margar verslanir hafa oröiö vopnaöa öryggisveröi. Þessi ber
stdranog mikinn byssuhlunk aftan á huppnum. Hann ber jafnframt
lögreglumerki, sem á stendur „Keystone Poiice”, eins og heimsku
löggurnar í gömlu, þögiu grinmyndunum. Honum er þó fúlasta al-
vara þessum, þótt hann væri glaölyndur og hress.
\ew York —
síðari grein
Myndir og texti:
Halldór Valdimarsson
um lært aö lifa viö og teljum jafn-
vel til vina okkar.
1 Bandaríkjunum reyna allir aö
spara. A einhvern hátt. Misjafn-
lega raunhæfar leiöir eru valdar
og fæstar kátlegar, því vandinn er
grafalvarlegur. Þó veröur aö
viöurkenna, aö undirrituöum
þótti broslegt aö sjá stóran
limúsin, auöheyrilega bensin-
brennandi, renna upp aö gang-
stétt, einkennisklæddan einkabif-
reiöastjóra stökkva út og opna
fyrir loðfeldsklæddri og djásnum
prýddri, holdamikilli konu, sem
gekk beint af augum inn i
„ódýra” kjólabúö, þar sem út-
sala stóö yfir. Það er i sjálfu sér
ljótt að hiæja aö þeim sem ,eru aö
gera sitt” til aö spara og ef til vill
hefur konuvesalingurinn verið
svo til búin meö vasapeningana
sina þann mánuöinn, en engu aö
siöur var þetta broslegt. Kannski
var hún annars bara aö kaupa
kjól handa vinnukonunni.
öfgar.
Þannig er New York borg
öfganna, eins og Bandarikin eru
land öfganna. 1 þessari borg, þar
sem sumir lifa án þess aö geta
veitt sér þann munaö sem raf-
ljós er, hvað þá upphitun aö vetri
eöa kælingu aö sumri, notar ein
bygging, World Trade Centre,
jafn mikla orkú og meöal-orku-
frekur hundraö þúsund manna
bær annars staöár I Bandarikjun-
um.
Þessi þjóö, sem tignar forystu-
menn sina, en hefur þaö jáfnfram
að tómstundagamni aö skjóta þá
á færi eöa steypa á annan hátt,
iifir enda og hrærist I öfgum.
Raunar byggir sá hinn frægi
„ameriski draumur” á öfgunum.
Fyrir nokkru var þvi haldið fram
aö hann væri dauður. Þaö voru
einar öfgarnar, þvi ekki þarf
nema dagstund viö sjónvarp þar
vestra, til aö hiö gagnstæöa sann-
ist. Hann hefur flutt sig úr dag-
lega lifinu I imbakassann, en þar
lifir hann og dafnar.
Þessi draumur um frægö og
frama, um aö skara fram úr,
veröa upptgötvaöur og öðlast
rikidæmi, á sér þungamiðju i
Kaliforniu, þar sem sagt er aö
allir skritnir fuglar Bandarikj-
anna séu saman komnir. t dag
finnur þessi draumur sér raun-
veruleik i alls kyns spurninga-
þáttum og þrautaþáttum i
sjónvarpi, þar sem óþekkt fólk
,úr rööum almúgans” fær að
spreyta sig og reyna aö veröa rikt
i skyndingu. Oft eru þar miklir
fjármunir i boði, ef rétt er svaraö,
eöa giskaö á. Sem dæmi má nefna
mann nokkurn, sem fyrir
skömmu var búinn aö vinna sér
inn tæplega áttatlu þúsund
dollara og þrjá bila i aukavinn-
inga. Hann vissi, meöal annars,
hvur kona þaö var sem fyrst flaug
yfir Atlantshafiö, austurleiöin.
Þessi draumur kann þó aö taka
á sig svip martraöar, ef hugsað
er til alls fjöldans sem rembist
eins og rjúpan viö staur, en kemst
ekki aö, höndlar ekki drauminn.
Hvaðanæva aö úr Bandarikj-
unum flykkist fólk til Kaliforniu.
Þaö leggur sparifé sitt i fargjald
þangað, dvelur þar jafnvel vikum
saman og er reiöubúiö aö greiða
háan aögangseyri til þess aö
komast i hóp áhorfenda I þætti af
þessu tagi. Allt er þaö gert i von
um að veröa „tekinn upp”. Þeir
sem fá aö troða upp og jafnframt
kunna svör viö spurningum
stjórnenda, eru ákaÓega smátt
hlutfall heildarinnar. Þaö hljóta
margar vonir aö bresta fyrir
hverja eina sem rætist.
Pattaralegir ferðamenn.
Margir halda þvi fram aö
Bandarikjamenn séu feitir vel og
meö hamborgararassa. Ekki er
aö sjá aö ibúar New York teljist i
þeim hópi, þvi fremur er sjald-
gæft að sjá áberandi yfirmagn af
holdi á einni og sömu persónunni
þar á strætum. Hins vegar gætu
feröamenn, sem borgina heim-
sækja, orðiö nokkuð pattara-
legir, áöur en dvölinni lýkur, þvi
þaö viröist landlæg árátta veit-
ingahúsa aö bera fyrir hvern ein-
stakan gest matarskammt, sem
hér heima þætti hæfilegt vikufóö-
ur i visitölufjölskylduna. Sá sem
ekki hefur til aö bera viljastyrk
yfir meðallagi, gæti staöiö
frammi fyrir nauösyn þess aö
visitera fataverslanir þær sem
fyrr var á minnst, áöur en dvöl
lýkur.
