Tíminn - 06.08.1981, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 6. ágúst 1981
15
byggt og búið
■ Jens Bang steinhús i Alaborg 1980. Byggt 1624
B Róörarferja við Vildslund Mors 16. júii 1905. Liklega sföasta
feröin: tók þá gufuvélknúin ferja viö.
Jens Bang steinhús
■ Ferja hér og ferja þar!
Margt roskið fólk man eftir
stórum ferjum á Héraðsvötn-
um, Þjórsá, Olfusá og viðar.
Hafa verið birtar islenskar
ferjumyndir i þáttunum. Hér
kemur, til fróðleiks og saman-
burðar, mynd af stórri danskri
róðrarferju með miklum
flutningi — stórum hestum,
vöruvagni o.fl. Þessi ferja
annaðist samgöngur yfir Vild-
sund, þ.e. milli stóru Lima-
fjarðareyjarinnar Mors og
Thy á Jótlandi. Myndin var
tekin 16. júli 1905 og mun þetta
hafa verið siðasta för róðrar-
ferjunnar. Tók þá gufuferja
við og nú er komin brú yfir
sundið, mikið mannvirki.
Þessar stóru ferjur þóttu æði
þungar undir árum og voru
tvær hinar dönsku fyrr á tið
kallaðar „Pinen og Plagen”.
Hverfum aftur i aldir og lit-
um á gamalt hús, virðulegt
skrauthýsi i Alaborg, stolt og
stöðutákn voldugs kaupmanns
og útgerðarmanns snemma á
17. öld. Þetta hús kallað Jens
Bangs steinhús, prýðir enn
borgina. Það var reist árið
1624, eða þremur árum fyrir
Tyrkjaránið, svo miöaö sé við
eitthvað i islenskri sögu. Hall-
grimur Pétursson hefur verið
10 ára þegar byggingamenn i
Alaborg lögðu múrstein á
múrstein ofan i veggina og
listamenn tóku á honum stóra
sinum við skreytingar! Jens
Bang, auöugur og metnaðar-
gjarn, lét reisa þessa bvgg-
ingu i endurreisnarstil, bæði
til að sýna veldi sitt öllum lýð,
og til að storka aöalsmönnun-
um: sanna að fleiri gætu nokk-
uð en þeir! Aðalsættir voru
voldugar á þeim tima. Jens
Bang haföi mörg járn i eldin-
um, rak m.a. sjóverslun við
Noreg og átti mörg skip i för-
um. Hann lét reisa þessa fögru
fimm hæða múrsteinsbygg-
ingu við Austurgötu (Oster-
gade), sem þá lá fram með
miklu skipgengu siki.
Jens Bang var riklundaður
og meinstriðinn herra, sem lét
glettnina m.a. koma fram i
skreytingu hússins. Þar kom
fram andlitsgrimur margar,
sem taldar eru grinmyndir af
fjandmönnum hans. Eitt and-
litið rekur út úr sér tunguna i
átt til gamla ráðhússins rétt
hjá. Jens mun hafa langað til
að vera borgarráðsmaður, en
tókst það ekki!
Kristján konungur fjórði
hafði mætur á Jens Bang.
Héldu konungsmenn oft fundi i
félagslegum efnum, m.a.
góðgerðastarfsemi, i kjallara
hússins. Komið hefur undir-
ritaður i kjallara þann!
Kjallarinn er fornlegur og
mikilfenglegur með steingólfi
og stórum múrhvelfingum.
Þægilegur svali þar inni um
hásumarið. Bornir eru á borð
smáréttir ýmsir og rabbað
saman yfir kaffi, öli eða vin-
glasi. Olið er jafnóðum tappað
af stórum, gömlum vinámum.
Uppi i húsinu eru verslanir,
ibúðir, skrifstofur o.s.frv.
