Tíminn - 15.07.1981, Blaðsíða 7

Miövikudagur 15. júli 1981
7
erlent yfirlit
■ ÞEGAR aukaþing pólska
kommiínistaflokksins kom saman
igær, uröu margir til aö rifja þaö
ipp, aö siöan 1. jiíli i fyrra höföu
gerzt mikil og söguleg tiöindi i
landinu.
Hinn 1. jilli i fyrra hækkaöi
pólska stjórnin verö á kjöti, en
þaö hleypti af stokkunum þeirri
mótmælaöldu, sem leiddi til
stofnunar hinna óháöu verkalýös-
félaga.
Verkföllin, sem fylgdu i kjölfar-
iö viöa um landiö, urðu svo viö-
tæk, aö ekki var um nema tvennt
að velja fyrir rikisstjórnina, aö
beita hervaldi eða semja.
Þeir leiötogar kommiinista,
sem kusu heldur aö sem j a en efna
til borgarastyrjaldar, urðu ofan
á. Hinn 30. ágiist fékk óháöa
verkalýösfélagiö I Gdansk
ákveðnar kröfur viðurkenndar
eftir viöræður við fulltrUa rikis-
stjórnarinnar og siðan fylgdi
fjöldi slilcra samninga i kjölfarið.
A fundi miöstjórnar kommUn-
istaflokksins, sem haldinn var I
byrjun september, var Gierek

■ Jozef Glemp erkibiskup
Nýr pólskur
kirkjuleidtogi
Glemp mun fylgja fordæmi Wyszynskis
sviptur flokksforystunni og Kania
kjörinn eftirmaöur hans.
Siban hefur hver atburöurinn
rekiö annan. 1 dag búa Pólverjar
við frjálsara skipulag en nokkur
heföi þoraö að spá fyrir ári að
gæti þróazt I kommUnisku riki.
Aukaþingiö fer lika fram með
öörum hætti en áður eru dæmi til
um flokksþing kommUnista. Full-
trUarnir hafa verið kjörnir leyni-
lega. Þingiö mun kjósa flokks-
stjórnina leynilega. Þingiö mun
geta breytt þeim tillögum, sem
forystumennirnir hafa undirbUið
og leggja fyrir það.
Meöal þeirra andófsmanna,
sem hafa barizt fyrir frjálsari
stjórnarháttum i Póllandi á und-
anförnum árum, heyrast nU oft
fullyröingar á þá leiö, að nUver-
andi leiðtogar kommUnista séu
bUnir aö stela stefnu þeirra og
hlutverki þeirra sé þvi I raun lok-
iö.
Kania og Jaruzelski og þeir fé-
lagar hafa heldur kosið aö láta
kommUnistaflokkinn sjálfan
framkvæmda gagnbyltinguna en
að láta aöra gera hana.
Hvort þetta stenzt I reynd, sker
framtiöin ein Ur um. óllklegur
spádómur er þaö ekki, aö þetta
aukaþing pólskra kommUnista
geti markaö söguleg þáttaskil.
ÝMSAR ástæöur valda þvi, aö
þessi þróun hefur frekar gerzt i
Póllandi en nokkru kommUnista-
riki ööru. Mikilvægasta ástæöan
er vafalaust sU, aö kirkjan hefur
veriö þar áhrifameiri en I öörum
rikjum kommUnista.
Hin miklu og viötæku áhrif
hennar hafa ekki sizt komiö I ljós
siöan byltingaraldan hófst á siö-
astliðnu ári. Leiötogar óháöu
verkalýösfélaganna hafa haft
náin samráö viö kirkjuleiötog-
ana. Þaö hefur rikisstjórnin gert
einnig. Kirkjan hefur vafalitið átt
rikan þátt I þvi, aö þróunin i Pól-
landi hefur oröið friðsamlegri en
ella.
Þaö var yfirleitt talið mi'kið
áfall fyrir þessa þróun I Póllandi,
þegar Wyszynski kardináli lézt á
siöastl. vori, en hann haföi sem
yfirmaður kirkjunnar öörum
fremur stuölaö aö þessari friö-
samlegu þróun.
Af þessum ástæöum hefur þess
B Kania.
veriö beöiö með forvitni hver
eftirmaður hans yrði.
Jóhannes Páll páfi skipaði
eftirmann Wyszynskis 7. þ.m.Val
hans féll á Jozef Glemp, biskup i
Warmia. Talið er, að páfi hafi
farið eftir tilmælum, sem Wysz-
ynski lét eítir sig. H'ann hafiborið
meira traust tii Glemps en ann-
arra samstarfsmanna sinna.