Raunar má dveljast vikum
saman i New York án þess aö risa
frá matarborði, svo heitiö geti.
Byrja má daginn meö léttum
morgunveröi á ódýrum staö,
flytja sig þaöan undir hádegið og
finna stað sem er dægilegur til
hádegisveröarneyslu. Er þá afar
vinsælt aö panta sér svo sem tutt-
ugu litra skái af salati. Meö
sæmilegum frystihúsaafköstum
má ljúka þeirri máltlð mátulega
snemma til aö geta hallaö sér I
klukkutima, fyrir átök kvöldsins
(eöa til að horfa á einn spurninga-
þátt ísjónvarpi). Um fimm leytiö
má svo hefja fánann að nýju,
finna sér þægilegan bar og hressa
lystina meö einum eöa tveim. Svo
má til dæmis velja sér steikhús,
þar sem smásteikur eru mátuleg-
ar fyrir tvo, stórsteikur háift
naut, auk alls sem fyigir. Þá er
látið ógetiö alls þess er etiö er
milli mála, hvort sem þaö er
Snacks, Chrunch, Cookies eöa
eitthvaö annaö.
Um veitingastaöi i borginni
gildir hiö sama og um svo margt
annaö. Þeir eru óteljandi og næst-
um óhugnarlega margvislegir.
Dýrir og góðir, dýrir og slæmir,
ódýrir og slæmir, ódýrir og
góöir...fer þar best á þvi aö prófa
og leita. 1 þaö minnsta ætlar
undirritaöur ekki sjálfum sér
neitt ráöleggingar- eöa dómara-
hlutverk I þeim efnum.
Aðeins eitt þó . Viöa eru þarna
söluvagnar, með pylsur,
hamborgara, kringlur, eða eitt-
hvaö annaö heitt. Sá er þetta
skrifar aö játa að hafa látið sér
nægja ilminn af þeim réttum. Svo
sterklega minnti hann á ofkæsta
skötu, aö væri komið nógu nálægt
til aö biöja um eina meðöllu.var
matarlystin oröin harla fáfengi-
leg. En nóg um þaö.
Varúð — meiri varúð.
Nú fer aö liöa aö lokum þessa
sundurlausa spjalls um Nýju Jór-
vik. Ekki má þó yfirgefa efniö án
þess aö minnast á öryggi, hættur,
afbrot og svo framvegis, þaö er
þaö sem hefur einkennt New York
svo mjög I hugarheimi Islend-
inga.
Þaö kann aö viröast öfugmæli,
aö segja New York öruggustu
borg heims. Vist er þaö lika i
hróplegri mótsögn viö þær
tölulegu staðreyndir um glæpi,
borgarinnar, sem aö jafnaö er
haldiö aö fólki i heimspressunni.
Væri tiöni moröa hér á íslandi hin
sama og i New York, heföu veriö
framin hér um sextiu morö á siö-
asta ári, og eftir sama útreikningi
myndu þrjú þúsund manns eöa
liölega þaö, veröa rændir árlega.
Hins vegar verður að gæta
þess, aö beinn samanburöur
þarna á milii, er fáránlegri en allt
sem fáranlegt er. Feröamaöurinn
veröur aö vera þess minnugur,
aö afbrot eru ákaflega bundin
ákveönum hverfum og ákveönum
timum sólarhringsins i New
York.
Gæti feröalangurinn ákveöinn-
ar varúöar. Gæti hann þess aö
flagga ekki fjármunum sinum,
láta ekki frá sér veski eöa annan
farangur á kæruleysislegan
máta, er ákaflega óliklegt að
hann verði rændur. Gæti hann
þess aö vera ekki einn á ferli aö
kvöldi eöa nóttu, einkum þess aö
vera ekki á feröinni I erfiöum
hverfum, sem kölluö eru, aö ekki
sé talaö um ganga neöanjaröar-
brautarstööva, er óliklegt aö á
hann veröi ráöist. Sá sem sýnir
ákveöna lágmarks skynsemi og
varúö, og sá sem er öruggur i
fasi, getur gengiö um Manhattan
og flest önnur hverfi New York
óttalaus. Hinn gæti allt eins
gengið yfir umferöargötu á rauöu
ljósi.
Þaö er engin ástæöa til aö gera
litiö úr þeirri ógn sem ofbeldis-
glæpir eru orðnir I New York og
annars staöar I Bandarikjunum.
Hana má hins vegar foröast meö
litilli fyrirhöfn.
Heillandi — hrifandi.
Látum svo lokiö aö sinní. Þaö
mætti halda endalaust áfram að
skrifa um þessa borg, sem er svo
heillandi, hrifandi. hún getur
staöiö undir hvaöa jákvæöa lýs-
ingaroröi sem til er á islenskri
tungu. Einnig mörgum hinum
neikvæðari nema hvaö orö eins
og leiöinleg, áhrifalaus, einhæf,
litlaus og svo framvegis, falla
niður dauö gagnvart raunveru-
leik hennar. Undirrítaöur játar aö
hafa oröið ástfanginn viö fyrsta
tillit. Skrifin híjóta aö markast
eitthvaö af þvl, en þaö er eina meö
New York og Botniu hans ómars.
Hún er meö gul augu, og alla þá
iesti og galla sem tjáir að nefna,
— en ég elska hana samt.
_-*y
<