1 hinum enda hússins er
gamla Svana-apótekið og
hefur verið þar siðan 1663,
undir stjórn sömu lyfsalaætt-
ar. Eru enn notaðir sumir
tveggja eða þriggja alda
gömlu lyfjaskáparnir.
Þess má geta til saman-
burðar að árið 1760 var hér á
landi stofnað landlæknisem-
bætti og lyfjabúð, hvort
tveggja i Nesi við Seltjörn.
Húsið (Nesstofa), þar sem
landlæknir og lyfsali höfðu að-
setur, stendur enn og er meðal
elstu húsa landsins. Nú friðað.
Skömmu eftir 1830 fluttust
landlæknir og lyfjabúð inn til
Reykjavikur.
Ingólfur Davídsson
skrifar
menningartnál
Guðmundur Björgvins-
son í Djúpinu
Guðmundur Björgvinsson
Djúpið
Haf narstræti
Myndlistarsýning
51 mynd.
Fyrirburðir i Djúpinu
■ Það erdálitið óvenjulegt að oln-
boga sig framhjá fólki sem
borðar ragú, og aðra einkennj-
lega matarretti, til að komast að
bröttum stiganum i Djúpið i
myndlistarsalinn þar sem
Ellingsen áður geymdi tjöru,
hamp og seglgarn, ásamt sjó-
klæðum og i hugann kemur
hákarlavisupartur eftir Jónas
Amason: „Hann sem var áöur et-
inn hrár /uppúr gömlum
skrfnum. Hann er nú snæddur á
Hótei borg /með hvitum og
rauðum vinum.” En
ég vona að ég muni visuna rétt,
og eins að setjarinn setji ekki jet-
inn i staðinn fyrir etinn, eins og
seinast þegar ég notaði þess visu i
skrifum minum. Þá lá nú viö vin-
slitum, þvi Jónas vill hafa sinn
skáldskap rétt skrifaðan.
Ég hefi áður lýst Djúpinu
nokkuð, þessum tjörukjallara,
sem nú er oröinn að myndlistar-
athvarfi fyrir smærri sýningar,
og hefur að voru mati staðið
uppúr, fremur en hitt, ef unnt er
að nota það orð yfir djúpa kjall-
ara.
Lýsing er mild og þögnin er
djúp.
Guðmundur Björvinsson sýnir
þar nú 51 mynd. Hann er starfs-
samur myndlistarmaður þvi ekki
er svo langt siðan hann sýndi
margar myndir á Kjarvals-
stöðum, þar sem hann gjörði
mannslikamanum rækileg skil og
hafði menn með græna beltið til
að leika si'nar myndir upp aftur
og aftur á sérstökum uppákomu-
kvöldum.Þá var hann einnig með
prentliti, sem eru oft notaðir i
myndir, enda sömuættar og aðrir
oliulitir. En hversvegna hann kýs
að fá efni frá prentiðnaðinum, er
annars li'tt skiljanlegt mál, þvi
prentlitir geta verið ljósfælnir
mjög, og má visa til dagblaöanna
i þvi efni, sem ekki eru einasta
ljósfælin andlega, sum að
minnsta kosti, heldur einnig
efnislega og þau verða ljósinu að
bráð á fáeinum vikum. Það etur
þau upp til agna.
Nýjar myndir
Það er alltaf álitamál, hversu
oft sami málari á að sýna i sömu
borg. Er það þegar menn hafa
eitthvað alveg sérstakt að segja,
eða þegar þeir eiga myndir? Um
það er örðugt að segja, en ég hygg
að sýning Guðmundar Björgvins-
sonar á Kjarvalsstöðum sé enn of
nálægt, til þess að menn geti
greint eitthvaö spánýtt, eða að-
kallandi, nema manneskjan er
ekki lengur allsráðandi i' þessum
myndum, heldur eru abstrakt-
sjónirnar frá Kjarvalsstöðum
rikjandi.