Jozef Glemp er 51 árs gamall,
fæddur 29. des. 1929. Hann hóf
guðfræðinám 1950 og var vigöur
prestur 1956. Hann var skömmu
siöar sendur til Rómar, þar sem
hann lagöi stund jafnt á borgara-
leg lög og kiriijulög og lauk hann
doktorsprófi I báðum þessum
fræöigreinum.
Glemp kom aftur til Póllands
1964 og gegndi ýmsum trúnaðar-
störfum innan kirkjunnar. Ariö
1967 réö Wyszynski hann sem
einkaritara sinn og gegndi hann
þvi starfi i 12 ár. Þaö var ekki sizt
verkefni hans á þessum árum aö
annast samskipti kirkjunnar við
rikisvaldiö.
Glemp ersagöur hafa kynnt sér
skipulag og starfshætti kommiín-
ista betur en flestir aörir kirkju-
leiötogar og hafi hann notfært sér
þá þekkingu i skiptum við leiö-
toga kommúnista. Þeir Glemp og
Kania eru nákunnugir, þvi aö þaö
var um alllangt skeiö hlutverk
Kania aö annast samskiptin viö
kirkjuna af hálfu flokksins og rik-
isstjórnarinnar.
Árið 1969 var Glemp skipaður
biskup I Warmia, sem áöur tii-
heyröi Austur-Prússlandi.
Glemp þykir liklegur til aö
fylgja þeirri stefnu i samskiptum
viö rildsvaldiö, er mótuö var af
fyrirrennara hans. Hann veröur
sem yfirmaöur kirkjunnar einn af
voldugustu mönnum Póllands og
mun vafalitiö koma til meö að
hafa veruleg áhrif á hver fram-
vindan veröur.
ERFIÐLEIKUM Pólverja mun
ekki ljiika, þótt aukaþingið sam-
þykki frjálslynda stjórnarhætti
og það sé vissulega mikilvægt
spor I rétta átt. Jafnvel þaö gæti
aukiö hina efnahagslegu erfiö-
leika, ef hin nýju verkalýössam-
tíSc og bændasamtök misnota
freisiö til aö knýja fram kröfur,
sem efnahagslifiö þolir ekki.
Efanhagserfiöleikarnir i Pól-
landi eru gifurlegir. Mistakist aö
vinna bug á þeim, getur hin nýja
skipan hruniö til grunna.
I öörum austantjaldslöndum er
breytingunum i Póllandi misjafn-
lega tekið og yfirleitter þeim ekki
fagnað af valdamönnum þar. Þó
bendir flest til, að þeir muni láta
kyrrt liggja aö sinni. Þetta gæti
breytzt, ef pólska stjórnin réöi
ekki viö efnahagsvandann og þaö
leiddi til öngþveitis. Mest veltur á
þvi nU, aö pólska þjóöin reynist
fús aö leggja verulega á sig til aö
treysta fengiö frjálsræöi.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar
erlendar fréttir
Óvissa um
leidtogakjör
í Póllandi
— Kania fékk kuldalegar
móttökur á flokksþinginu
■ Nokkur óvissa rikir um
framgang málaá þingi pólska
kommUnistaflokksins, sem nU
stendur yfir, og kom hUn vel i
ljós í gær, þegar deilur risu
um það meö hverjum hætti
flokkurinn skyldi kjósa sér
nýjan leiötoga. Fram til þessa
hefur það veriö miöstjórn
flokksins, sem kjöriö hefur
leiötoga á hverjum tima, en
þær reglur hafa nú veriö af-
numdar og svo viröist sem
nokkuö mikill ágreiningur riki
um það hvaö skuli koma i
staðinn.
Ekki var taliö aö þessar
deilur myndu hafa veruleg
áhrif á möguleika Kania til
þess aö veröa endurkjörinn
sem leiötogi flokksins, en
fréttaskýrendur telja þó óvar-
legt aö álykta aö hann hafi
stuðning alls kommúnista-
flokksins, enda megi marka
nokkurn kulda gagnvart hon-
um á viöbrögðum þingfulltrúa
við opnunarræöu hans.
Kania sagöi i ræðu sinni aö
endurskoöunarsinnar og öfga-
menn störfuöu innan Eining-
ar, samtaka óháöra verka-
lýösfélaga I Póllandi. Þeim at-
hugasemdum hans var mætt
meö algerri þögn þingfulltrúa.
Það var ekki fyrr en seig á
siöari hluta ræðu hans, þegar
hann sagöi aö tengsl Póllands
viö Sovétrikin væru mikilvæg-
asti þáttur öryggismála lands-
ins, aö þingfulltrúar sýndu já-
kvæö viöbrögö og klöppuöu
fyrir orðum hans.
Ekki var fullvist í gær, hvort
einhver eða einhverjir myndu
veröa boönir fram sem for-
ingjaefni á þinginu, á móti
Kania. Hann sækist stift eftir
endurkjöri, en taliö var mögu-
legt aö einhverjir hópar þing-
fulltrúa gætu veriö tilbúnir
með mótframbjóöanda.
Breska lög-
reglan bet-
ur vopnuð
■ Margaret Thatcher, for-
sætisráðherra Bretlands.
sagöi i gær, aö framvegis yröi
gripið til mun haröari aöferöa
ibaráttu yfirvalda viö þá sem
stofna til götuóeiröa i Bret-
landi. Sagði forsætísráöherr-
ann, aö héðan f frá yröi litiö á
táragas og háþrýstivatn, sem
réttmæt tól i baráttu lögregl-
unnar við óeiröaseggi i land-
inu. Aöspurö um þaö hvort
heimiluð yrö notkun byssu-
kúlna úr gúmmii, sagöi frú
Tatcher að ef lögreglan óskaöi
eftir slikri heimild, yrði hún
tekin til gagngerrar athugun-
ar.
Forsætisráöherra sagöi að
þaö mikilvægasta væri aö
vernda breska borgara og
halda uppi lögum og reglum i
landinu og sagöi aö nauösyn-
legt væri aö lögreglan heföi út-
búnaö tilaö bæla niður óeiröir
þær sem hrjáö hafa Breta
undanfarnar vikur.
Israelar ráðast
enn á Líbanon
■ ísraelski flugherinn geröi i
gær loftárásir á skotmörk i
Libanon, I þriöja sinn á fimm
dögum, og héldu talsmenn Is-
raela þvi fram, aö til átaka
heföi komiö viö sýrlenskar
orrustuþotur og heföi ein
þeirra veriö skotin niöur. All-
ar Israelsku flugvélarnar
heföuhins vegar snúiö til baka
úr árásunum.
Israelar báru til baka fregn-
ir, sem borist höföu frá full-
trúum PLO. bess efnis aö ein
israelsku flugvélanna heföi
oröiö íyrir skoti i árásunum.
Israelar héldu þvi fram 1
gær, aö árásimar heöu ein-
göngu veriö geröar á stöövar
PLO I suðurhluta Libanon.
I fréttum frá Beirút segir aö
árásimar I gær hafi beinst aö
tveim svæðum f landinu, ööru
réttsunnan viö Beirút, en hinu
igrennd viö landamærin aö Is-
rael. Mannfall heföi oröiö i
árásunum og margir heföu
særst.
ISRAEL: Begin, forsætisráöherra lsrael, var i gær formlega fal-
iö aö mynda nýja rikisstjórn i landinu, en nokkur óvissa hefur rikt
um þaö hver myndi hljóta þaö hnoss, eftir þingkosningarnar fyrir
tveim vikum. Var Begin falin stjórnarmyndun eftir aö viöræöur viö
ýmsa af stjórnmálaflokkum landsins höföu leitt i Ijós, aö hann gæti
myndaö samsteypustjórn meö eins þingsætis meirihluta aö baki
sér.
BANDARIKIN: Einn af æöstu yfirmönnum bandarisku leyni-
þjónustunnar, CIA, sagöi af sér I gær, i kjölfar ásakana á hendur
honum, um stórfellt fjármálabrask.
BELGIA: Vopnaöur maöur gekk inn i sendiráö Júgóslaviu I
Brussel i gær og hóf skothríö á þá sem þar voru staddir. Viöskipta-
fulltrúi sendiráösins særöist alvarlega i árásinni, en taliö var aö
byssumaöurinn væri albanskur öfgamaöur.
SOVÉTRIKIN: 1 gær hófust réttarhöld I Moskvu yfir einum meö-
lima nefndar þeirrar, sem nú hefur til athugunar óréttmæta beit-
ingu geölækna og geösjúkrahúsa I herferö sovéskra stjórnvalda
gegn andófsmönnum.