Guðmundur Björgvinsson er
þarna á vandrataðri leið. A þessu
sviði myndlistarinnar hafa
margirhaslað sér völl. En þó held
ég að þessi vinna risti dýpra, sem
myndlist, en vandlega unnir
likamar, án alls skáldskapar, ef
nota má þaö orð.
Á sýningunni eru margar
ágætar myndir, en no. 8. 15. 16.17.
og 18. þóttu mér áhugaverðastar.
Sagt er að hver myndlistar-
maður eigi sér sina sérstöku liti,
sem eru inngrónir i vitund hans,
og þessu sé ekki unnt að breyta
nema með uppgerö, eða tilgerð.
Sumir li'kja þessu við hljóðfæri,
að hljóðfæraleikarar hallast að
ákveðnu instrumenti, fiðlu, lúðri,
eða pianói. En allt tilheyrir þó
sömu tónlist, eða getur gjört það.
Ég held að Guðmundur ætti að
gaumgæfa litsinn betur, gá hvort
meiri dirfska i lit, gæfi ekki meiri
uppskeru.
Sýningunni lýkur 12. ágúst.
næstkomandi.
Jónas
Guð-
munds'
son
skrifar
um
myndlist
■ Guðmundur Björgvinsson við eitt verka sinna á Kjarvalsstöðum í
fy rra.
m^^m^^m^mmmmmmmmmmm^mm^m^^^mmmm^mmm^^^mm^^m
Dr. Siguröur Þórarinsson
i Norræna húsinu
■ OPIÐ HUS i Norræna húsinu
verður i næst siðasta skipti á
þessu sumri, fimmtudagskvöldið
6. ágúst kl. 20:30. Þá mun dr.
Sigurður Þórarinsson prófessor
flytja erindi með litskyggnum um
eldvirkni á Islandi.Hann flytur
það á sænsku og nefnir „Islands
vulkaner”.
Eftir kaffihlé verður sýnd kvik-
mynd Osvaldar Knudsens „Surt-
ur fer sunnan”, sem tekin var
1963 á timabilinu þegar Surtsey
var að myndast.
Kaffistofa og bókasafn verða
opin. I anddyri er ennþá sýning á
islenskum steinum, sem Náttúru-
fræðistofnun tslands hefur sett
upp.
Sumarsýningin i sýningarsöl-
um er opin daglega kl. 14-19. og
fer senn að ljúka, en siðasta sýn-
ingarhelgin er 15 — 16. ágúst.
Astríður
Guðrún
Eggertsdóttir
Fædd 24. nóvember 1894
Dáin 29. júli 1981
■ Stórbrotin kona hefur kvatt
þessa jörð eftir langan og við-
burðarikan lifsferil. Margs er að
minnast frá samvistunum við
hana og mikið að þakka. Okkur
sem tengdumst henni á einhvern
hátt og nutum hennar við er hollt
að ihuga hve ótal margt hún gaf
af andlegum þrótti sinuro og
þroska. Hún var sannfærð um já-
kvæðan tilgang lifsins og guð-
spekin var hugðarefni hennar.
Svo mikil var sjálfsstjórn
Ástriðar að aldrei sá ég hana
reiðast. Enginn þurfti að biðjast
fyrirgefningar. Hún gerði kröfur
til sjálfrar sin og þá'um leið til
þeirra sem meira máttu sin. Hin-
um sem erfiðlega gekk á lifs-
brautinni reyndi hún að leiöbeina
og hjálpa. Þau voru mörg
hvatningarorðin hennar ömmu.
Svo rik af visku, samúð og skiln-
ingi. Bréf hennar til min skrifuð
frá annari heimsálfu, skilja eftir
óendanlega mikinn fjársjóð fyrir
unga sonardóttur hennar i fram-
tiðinni. Við mæðgurnar sendum
elskulegri ömmu blessunaróskir
yfir móðuna miklu og minnumst
hennar með virðingu og þökk.
Ragnheiður Pálsdóttir.